Elçin Bayramlı: “Uşaq intiharlarında əsas günah valideynlərdədir”

Sosioloq: “İntiharların kəskin artması cəmiyyətdə mənəvi-pxisoloji əxlaqı dəyərlərin dəyişməsinin əyani təzühürüdür”

İntiharların bu qədər artmasında “ədalətsiz cəmiyyət”in yaratdığı sosial bərabərsizliyin payı varmı?..

“Uşaq intiharlarının artması faciəvi hala çatıb. Burada əsas günah valideynlərdədir- demək olar ki, 99 faiz günah valideynlərdədir”.

Bu sözləri sosioloq Elçin Bayramlı son 12 ildə Azərbaycanda intiharların sayının 4 dəfə artmasının səbəblərini PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Son günlər yenidən aktuallaşan intiharlarla bağlı sensasiya sayıla biləcək statistika açıqlanıb.

İqtisadçı Toğrul Vəliyev son 12 ildə Azrbaycanda olan intiharların sayını hesablamağa çalışıb. Onun sözlərinə görə, 2008-2020-ci illərdə intiharların sayı 4 dəfədən çox artıb.

Diqqət çəkən məsələlərdən biri də yeniyetmə və gənclər arasında ingihar edənlərinin sayının artmasıdır. Bu da onu göstərir ki, inrihar cəmiyyətimizin sosial probleminə çevrilir. Və bu intiharların kökündə əsasən maddi problemlər dayanmır.

İntiharların bu qədər artmasının hansı sosial səbəbləri var və bu artımda “ədalətsiz cəmiyyət”in yaratdığı sosial bərabərsizliyin payı varmı?

İntiharların sayının artma səbəblərini PİA.az-ın əməkdaşı ASAM rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Özəl televiziyalar və orada çıxış edən bir çox məşhurlar var gücləri ilə insanların- xüsusən yeniyetmə və gənclərin əxlaqını pozmağa, ailə institunu dağıtmağa, uşaq tərbiyəsini lazımsız bir şeyə çevriməyə açıq şəkildə səsləyir”.

Ətrafda çox güclü psixotron təzyiqin, mənəvi terrorun olduğunu vurğulayan sosioloq PİA.az-a bildirib ki, bu terroru bütün ölkədə qlobal mütəşəkkil təşkilat həyata keçirir:

“İntiharların kəskin artması cəmiyyətdə mənəvi-pxisoloji əxlaqı dəyərlərin dəyişməsinin əyani təzühürüdür. Burada sosial problemlərin təsirini əsas götürənlərlə razılaşmıram, bu faktor bəlkə bir neçə faiz rol oynaya bilər. Müqayisə üçün baxın, intiharların səviyyəsi məhz inkişaf etmiş, əhalisinin maddi təminatı yaxşı olan ölkələrdə daha yüksəkdir. Və ya tarixin sosial-maddi cəhətdən ən ağır dövlərində intiharlar çox az olub, amma indi dəfələrlə çoxdur. Misal üçün, bəşər tarixinin 2-ci dünya müharibəsi illərindən ağır dövrü olmayb, onda intiharlar çox cüzi idi.

Sadəcə, müasir dövr özü ilə mənəvi dəyərləri dəyişdirən, maddi həzzləri daha üstün tutan, azadlıq adı altında mütləq anarxik meyilləri gətirən bir prosesə sahiblik edir. Daha doğrusu bunu dövr gətirmir, hansı qüvvələr bu prosesi aparır. Bu konkret qlobal psixotron terrordur. Burada televiziyaların, internetin müstəsna xidmətləri var. Daha doğrusu nəzarətsiz KİV və internet resurslarının da xidməti var. Nəticə də ortadadır.

Elçin Bayramlı: “Uşaqlarına sahib çıxmayan onların tərbiyəsi ilə məşğul olmayan, onlara vaxt diqqət və ayırmayan, qayğı göstərməyən fasiləsiz olaraq nəzarət etməyən valideynlərin övladları böyük risk altındadır”.

Xüsusən də, uşaq intiharlarının artması faciəvi hala çatıb. Burada əsas günah valideynlərdədir- demək olar ki, 99 faiz günah valideynlərdədir. Uşaqlara tərbiyə verməyi arxa plana atıb, onları tam nəzarətsiz buraxıblar. Siz heç əlində kitab qəzet oxuyan və ya bir-biri ilə şahmat oynayan uşaq, yeniyetmə və gəncə rast gəlmisinizmi? Mən rast gəlməmişəm son illərdə.

Azyaşlı uşaqların əlinə bahalı smartfonlar alıb verib yaxalarını çəkiblər kənara. İnternetdə ağla gələn və gəlməyən hər cür təhlükəli materiallar var- hansı ki, psixikaya çox ağır zərbə vurur, dəyərlər sistemini dəyişdirir, əxlaqsızlığı, narsizmi, eqoizmi, həzz və əyləncədən üstün dəyər olmadığını təbliğ edir.

Televiziyaların burada müstəsna rolu var. Xüsusən, özəl televiziyalar və orada çıxış edən bir çox məşhurlar var gücləri ilə insanların- xüsusən yeniyetmə və gənclərin əxlaqını pozmağa, ailə institunu dağıtmağa, uşaq tərbiyəsini lazımsız bir şeyə çevriməyə açıq şəkildə səsləyir. Seriallar, şou verilişlər mənəvi dəyərləri məhv edir. Valideynlər də uşaqları ilə oturub bunlara baxırlar.

Elm sübut edib ki, televiziya insan psixikasına hər şeydən güclü təsir edir. Bu vasitə ilə onu istədiyi istiqamətə yönəldə bilirlər. Subliminal mesajlarla, 25-ci kadrlarla dolu olan teleistehsallar şüuraltına işləyir və yalnız pis məqsədlərə xidmət edir.

Mən hələ görməmişəm ki, özəl tv-lərdə alimlər danışa, elm, təhsil təbliğ edilə, intellektual yarışlar təşkil edilə, müasir texnologiyalar öyrədilə. Yalnız dövlət kanallarında bu var. Yəni, ətrafdan çox güclü psixotron təzyiq, daha doğrusu terror var. Özü də bu terroru bütün ölkədə qlobal mütəşəkkil təşkilat həyata keçirir. Bunların ilik dövriyyəsi milyardlarla ölçülür. Uşaqlar bunların caynağına buraxmaq olmaz. Onlar bu qlobal terrorun öhdəsindən gələ bilməz. Ona görə də istisnasız olaraq bütün bu kimi hallarda valideyn günahkardır.

Konkret olaraq uşaqlarına sahib çıxmayan onların tərbiyəsi ilə məşğul olmayan, onlara vaxt diqqət və ayırmayan, qayğı göstərməyən fasiləsiz olaraq nəzarət etməyən valideynlərin övladları böyük risk altındadır”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/intiharlar-cemiyyetimizin-sosial-gercekliyine-cevrilir…-389903-xeber.html

Sərt karantin olarsa, vaksin olunanlara güzəşt ediləcək?

Sosioloq: “Dünyada minlərlə peyvənd olunan yenidən yoluxduğu halda, nəyə əsaslanıb vaksin vurulan şəxslərə xüsusi hüquqlar tətbiq oluna bilər?”

Vaksinləşmə prosesinin hər iki mərhələsini həyata keçirənlərə məhdudiyyət tətbiq olunmaması müzakirə edilir…

“Dövlət bahalı vaksinləri pulsuz vurmaqdansa, qəpik-quruşa başa gələn qorunma vasitələri ilə insanları təmin etsə, daha faydalı olardı”.

Bu sözləri sosioloq Elçin Bayramlı ölkədə sərtləşdirilmiş xüsusi karantin rejimi tətbiq olunarsa, vaksinləşmə prosesinin hər iki mərhələsini başa çatdırmış şəxslərə güzəştlər tətbiq olunacağı xəbərini PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Məlumata görə, koronavirusa yoluxma sayındakı kəskin artımlar yenidən karantin rejiminin sərtləşdirilməsini aktuallaşdırır. Belə vəziyyətdə isə vaksinləşmə prosesinin hər iki mərhələsini həyata keçirənlərə məhdudiyyət tətbiq olunmaması müzakirə edilir. Belə ki, vaksinləşmə prosesinin hər iki mərhələsini yekunlaşdıranlara “SMS icazə” və digər hərəkət məhdudiyyətləri tətbiq olunmaya bilər.

Qeyd edək ki, Prezidentin köməkçisi Şahmar Mövsümov bir müddət əvvəl vaksinləşmə prosesini tam keçmiş vətəndaşlara güzəştlərin tətbiq edilməsinin müzakirə olunduğunu qeyd etmişdi.

Bəs bu ədalətli mövqe olacaq və bu addım əhalinin vaksin vurdurmasına məcbur edilməsi deyil?

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı “Altay” Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Tam sağlam, yoluxmamış adamlara niyə məhdudiyyət qoyulmalıdır? Normal məntiqə əsasən, yalnız qorunma vasitələri olmadan ictimai yerlərdə hərəkətə məhdudiyyət qoyula bilər”

Dünyada heç bir vaksinin yenidən yoluxmamağa təminat vermədiyini bildirən sosioloq PİA.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, üstəlik bu vaksinlər şübhəlidir və vaksinləşmə birbaşa kütlə üzərində eksperiment kimi həyata keçirilir. Halbuki elmi tələblərə görə ən azı 3 il sınaq və təcrübələrdən sonra vaksinin kütləvi vurulmasına icazə verilə bilərdi:

“Xeyr! Bu ədalətli yanaşma deyil, insan hüquqlarına, ölkə qanunverciliyinə və beynəlxalq konvensiyalara tam ziddir. Xüsusən də, vaksinlərin faydasız olduğu və vurulduqdan sonra yoluxma hallarının olduğu məlum olandan sonra bu ədalətli yanaşma deyil. Tam sağlam, yoluxmamış adamlara niyə məhdudiyyət qoyulmalıdır? Normal məntiqə əsasən, yalnız qorunma vasitələri olmadan ictimai yerlərdə hərəkətə məhdudiyyət qoyula bilər.

Dünyada heç bir vaksin yenidən yoluxmamağa təminat vermir. Üstəlik bu vaksinlər şübhəlidir və vaksinləşmə birbaşa kütlə üzərində eksperimentl kimi həyata keçirilir. Halbuki elmi tələblərə görə ən azı 3 il sınaq və təcrübələrdən sonra vaksinin kütləvi vurulmasına icazə verilə bilər. Dünyada minlərlə peyvənd olunan yenidən yoluxduğu halda, hansı məntiqə və qanuna əsaslanıb vaksin vurulan şəxslərə xüsusi hüquqlar tətbiq oluna bilər? Hələ nəzərə alsaq ki, xeyli insanlar var ki, onlara xəstəlikləri ucbatından və digər məcburi səbəblərdən vaksin vurula bilməz.

Elçin Bayramlı: “Vaksin vurulması məcburi ola bilməz, bu nəzəri cəhətdən də mümkün deyil. İnsan orqanizmi üzərində qərar verilməsi hüququ yalnız insanın özünə məxsusdur”

“SMS icazə” tətbiq olunsa belə, həyati əhəmiyyətli müəssisələrdə və strateji təyinatlı dövlət orqanlarında işləyənlərin hərəkətinə peyvənd olub-olmamasından asılı olmayaraq qadağa qoyula bilməz. Dövlət bahalı vaksinləri pulsuz vurmaqdansa, qəpik-quruşa başa gələn qorunma vasitələri ilə insanları təmin etsə, daha faydalı olardı.

Vaksin vurulması məcburi ola bilməz, bu nəzəri cəhətdən də mümkün deyil. İnsan orqanizmi üzərində qərar verilməsi hüququ yalnız insanın özünə məxsusdur. Hesab edirəm ki, bu kimi məlumatlar dezinformasiyadır və dövlət belə bir addım ata bilməz”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/-395248-xeber.html?fbclid=IwAR2oRPfDKR4NcKrRz7PD_LV_rWh5PHhQl2tOqh8vpeOUQE6ii1mCDoM0u2c

Ölkədə 2 qüvvə arasında mübarizə gedir

Elçin Bayramlı: “Bir qüvvə virusun yayılmasına çalışır, digəri qarşısını almağa”

İctimai nəqliyyatda vəziyyət son dərəcə acınacaqlıdır. Belə çıxır ki, metronun bağlanmasını təşkil edən və bu vəziyyətdə avobusların sayının artırmaq əvəzinə azaldan qüvvələr virusun sürətlə yayılmasını istəyirlər”.

Bu sözləri «Altay» Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı avtobuslarda yaranan sıxlığı və metroların hələ də açılmamasının səbəblərini PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Bir çox iş yerlərinin və məktəblərin açılması nəticəsində son günlər avtobuslarda sıxlıq son həddə çatıb. Taksilərin də qiyməti 50 faizə qədər artıb. Bakı Metropoliteninin işləməməsi də, xüsusən günün pik saatlarında avtobuslarda sıxlığın yaranmasına səbəb olur.

Metronun hələ də açılmaması pandemik vəziyyətə necə təsir edir? Metrodakı yoluxma təhlükəsi avtobusdakı təhlükəylə müqayisədə nə qədər böyükdür ki, Operativ Qərargah metronu hələ də bağlı saxlayır? Ən əsası isə hazırda metronun bağlı qalması yoluxma təhlükəsini azaldırmı?

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı ASAM rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Sosial vəziyyətin ağırlaşması və taksi qiymətlərinin bahalaşması taksidən istifadə edənlərin sayınını azaldığını bildirən sosioloq PİA.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, hazırda bu üzdın icgimai nəqliyyatda acınacaqlı vəziyyət yaranıb:

“İctimai nəqliyyatda vəziyyət son dərəcə acınacaqlıdır. Virusun sürətlə yayılması və ölkəni fəlakətə düçar etməsi üçün bundan ideal vəziyyət təşkil etmək mümkün deyil. Milyonlarla sərnişin hər gün bir-birinə yapışıq, havasız yerdə gedir. Belə çıxır ki, metronun bağlanmasını təşkil edən və bu vəziyyətdə avobusların sayının artırmaq əvəzinə azaldan qüvvələr virusun sürətlə yayılmasını istəyirlər. Bunun başqa izahı yoxdur və ola da bilməz.

Sosial vəziyyətin ağırlaşması və taksi qiymətlərinin bahalaşması taksidən istifadə edənlərin sayını da azaldıb. Nəticədə, acınacaqlı vəziyyət yaranıb. Belə görünür ki, ölkədə 2 qüvvə arasında mübarizə gedir- bir qüvvə (əks-effektli qərarlar verən və metronu bağlayıb avtobuslarda sıxlıq yaradan Operativ Qərargah və bu vəziyyətdə avtobusların sayını azaldan BNA) virusun yayılmasına və ölkənin çökdürülməsinə çalışır. Digəri isə (Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB) virusun qarşısının almağa və ölkəni fəlakətdən xilas etməyə çalışır. Görək kim qalib gələcək”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/-388930-xeber.html?fbclid=IwAR2-l02219cXWG9CER_YbpYA5l_03_gEZQiOMtw6HH8j-1Erg8U8bpA781U

Sosial narazılıq pik həddə çatıb

Elçin Bayramlı: “Bahalaşma davam edəcək, əhalinin vəziyyəti ağırlaşa bilər”

Son illərdə Azərbaycanda əhali gəlirlərinin azalması fonunda qiymətlərin artımı və cərimələrin artırılması müşahidə edilir.

Ötən ilin dekabrında sanitariya-gigiyena və karantin rejimlərinin pozulmasına görə cərimələr iki dəfə artırılıb. Bu ilin yanvarın 5-dən Azərbaycanda Aİ-92 markalı benzinin 1 litrinin qiyməti 11 faiz, dizelin 1 litrinin qiyməti isə 33 faiz artırılıb. Fevralın 1-dən isə içməli suyun qiyməti 2 dəfə artırıldı.

Pandemiya vəziyyətinə görə əhali təbəqələrinin gəlirlərinin daha da azalmasının müşahidə olunduğu vaxtda tariflərin artması nəticəsində malların və xidmətlərin qiyməti sürətlə bahalaşdı, sosial rifahın səviyyəsi aşağı düşdü.

Xatırladaq ki, sahibkarlar cərimələrin silinməsi üçün hökumətə müraciət edib. Onların müraciətində qeyd edilib ki, pandemiya dövründə qəbul edilən qaydaların icrası praktiki olmadığından müəssisələrə külli miqdarda cərimələr yazılıb.

Sosioloq Elçin Bayramlı bildirib ki, əhalinin sosial vəziyyəti getdikcə ağırlaşır: “Bir ildir pandemiya ilə bağlı milyonlarla insan işsiz qalıb, gəliri dayanıb və ya azalıb. Üstəlik də, bahalaşma gedir, inflyasiya sürətlənir ki, bu da aztəminatlı və işsiz əhalinin vəziyyətini daha da çətinləşdirir. Belə bir vəziyyətdə insanlara maskanı burnundan aşağı salıb nəfəs almağa görə minimum əməkhaqqı məbləğində ağır cərimələr yazmaq ədalətsizlikdir. Onsuz da sosial narazılıq pik həddə çatıb. Ölkədə yaşayış minimum təqribən 200 manatdır (196 manat). Bu o deməkdir ki, 5 nəfərlik orta statistik ailənin aylıq gəliri minimum 1000 manat olmalıdır. Lakin ailələrin 80 faizindən çoxunda aylıq gəlir 1000 manatdan azdır, bir çoxunda hətta 500-dən az. Bu o deməkdir ki, bu insanlar faktiki olaraq acından ölməlidirlər, çünki adambaşına yaşamaq üçün 200 manatdırsa və sənə 100 manat və daha az düşürsə, bu artıq mövcudluğun qorunub saxlanılmasına da kifayət etmir”.

E.Bayramlı təklif edir ki, hökumət sosial müdafiəni gücləndirməli, maaş və pensiyaların artmasını təmin etməli, bahalaşmanın qarşısını almalı, vergi və rüsumları aşağı salmalı, cərimələri dayandırmalı, yeni iş yerlərinin yaradılmasını təmin etməli və pandemiyaya görə qadağan olunan obyektlərin fəaliyyətini bərpa etməlidir: “Yanacağın və suyun bahalaşması dolayı yolla bütün sahələrə təsir göstərir və bahalaşma davam edəcək. Bu şəraitdə əhalinin vəziyyəti daha da ağırlaşa bilər. Bununla bağlı ciddi tədbirlər görülməlidir. Bu qədər maliyyə yoxdur deməsinlər. Var, özü də artıqlaması ilə. Bunun üçün maliyyə imkanları lazım olduğundan on dəfələrlə çoxdur. Bizim 50 milyarddan artıq strateji ehtiyatlarımız var, bəs onlar nə günlər üçün yığılıb? Həmin vəsaitlərdən istifadə edilməlidir.

Əgər pula qənaət etmək lazımdırsa, yarım milyardlıq 7 ulduzlu idarə binaları tikməyi və bəzək düzək işlərinə milyardlarla pul xərcləməyi dayandırsınlar. Vəsaitlər sosial müdafiəyə və real iqtisadiyyata qoyulmalıdır. Özünüməşğulluq proqramının əhatə dairəsi və maliyyə bazası on dəfələrlə artırılmalıdır. Beləliklə, insanlar özlərinə iş və gəlir təmin edər, məhsul istehsal edər, xidmət göstərər, məşğulluq problemi aradan qalxar, ölkədə iqtisadi aktivlik və pul dövriyyəsi artar, sosial vəziyyət yaxşılaşar. Paralel olaraq, ÜDM və büdcə gəlirləri də artar, idxaldan asılılıq, ölkədən valyuta çıxışı və müvafiq olaraq dövlətin sosial xərcləri azalar və s. Göründüyü kimi, vəziyyəti qəfil və effektli şəkildə yaxşılaşdırmaq üçün çox asan yol var. Hökumət bunu etməlidir. Etməsə çox ciddi problemlər yaranacaq”.

İqtisadçı-ekspert Toğrul Vəliyev bildirib ki, əhali gəlirlərinin azaldığı nəzərə alınaraq cərimələrdə güzəştlər edilməlidir: “Cərimələr praktik olmalıdır. Yəni cərimədə əsas məqsəd cəza deyil, əksinə profilaktikadır, qaydalara əməl etmək üçün stimullaşdırmaqdır. Təəssüf ki ölkəmizdə cərimələr cəza mexanizmi kimi istifadə olunur. İnsanların və şirkətlərin cərimələnməsi ilə bağlı müəyyən güzəştlər edilə bilər.

İnsanların gəlirləri azalıb. Ünvanlı sosial yardım alan və ya 190 manat birdəfəlik ödəmə alan şəxs cərimələnibsə, hər bir halda həmin şəxsə kompensasiya verilməlidir. Bunun üçün sosial siyasət dəyişməlidir”.

Ekspert bildirib ki, sahibklara da güzəştlər edilməlidir, vergi siyasəti biznes üçün təşviqedici xarakter daşımalıdır.

https://www.bizimyol.info/az/news/325098.html?fbclid=IwAR3F_K1oUBuBA920rsOftHQu0t1lGeLZ-Gc8bM2L82CV7w1HHM1NTquUQAA

“İndi yarım milyarda bina tikmək vaxtı deyil”

Elçin Bayramlı: “Xaricdəki 50 milyardın bir hissəsi ölkəyə gətirilməldir. Əlavə gəlirlər də sosial müdafiəyə və Qarabağın bərpasına yönəldilməlidir”

Neft qiymətlərinin bu il yenidən artacağı gözlənilir. Çünki yoluxmanın azalması, peyvənd olunanların sayının artması ilə əlaqədar xəbərlərin yayılması ümidverici gözləntilər qlobal neft bazarları iştirakçılarına da müsbət impulslar ötürür. Sənaye sahəsindəki hərəkətlənmələr, iqtisadiyyatın nisbətən canlanması neft bazarına da müsbət təsir göstərir.

Doğrudur, hələlik Beynəlxalq Enerji Agentliyi (IEA) COVID-19 mutasiyalarının yayılma ehtimalını nəzərə alaraq, ilin ilk rübü üzrə neft tələbi proqnozlarını səsləndirməkdə səbrli davranır. Lakin qlobal neft tələbinin pandemiya səbəbilə itirdiyi həcmin 60%-ni geri qazanacağı və bu il keçən illə müqayisədə sutkada təxminən 5,4 milyon barrel (6%) artımla gündəlik 96 milyon 440 min barrel səviyyəsinə çatacağı təxmin edilir.

Beynəlxalq Enerji Agentliyinin hesabatına görə, qlobal neft təklifi, keçən ay dekabr ayı ilə müqayisədə sutkada təxminən 580 min barrel artımla gündəlik 93 milyon 630 min barrel olub.

Bu rəqəm, 2020-ci ilin aprel ayından bu yana ən yüksək səviyyədir. Təbii ki, bazarda neftə tələbat artdıqca qiymət artımı da gözləniləndir.

Maraqlıdır, neft ölkəsi olan Azərbaycan qiymət artımından qazanacağı vəsaiti hansı sahələrə sərf edəcək?

«Altay» Sosial İqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin (ASAM) rəhbəri, iqtisadçı Elçin Bayramlı Cebhe.info-ya deyib ki, nefdən gələn əlavə gəlir sosial sahəyə və daxili istehsalın inkişafına yönəldilməlidir:

“Büdcədə bir barel neftin qiyməti 40 dollar müəyyənləşdirilib. Bu da o deməkdir ki, biz təxminən 50 faiz artıq gəlir əldə edirik. Bunun özü çox böyük göstəricidir. Pandemiyanın səngiməsi ilə əlaqədar bir sıra ölkələrdə, xüsusən də Çində neftə tələbat artır. Yəni neftin qiyməti qalxacaq. Proqnozlar neftin bir barelinin 70 dollaradək bahalaşacağını göstərir.

Üstəlik də Amerikada Bayden hakimiyyətədə gələndən sonra yürütdüyü siyasət neftin bahalaşmasını şərtləndirir. İndi məsələ bizim neftin bahalaşmasından sonra əldə etdiyimiz əlavə gəlirləri necə istifadə etməyimizdir. İlk növbədə sosial müdafiəyə vəsait ayrılmalıdır. Çünki bahalaşma gedir, əhalinin gəlirləri azalır və pandemiya ilə bağlı əhali çox ciddi zərər çəkib.

Yəni, faktiki inflyasiya gedir. İkincisi isə Qarabağda quruculuq proseslərinə vəsait yönəldilməlidir. Çünki orada böyük iş yerləri açmağa şərait var. Əgər bu ərazilərə investisiyalar yönəldilər və iş yerləri açılarsa, o zaman cəmiyyətin də sosial rifahı qaydasına düşər. Bu quruculuq işləri zamanı azad olunmuş ərazilərdə qalan evləri müəyyən qədər təmir edib, əhalinin bir qismini hələlik də olsa, o ərazilərə köçürmək lazımdır.

Büdcə gəlirləri buna tam şəkildə çatmaz. Paralel olaraq, hökumət investisiya imkanlarından da istifadə etməlidir. Xarici investorlar da bu işlərə cəlb edilməlidir”.

E.Bayramlı hesab edir ki, əlavə gəlirləri bahalı bina tikintisinə və vacib olmayan digər sahələrə xərcləyənlər bu işlərini iki il təxirə salsalar, daha yaxşı olar:

“Qaldı neftdən gələn nəzərdə tutulandan əlavə gəlirlərin büdcəyə transfertinə, bu pullar mənasız şeylərə xərclənməməlidir. Pandemiya dövründə 480 milyonluq binalar tikdirmək eşqinə düşənlər bu gəliri havaya sovurmamalıdır.

Heç olmasa, qarşıdakı iki il ərzində bu bahalı binaların, 7 ulduzlu otellərin tikintisi, bəzək- düzək işləri dayandırılmalıdır. Bu, həm pandemiyadan çıxışımız üçün lazımdır, həm də işğaldan azad olunmuş Qarabağda nəhəng infrastruktur işləri görülür, həmin işlərə sərf olunmalıdır. Hökumət bu dəfə çalışmalıdır ki, daha az lazımlı olan istiqamətlərdə xərcləri azaldıb, bu iki ildə əlavə vəsaitləri sosial sahəyə və Qarabağda quruculuq işlərinə, əhalinin oraya köçürülməsinə sərf etsin”.

Ekspert deyir ki, bundan başqa dövlət aqrar sektorun inkişafı üçün xüsusi subsidiyalar ayıra bilər:

“Çünki aqrar sektorumuz sıradan çıxır. Kiçik və orta sahibkarlıq real şəkildə inkişaf etdirilməli, özünüməşğulluq proqramlarının əhatə dairəsi genişləndirilməlidir. Bizim vəsaitimiz və bütün imkanlarımız olduğu halda Dünya Bankı gəlib burada özünüməşğulluq proqramları təşkil edir. Bu, bizə yaxşı imic qazandırmır. Axı bizim xaricdə 50 milyardlıq strateji ehtiyatlarımız var və 1 faiz gəlirlə orada yatır.

Bəzən dünyada baş verən məzənnə dəyişikliyi ilə bağlı bu 1 faizi də əldə edə bilmirik. Əgər həmin vəsaitin bir hissəsi yerli iqtisadiyyatın dirçəldilməsinə sərf edilsəydi, 1 yox, 5 faiz gəlir gətirərdi. Nəticədə yerli iqtisadiyyat güclənər, idxaldan asılılığımız azalar, gəlirlər artar və s. Bunun 20-dən çox müsbət tərəflərini saymaq olar. Demirəm ki, 50 milyardın hamısı ölkəyə gətirilsin.

Təbii ki, ölkənin müəyyən qədər strateji ehtiyatı olmalıdır. Amma 50 milyarddan bir neçə milyard gətirib iqtisadiyyata qoymaq olar. Biz xammal satıcısından istehsalçıya çevrilərik. Qarabağın özündə tekstil sənayesinin qurulması üçün kifayət qədər imkanlar mövcuddur. Eyni zamanda, oranın ərzaq sənayesi üçün də imkanları genişdir. Dünyada vəziyyət getdikcə gərginləşir”.

Ekspert qeyd edib ki, əgər pandemiyanın növbəti dalğası ilə əlaqədar əlaqələr kəsilərsə, ölkəmiz çox çətin vəziyyətə düşəcək:

“Çünki yerli istehsal yoxdur. Diş çöpünü belə xaricdən idxal edirik. Deməli, hökumət bu vəsaiti real iqtisadiyyata yönəltməldir. İndi 500 milyona bina tikmək vaxtı deyil. On görə də hökumət gəlirlərlə xərclədiyi vəsait haqqında hesabat verməlidir ki, nə qədər gəlir gəlib, nəyə xərclənib və hansı nəticə əldə edilib. Heç olmasa əlavə gəlirləri istehsal sahələrinə, iş yerlərinin yaradılmasına yönəltmək lazımdır.

İllərdir ki, bu məsələ danışılsa da, heç bir nəticəsi olmur. Bu məsələlər Milli Məclisdə də qaldırılmalıdır. Əgər hər kəsin işi olsa, insanların bahalaşma ilə bağlı narazılığı da olmaz. Əgər neftin qiyməti artırsa, bu, daşınma xərclərinə də sözsüz təsir edir. Nəticədə idxal məhsulları bahalaşır. Bu da son nəticədə əhalinin üzərində qalır. İmkan verilsin ki, xaricdən istehsal dəzgahları gətirilsin. Gömrük orqanları bu məhsullara problem yaratmasın. Həmin avadanlığın sorğusuz-sualsız ölkəyə gətirilməsinə şərait yaradılmalıdır. Əgər eyni məhsul ölkədə istehsal olunursa, xaricdən idxal olunan eyni məhsullara əlavə rüsum qoyula bilər. Amma bizdə həmin məhsulların istehsalı yoxdu. Ölkədə sadələşdirilmiş vergi dərəcəsi biabırçı vəziyyətdədir. Məsələn, Bakı ilə hansısa ucqar bir kəndin sadələşdirilmiş vergi dərəcəsi eyni ola bilməz. Əgər şəhərdə 2 faizdirsə, rayon üçün 1 faiz olmalıdır.

Digər tərəfdən, manat güclü olanda da dövriyyə 200 min idi, indi də elədir. Halbuki manat 2 dəfədən çox ucuzlaşıb. Yəni, dövriyyə limiti ikiqat artırılmalıdır ki, sahibkar biznesini inkişaf elədirə bilsin. Əgər bütün bunlar olmasa, bu il bizi ağır vəziyyət gözləyir. Çünki enerji daşıyıcılarının və digər məhsulların qiyməti qalxır, bu da bütün məhsullara təsirsiz ötüşməyəcək.

Əli Bədir

https://m.cebhe.info/xaricdeki_5_milyardin_bir_hissesi_olkeye_getirilmeldir_ldquo_indi_500_milyona_bina_tikmek_vaxti_deyil_rdquo-265249?fbclid=IwAR2ksvwdebKslpmZpzLq7bf6VUuoiIrsVGxASrYtVF-SRUjs04YDQXgVg8U

Ərzaq bazarında bahalaşmaya səbəb nədir?

Elçin Bayramlı: “Bir çox hallarda bahalaşmanı hökumət özü təşkil edir”

Uzun illərdir müşahidə olununan budur ki, dünyada hansısa malın qiyməti aşağı düşəndə Azərbaycan bazarı buna reaksiya vermir. Amma qiymət qalxanda hər kəs qiymət qaldırır…

Sosioloq: “Bir çox hallarda bahalaşmanı hökumət özü təşkil edir- məsələn aksiz vergiləri kəskin artırılır, gömrük rüsumları artırılır, kommunal xidmətlər bahalaşır, yanacağın qiyməti qaldırır ki, bu da mal və xidmətlərin bahalaşmasını şərtləndirir”

“Kəndlilər, kiçik təsərrüfatı olanlar Bakıdakı bazarlara buraxılmır. Alverçilər və dəllallar tərəfindən məshul onlardan ucuz qiymətə alınır, 3 qat baha qiymətə istehlakçılara satılır”.

Bu sözləri sosioloq Elçin Bayramlı ərzaq bazarında müşahidə olunan qiymət artımların səbəblərini PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Son günlər ərzaq bazarında qiymət artımı müşahidə olunur. Hazırda topdansatış bazarında kəllə qəndin kiloqramı 20 qəpik, şəkər 10 qəpik, makaron 20 qəpik, qarabaşaq 10 qəpik, duz 5 qəpik, qablaşdırılmış istiot və digər ədviyyatlar 10 qəpik bahalaşıb. 50 kq unun qiyməti 27 manatdan 33 manatadək, 10 kq un 5.50 manatdan 6.10 manatadək artıb. Xırdalan pivələri 11 qəpik bahalaşıb. Gündəlik tələbat mallarından paltar və qab yuyucuların qiymətində 20-50 qəpiyədək artım var. Bundan əlavə, diş məcunları və şampunların qiymətində 15-25 qəpik artım müşahidə edilir. Həmçinin tumlar 10 qəpik bahalaşıb.

Ərzaq mallarının bahalaşması hansı amillərə görə baş verir? Həmçinin uzun illərdir müşahidə olununan budur ki, dünyada hansısa malın qiyməti aşağı düşəndə Azərbaycan bazarı buna reaksiya vermir. Amma qiymət qalxanda hər kəs qiymət qaldırır. Bu o deməkdirmi ki, yerli bazarda qiymətlər bir qrup adamın razılığı ilə müəyyən olunur. Bəs bu vəziyyətin qarşısı alınacaqmı?

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı ASAM rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Azərbaycanda bəzi sahələr monopoliyadadır və qiymətləri də istədikləri kimi təyin edirlər”

Qida sənayesində bir neçə monopoliyanın olduğuna diqqət çəkən sosioloq PİA.az-a açıqlamasında əlavə edib ki, bazarın əhəmiyyətli hissəsinə Azərsun nəzarət edir və bu monopolist şirkət istəyəndə qiyməti qaldırır, keyfiyyəti aşağı salır. Heç kim də bununla bağlı heç nə deyə bilmir:

“Bizdə qiymət tənzimləmə sistemi yoxdur. Həm də kapitalizm sistemində dövlət qiyməti tənzimləmək alətlərinə demək olar ki, malik deyil. Xüsusən də, enerji daşçıyıcılarının, suyun, xammalın qiyməti artırsa istehsalçını qiyməti bahalaşdırmamağa məcbur etmək heç nəzəri cəhətdən də mümkün deyil. Bir çox hallarda bahalaşmanı hökumət özü təşkil edir- məsələn aksiz vergiləri kəskin artırılır, gömrük rüsumları artırılır, kommunal xidmətlər bahalaşır bu da mal və xidmətlərin bahalaşmasını şərtləndirir.

Lakin əsassız bahalaşma tendensiyaları da çox olur. Bizdə bəzi sahələr monopoliyadadır və qiymətləri də istədikləri kimi təyin edirlər. Heç bir əsas olmadan da istədikləri vaxt qiyməti bahalaşdıra bilirlər. Məsələn siqareti götürək, hər bir neçə aydan bir siqaretlərin qiyməti bahalaşır, amma bunun üçün heç bir əsas yoxdur, nə tütünün qiyməti bahalaşıb, nə də başqa bir şey. Bu sahəyə kim məsuldur bilinmir, jurnalistlər heç kimi tapa bilmirlər ki soruşsunlar. Xüsusən də, yerli tütün fabrikləri çoxaldıqca qiymət bahalaşması absurddur. Eyni məhsullar xaricdən idxal ediləndə daha ucuz olurdu.

Ət bazarında da belədir. Təsəvvür edir hər yerdə ətin qiyməti eynidir. Bu neçə ola bilər? Kimsə qoyulmuş vahid qiymətdən 2 manat ucuz sata bilməz, hansısa qüvvə bunun qarşısını dərhal alır. Bu necə ola bilər? Tutaq ki, bir qəssab hansısa kəndən heyvanı ucuz ala bilər və gətirib 2 manat aşağı qiymətə satmaq istəyər, lakin buna imkan verməzlər.

Elçin Bayramlı: “Siqareti götürək, hər bir neçə aydan bir siqaretlərin qiyməti bahalaşır, amma bunun üçün heç bir əsas yoxdur, nə tütünün qiyməti bahalaşıb, nə də başqa bir şey”

Eləcə də, kəndlilər, kiçik təsərrüfatı olanlar Bakıdakı bazarlara buraxılmır. Alverçilər və dəllallar tərəfindən məshul onlardan ucuz qiymətə alınır, 3 qat qiymətə istehlakçılara satılır. Nəticədə həmin məhsulu əziyyətlə əkib-becərən kəndli uduzur, şəhərdəki alıcı uduzur, yalnız dəllal udur. Bu dəllal mafiyası yığışdırılmasa, bu sahədə də vəziyyət düzəlməyəcək.

Qida sənayesində də bir neçə monopolist mövcuddur. Bazarın əhəmiyyətli hissəsinə Azərsun şirkəti nəzarət edir. Bu şirkət ürəyi istəyi vaxt qiyməti qaldırır, keyfiyyəti aşağı salır. Heç kim də heç nə deyə bilmir. Bu sahədə rəqabət zəifdir deyə, bunun qarşısını almaq olmur.

Məncə bahalaşmanın qarşısını almaq mümkün olmayacaq, çünki hər şey bir-biri ilə əlaqəlidir. İstehsalın maya dəyəri artıbsa, təbii olaraq məhsulun qiyməti də artacaq. Gömrükdəki astrononik rüsumlar və süni maneələr aradan qaldırılmasa, xaricdən 1 manata alınan məhsul burda 5 manata satılacaq.

Ölkə daxilində monopoliyanın qarşısı tam alınmasa, yerli kiçik istehsalçılara maneələr aradan qaldırılmasa qiymətlər baha olacaq.

Elçin Bayramlı: “Hazırda bizdə qiymətlər Avropa səviyyəsindədir, maaşlar isə buna adekvat deyil. Avropadakı orta maaşdan azı 10 dəfə aşağıdır”

Hazırda bizdə qiymətlər Avropa səviyyəsindədir, maaşlar isə buna adekvat deyil. Avropadakı orta maaşdan azı 10 dəfə aşağıdır. Faktiki olaraq, manat dəyərini itirir, inflyasiya rəsmi göstəricidən dəfələrlıə yüksək həddədir.

Hökumət maaş və pensiya siyasətini də buna uyğun aparmalıdır. Əgər qiymətlər Avropa səviyyəsindədirsə, maaşlar da o səviyyədə olmalıdır. Yox əgər maaşlar 5-10 dəfə aşağıdırsa, onda məhsul və xidmətlərin də qiyməti onlardakından 5-10 dəfə aşağı olmalıdır”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/-387729-xeber.html?fbclid=IwAR2md5SnvEt_J3QEVs0ZTOKIcBT0wQRL1YHMJLo9yvFHnu9467RW9uwZDdg

Azərsu-nun regional idarəsi işçilərinə və abonentlərə necə divan tutur? – ŞİKAYƏT

“Abonentlərə qanunsuz borclar yazılır, əhaliyə çirkli su verilir, işçilər istirahət günləri işlədilir, “leviy” su xətlərindən yığılan pullar mənimsənilir, qohumbazlıq və rüşvət baş alıb gedir…”

TvPress.Az internet qəzetinin redaksiyasına Tovuz rayonundan bir qrup vətəndaşın müraciəti daxil olub. Müraciətdə Azərsu ASC-nin Tovuz şəhərində yerləşən 8 nömrəli Regional Su-Kanal İdarəsinin sakinlərin başına açdığı oyunlardan, idarənin öz işçilərinə qarşı apardığı istismar siyasətindən şikayət olunur. Müraciəti təqdim edirik.

“Hörmətli redaksiya. Azərsu-nun 8 nömrəli Regional Su-Kanal İdarəsi Tovuzda yerləşir. Regional idarədə qohumbazlıq pik həddədir. İdarənin rəisi Darvin Hüseynov Aşağı Quşçu kəndindəndir. Bu şəxs, sahələrdə fəhlə işləmiş və heç bir səriştəsi və təcrübəsi, ixtisas təhsili olmayan öz qohumlarını yuxarı vəzifələrə təyin edib. Vaxtilə Tovuz su təsərrüfatını məhv etmiş və əhaliyə əsassız su borcları yazmış bu adamlar regional idarədə şöbə rəisləri təyin olunur. Hansı ki, bu adamlar mənimsəmə və dələduzluğa görə həbs olunmalıdılar.

Şənbə-bazar günləri şöbəsindən asılı olmayaraq bütün işçilər hamısı əhaliyə yazılmış qanınsuz borcları  yığmağa məcbur edilir. Halbuki, bu borcları vaxtilə bu sahədə işləmiş şəxslər qanunsuz və əsassız yazıblar, indi də onların yerinə gələn işçilər bu borcu zorla almağa çalışırlar.

Tovuzda su sahəsində vəziyyət getdikcə ağırlaşır. Rəsmi istirahət günləri olan şənbə və bazar günləri işçiləri işə çıxmağa məcbur edirlər, işə çıxmayana məcburi ərizə yazdırıb işdən qovurlar.

Borcu olan abonentlərin suyunu kəsməyən işçiləri incidib töhmətlə qorxudurlar. Aidiyyatı olmayan işçilər pul yığımına cəlb edilir. Məsələn, su və kanalizasiya qəzalarını aradan qaldırmaq sahəsində çalışan işçilər, su pulu yığmağa məcbur edilir.

Əhalinin, abonentlərin başına nə oyunlar açılır, deyiləsi deyil.

Tovuz şəhəri, Düz Qırıqlı, Dönük Qırıqlı, Eyyublu, Aşağı Quşçu, Aşağı və Yuxarı Öysüzlü kəndləri, bir sözlə, su ilə təmin olunan bütün ərazilərdə abonentlərə bilərəkdən əlavə borclar yazılır və məcburən ödədirlər. Əvvəlki dövrdə abonentlərdən su pulunu yığıblar, amma çek verməyiblər, pulu mənimsəyiblər, indi həmin şəxslər işdən çıxıb, yeni işçilər yenidən bütün köhnə ödənişləri tələb edirlər.

İdarənin sahə rəisi Etibar Əhmədov sahəni rüşvət mənbəyinə çevirib. Kanalizasiya şəbəkəsinə qoşulmaq üçün 50 manat, su şəbəkəsinə qoşulmaq üçün isə 100 manat alınır. Halbuki, su-kanal sahəsində bütün bu işlər pulsuz, ödənişsizdir. Kodu olmayan bəzi obyektlərə qanunsuz su xətti verilir və oradan alınan pullar mənimsənilir. Baxımsızlıqdan su kanalizasiya axıntıları yollara axır və beləliklə də asfalt örtüyü də sıradan çıxır, dövlətə xeyli zərər dəyir.

Mənbəyini Ermənistandan götürən, Yuxarı və Aşağı Öysüzlü kəndlərindən keçən, heç bir maya dəyəri olmayan çay suyunu heç bir təmizləmə aparmadan əhaliyə içməli su adıyla kubu 60 qəpiyə satıb, pulunu da zorla camaatdan yığırlar. Şəhərə və kəndlərə verilən su da çox çirkli və çöküntülüdür. Zəyəm çayından çəkilən su kəmərində köhnə, çürümüş borulardan istifadə edildiyindən və su təmizlənmədiyindən evlərə verilən su çox pis vəziyyətdədir.

Bina mənzillərinin və həyət evlərinin su sayğaclarının plombu qəsdən sındırılır və buna görə abonentlərə haqsız cərimələr yazılır.

Təkcə abonentlərdən yox, işçilərdən də zorla pul yığırlar, belə ki, hər ay idarənin işçilərinin maaşlarından 2 fonda (Yaşat Fonduna və Silahlı Qüvvələrə Yardım Fonduna) zorla pul tuturlar. Az maaşı olan və bu tutulmaya etiraz edənlər vətən xaini kimi damğası vurularaq işdən kənarlaşdırılır.

Bu məsələləri işıqlandırmanızı xahiş edirik ki, bəlkə bu sahədə biabırçılıqlara, qanunsuzluqlara son qoyula”.

İdarənin rəsmi feysbuk səhifəsində abonentləri maraqlandıran heç bir faydalı məlumat, şikayətlərə cavab və problemlərə izah yoxdur. Amma rəsmi səhifədə idarənin rəsmi adını belə düz yaza bilməyiblər. Azərbaycan dilində sukanal sözü yoxdur. Bu su-kanal yazıla bilər, su və kanal yazıla bilər, amma sukanal yazıla bilməz.  Dövlət idarələrinə heç olmasa orta təhsili olan şəxslər işə götürülməlidir, baxça təhsili ilə bu işlər alınmır.

Tovuz rayonundan su təsərrüfatındakı problemlər və qanunsuzluqlar barədə şikayətlər çoxdandır ki var. Lakin Azərsu rəhbərliyi bu problemləri həll etmək və qanunsuzluqları aradan qaldırmaq əvəzinə suyun qiymətinin bahalaşdırılması üçün saxta və əsassız “əsaslar” axtarmaqla və bahalı villa şəhərciyi tikməklə məşğul olduğundan, bu problemlərin qarşısı nəinki alınmayıb, əksinə, getdikcə daha da kəskinləşir. Xüsusən də, mənbəyini Ermənistandan götürən çayların suyunun təmizlənmədən əhaliyə verilməsi çox ciddi təhlükədir. Şikayətçilər su sahəsində digər problemlər barədə də məlumat göndərəcəklərini bildirirlər. Əsasən də, qanunsuz su xətləri barədə. Ümidvarıq ki, yuxarı orqanlar Azərsu-nun insanlarda sosial narazılığı gücləndirən, dövlətə zərər vuran bu fəaliyyəti ilə bağlı ciddi qanuni tədbirlər görəcəklər.

Elçin Bayramlı

TvPress.Az

Elçin Bayramlı: “Biabırçılıqdır, diaspora ayrılan pullar dayandırılmalıdır”

Saytımıza müsahibə verən ekspertlərin və mütəxəssislərin qeyd etdiyi kimi, diaspora sahəsində fəaliyyət heç də ürəkaçan deyil. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinə dövlət büdcəsindən vəsait ayrılsa da o vəsaitlər bəzən aidiyyəti üzrə xərclənmir, bəzən isə bəhrəsi görünməz olur.

Bu bizim gəldiyimiz qənaət deyil, bu, istər müharibə dövründə, istərsə də müharibədən əvvəl və sonra xaricdə dövlət maraqlarımızın, xalqımızın mənafeyi üçün aktiv fəaliyyət göstərən həmyerlilərimizin səsləndirdiyi fikirlərdir.

TvPress.Az internet qəzetinin baş redaktoru Elçin Bayramlı da bu fikirdədir. O Correct.az-a açıqlamasında qeyd edir ki, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinə ayrılan pullar dayandırmalı və daha səmərəli istiqamətlərə yönləndirilməlidir:

“Bu sahədə vəziyyət biabırçılıqdır, diasporaya ayrılan vəsaitləri dayandırmaq lazımdır”

Elçin Bayramlı

“Bu sahədə vəziyyət biabırçılıqdır. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyəti çox zəif və effektsizdir. Müharibə vaxtı da, ondan əvvəl də, sonra aydın göründü ki, bizim diasporamız yox səviyyəsindədir. Əlbəttə, bir neçə təşkilatı istisna etmək şərtilə. Mən müharibə dövründə çox izlədim, araşdırdım, lakin xarici ölkələrdəki diaspora təşkilatlarımız, Azərbaycan cəmiyyətləri demək olar ki, heç bir iş görmədilər.

Erməni təşkilatları isə dünyanın bütün şəhərlərində aksiyalar keçirir, mediaya çıxır, beynəlxalq təşkilatların, qalmaqal salır, böyük dövlətlərin qarşısında tələblər qoyurdular. Yəni, bizim diasporumuz informasiya müharibəsində demək olar ki roy oynamadı. Əgər müharibə vəziyyətində, ən lazımlı məqamda diaspora fəaliyyəti koordinasiya olunmayacaqsa, bütün güclərini səfərbər edib real nəticə ortaya qoymayacaqsa onlara bu külli miqdarda vəsaitlər nə üçün lazımdır, niyə bu qədər vəsait ayrılır?

Biz informasiya və təbliğat müharibəsində prezidentimizin və beynəlxalq dilləri bilən bəzi vətəndaşlarımızın sayəsində qalib gəldik. Burada əlbəttə dediyim kimi, bir neçə təşkilatı istisna etmək olar, onların zəhmətini yerə vurmaq olmaz, lakin bu heç 5 faiz də təşkil etmirdi. Halbuki, Ermənistandan fərqli olaraq bizim diaspor təşkilatlarımıza həm dövlət, həm də qeyri-dövlət xətti ilə mütamadi maliyyə yardımları göstərilir. Bu pulları rahatca batmış hesab etmək olar. Komitə üçün ayrılan vəsaitləri elə qlobal informasiya resurslarına ayırsaq daha böyük fayda əldə edə bilərdik. Ən kritik məqamda, onların bizə lazım olduğu yeganə halda da heç bir fəaliyyət göstərmədilər.

Təəssüf ki, xaricdəki səfirliklərimiz də arzuolunan fəaliyyət göstərmədilər. Diasporu onlar təşkilatlandırmalı idi, olduqları ölkələrdə tv-lərdə, mediada yer və ya vaxt alıb informasiya və təbliğat müharibəsi aparmalı idilər. Bizə kağız üzərində olan və dövlətə, xalqa heç bir xeyiri dəyməyən komitə lazım deyil.

Sonra da deyirik ki, ermənilər Rusiyada, Avropada, Amerikada niyə üstündürlər. Əlbəttə üstün olacaqlar, çünki orada yaşayan ermənilər birləşir, ümummilli, ümumdövlət maraqları üçün mübarizə aparır, bu yolda öz pullarından, vaxtlarından, əziyyətlərindən keçirlər. Bizim milyarderlərimizə baxın. Görün müharibə vaxtı hansısa beynəlxalq mediada, televiziya vaxt alıb nəsə verdilərmi, ya da hansısa bizim tərəfdən danışan eksperti çıxarıb danışdırdılarmı. İmkanlı ermənilər isə pul xərcləyib iş gördülər. Sonra da deyirik, niyə erməniər tərəfdən danışırlar. Əlbəttə belə olacaq, necə deyərlər, pulunu verən, düdüyü çalır.

Hesab edirəm ki, bu sahəyə pul ayırmağı dayandırmaq lazımdır. Onsuz da faydası yoxdur. Həmin vəsaitləri Qarabağın bərpasına yönəltmək lazımdır. İndiyə qədər xərclənən milyonları itirilmiş hesab etmək olar”.

https://correct.az/az/article/37932?fbclid=IwAR05qn6U8YCDWHdj5ZP6wLOmmYU_HtXUw4VS29sc-1bnsua0K9DYwoFOc5k

İngilis casusunun etirafları — E-Kitab

(Mister Hemferin xatirələri)

Azərbaycan dilində

…Hesabatlarımın birində yazmışdım ki, yanında şagirdlik etdiyim usta məni cinsi əlaqəyə məcbur edir, nə edim? Onlar mənə cavab olaraq, belə yazmışdılar: «Bu iş səni hədəfə çatdırarsa, edə bilərsən”.

Cavabı oxuyanda çox əsəbləşdim, sanki dünya başıma fırlandı. Bu kimi hadisələrə İngiltərədə təbii baxıldığını bilirdim. Lakin mənə bu işlərdə əmr olunacağını ağlıma belə gətirməzdim. Nə etməli, suyu son damlasına qədər içmək məcburiyyətindəyəm. Odur ki, susaraq, öz vəzifəmi yerinə yetirdim…

Kitabı buradan oxuya və ya köçürə bilərsiniz

https://boxca.com/download/g4zG9WvUy2HM/İngilis casusunun etirafları (Mister Hemfer).doc

“Rüşvət verən olmasa alan da olmaz”

Elçin Bayramlı: «Hökumətin düzəlməsi üçün əvvəlcə xalq dəyişməlidir»

«Bir ziyalı şəxs var, burda adını çəkmək istəmirəm, deyir ki, filan məmur məndən rüşvət tələb edir, deyirəm adını çək, yazaq qəzetdə ifşa edək cəzalandırsınlar. Deyir yox, mənim başım ağrımasın»

Baş prokuror  Kamran Əliyev korrupsiyaya qarşı mübarizənin daha da sərtləşəcəyini bildirdi. “Bu cinayətləri törədənlərə qarşı həmin sahədə korrupsiya şəbəkələri müəyyən edilməklə onların məhv edilməsi istiqamətində işlər davam etdirilməlidir. Onları elə məhv etməliyik ki, daha yerində başqa şəbəkələr yaranmasın”, deyən baş prokuror ziyanın ödənilməsi istiqamətində Baş Prokurorluq tərəfindən həyata keçirilən işlərdən də danışıb və qeyd edib ki,  korrupsiya cinayətləri nəticəsində dövlətə və vətəndaşlara vurulmuş ziyanın ödənilməsi çox vacibdir.

Dövlət büdcəsinə və vətəndaşlara vurulan ziyan bərpa edilməlidir. Lakin bir çox hallarda vətəndaşları daha çox onlara vurulan ziyanın ödənilməsi maraqlandırır, nəinki təqsirli şəxsin məsuliyyətə cəlb edilməsi. Təbii ki, bunların hər ikisi təmin edilməlidir, həm vətəndaşa və dövlətə vurulan ziyan bərpa edilməli, həm də təqsirli şəxs məsuliyyətə cəlb olunmalıdır.

Korrupsiya hallarının müəyyənləşdirilməsi, korrupsionerlərin məsuliyyətə cəlb edilməsi və bu sırada elə vətəndaşlara dəymiş ziyanın da ödənilməsi üçün ictimaiyyət nə etməlidir? Bəzən vətəndaşların ziyanın ödənilməsini tələb etdiyini, lakin korrupsiya hallarının aşkarlanmasında fəal olmadıqlarını da görürük.

Məsələ ilə bağlı “Şərq”ə danışan  sosioloq, “TvPress” internet qəzetinin baş redaktoru Elçin Bayramlı vətəndaş cəmiyyətinin belə məsələlərdə passiv olduğunu dedi:

— Vətəndaş cəmiyyəti “mənim işim deyil, mən qarışmıram, mənə nə”, prinsipi ilə qurulmur. Azərbaycanda dövlətin, hakimiyyətin mənbəyi xalqdır və cənab Prezidentimizin çağırışlarında həmişə vətəndaşlar  fəal olmağa, dövlət quruculuğunda, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda iştirak etməyə, ölkədəki problem və nöqsanların aşkara çıxarılmasında öz töhfələrini verməyə çağrılır. Və dövlət başçısı özü ən sərt şəkildə neqativ halları, problemi deyir, öz vəzifəsini yerinə yetirməyən məmurları sərt tənqid edir. Bundan artıq nə olmalıdır ki, vətəndaşlar başa düşsün ki, vətəndaş məsuliyyəti vacib şeydir?!  Bu gün inkişaf etmiş ölkələrə baxsaq görərik ki, məhz belə cəmiyyətlər qurulub. Bizdə isə bir çox hallarda “mən” “biz”dən üstün tutulduğundan heç kim özünü əziyyətə salmır. Sonra da deyirlər, filan məsələ niyə həll olunmadı?

Mətbuat və QHT fəaliyyətimdə dəfələrlə belə hala rast gəlmişəm — bir yerdə problem var, onunla bağlı müvafiq nazirliyə müraciət edəndə deyirlər ki, bu barədə bizə sakinlərdən bircə nəfər də şikayət etməyib, məktub, zəng daxil olmayıb. Araşdırırıq, həqiqətən də heç kim şikayət etməyib.

Biri nədənsə qorxur, biri çəkinir, bizi özünü kiminləsə pis eləmək istəmir, biri “mən niyə deyim, qoy başqası desin”, fikirləşir və s. Belə vətəndaşlıq olmur, belə cəmiyyət yaranmır. Bizdə cəmiyyətin əvəzinə məmurlarla jurnalistlər və qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri mübarizə aparır, vətəndaşların əvəzinə onların hüquqlarını tələb edirlər. Birisi aparıb məmura zorla rüşvət verir ki, oğlunu işə düzəltsin və ya filan məsələni həll etsin, sonra da deyir, ölkədə rüşvət var. Bəli, rüşvət var, amma sənə görə var. Sən rüşvət verirsən deyə var. Rüşvət verən olmasa alan da olmaz. Bu, adi məntiqdir.

E.Bayramlı qeyd etdi ki, belə təfəkkürlə yaşamaq məqbul sayılmır. Bu təfəkkürlə normal cəmiyyət, normal ölkə qurmaq mümkün deyil. Hökumətin düzəlməsi üçün əvvəlcə xalq dəyişməlidir. Çünki hökumət də, məmurlar da bu xalqdan çıxır, Yeni Zelandiyadan gəlmirlər:

— İndi cənab Prezident islahatlar aparır, ölkəni dəyişməyə, yeni ölkə qurmağa çağırır. Təəssüf ki, vətəndaşlar bu işdə ona lazımi dəstəyi vermirlər. Sizə konkret fakt deyim, bir ziyalı şəxs var, burda adını çəkmək istəmirəm, deyir ki, filan məmur məndən rüşvət tələb edir, deyirəm adını çək, yazaq qəzetdə ifşa edək cəzalandırsınlar. Deyir yox, mənim başım ağrımasın.

Prezident deyir ki, harda rüşvətxor məmur görsəniz məlumat verin, bunlar o məmuru gizlədir, müdafiə edir. Hələ bu ziyalıdır ey. Qısası, vətəndaşlar dəyişməsə, hökumət də, məmurlar da dəyişməyəcək. Bu, konkretdir.

Məlahət Rzayeva

https://sherg.az/xəbər/150317?fbclid=IwAR1q6PPd5eH3b7WAZW7xDr9jtqNSQ8FYlRI4sotqoiwcJzdeQ7tn01kb46Y

Yeni dələduzluq: Xakerlər elan saytları adından vətəndaşları necə soyur? — FOTOFAKT

Son günlərdə yeni bir fırıldaq və soyğunçuluq forması ortaya çıxıb.

Elan saytlarında öz malını satışa qoyan vətəndaşlara naməlum şəxs tərəfindən mesaj göndərilir ki, mən hazırda xaricdəyəm, ona görə də gəlib nağd pul verib götürə bilməyəcəm, pulu sizin kart hesabına köçürmək istəyirəm, zəhmət olmasa kart nömrəsini, Swift kodunu və kart tarixini göndərin. Ya da yazılır ki, məsələn, Lalafo-nun hesabına köçürürəm, pulu ordan götürə bilərsiniz. Bir az sonra telefona mesaj və link gəlir ki, Lalafo.az-dakı profil hesabınıza 500 manat köçürüldü. Link həmin saytın adı ilə başlayır və açılan səhifədə kartın məlumatlarını daxil etmək tələb olunur. Məlumatlar daxil olunduqdan sonra isə hesabınızdakı bütün pullar çıxarılır.

Bundan xəbərdar olan kimi onlayn satış saytları dərhal ön səhifədə bununla bağlı xəbərdarlıq qoyub (saytın foto skrininə bax- red). Lakin artıq neçə nəfər vətəndaş aldadılaraq bank hesabından xeyli pul çıxarılıb. Pulun hansı mənbədən çıxarıldığını da təyin etmək mümkün olmur.

Aşağıdakı fotoda 1 nəfər aldadılan və hesabından 1100 manat pulu oğurlanan (feysbuk skrin fotosuna bax- red) vətəndaşın şikayəti verilib.

Müətəxəssislər belə əməllərə qarşı ehtiyatlı olmağa, hesab nömrəsindən başqa digər məlumatların heç kimə verilməməsini məsləhət görürlər. Ümumiyyətlə, bank kartı istifadə edənlər ən azı bilməlidirlər ki, hesaba ödənişlə, hesabdan ödənişə fərqli kodlar tələb olunur. Hesaba ödəniş və ya köçürmə üçün bank hesab nömrəsi və (əgər kimsə terminaldan pul köçürəcəksə) şəxsiyyət vəsiqəsinin nömrəsi də tələb oluna bilər.

Kartdan ödəniş üçün isə öndə yazılan 16 rəqəmli kod, kartın bitmə tarixi, arxada qeyd olunan 3 rəqəmli Swift kodu tələb olunur- əgər siz bu kodları kiməsə vermisinizsə o sizin hesabdakı bütün pulu çıxara və ya aldığı mal üçün onlayn ödəniş edə bilər.

Ümumiyyətlə, ekspertlər kart hesabları üçün bankdan 3D təhlükəsizlik kodu almaq məsləhət görür.

Ehtiyatlı olun, elekron quldurların tələsinə düşməyin.

Elçin Bayramlı

Sosioloq deputatları sərt tənqid etdi

Elçin Bayramlı: “Ancaq öz maaşlarının, ezamiyyət və məzuniyyət pulunun artırılmasının davasını edirlər”

Milli Məclisin bəzi deputatların ilginc açıqlamaları ilə cəmiyyətin qəzəbinə səbəb olur.

Belə ki, ölkədə maddi böhran halları artıqca, əhalinin sosial problemləri pik həddə çatdıqca deputatların hökumətə yönəlik qəzəbləri azatlmaq üçün etdiyi cəhdlər hiddətə səbəb olur. Onlar sanki yarışa girmişcəsinə cəmiyyətin əsəbinə toxunan açıqlamalar verərək, gündəmi məşğul edirlər.

«TvPress» internet qəzetinin baş redaktoru, sosioloq-jurnalist Elçin Bayramlı Bizimyol.info-ya açıqlamasında bildirib ki, deputatlar daha çox öz maaşlarının, ezamiyyə ödənişlərinin və məzuniyyət pulunun artırılmasının davasını edirlər.

“Deputatların belə çıxışlarına artıq hamı adət edib, ona görə də heç kim təəccüblənmir. Çünki onların bu açıqlamaları heç nəyi dəyişmir, sadəcə, əhalidə qıcıq yaradır. Bunların xalqdan xəbəri yoxdur, bir neçə nəfəri çıxmaq şərtilə. Daha çox öz davalarını döyürlər- maaşlarımız artırılsın, ezamiyyə ödənişlərimiz artırılsın, məzuniyyət pulumuz artırılsın və s. 20-30 faizi ümumiyyətlə iclaslarla da olmur.

Bəzi faydalı təkliflərə gəldikdə, bunlar həmişə elə təklif olaraq qalır, çünki bir iki nəfər bu məsələni qaldırır, digərləri dəstəkləmir və boş söz yığını olaraq qalır. Qısası deputatlar heç nəyi həll eləmir. Hər şeyi hökumət həll edir. Deputatların 90 faizi təklif olunan qanun layihəsinə oxumadan, araşdırmadan səs verirlər”,-deyə E.Bayramlı bildirib.

Sosioloq təklif edirib ki, parlament buraxılsın, yenidən seçkilər keçirilsin: “Parlamentdə deputat sayı rayonların sayını nəzərə alaraq (iri şəhərlərdə 1-dən çox olmaqla) hər rayondan 1 nəfər olmaqla 70 nəfərə endirilsin. Bu 70 nəfər sırf peşəkar, yüksək intellektli, başqa işi olmayan, daimi parlamentdə oturan və xalqla görüşlərdə olan adamlardan seçilsin. Maaşların artırılmasında bəzi ölkələrdə tətbiq olunan qayda tətbiq edilsin- maaş artımı yalnız sonrakı çağırış deputatlar seçildikdə qüvvəyə minsin. Hər deputat məcburi olaraq ayda 1 dəfə mətbuat və seçiciləri qarşısında brifinq edərək hesabat versin. Bundan sonra parlamentdən nəsə gözləmək olar. İndiki halda şəxsən mən heç nə gözləmirəm”.

Ramid İbrahimov

https://www.bizimyol.info/az/news/314230.html

Planet format olunur? İnsanlarla nə edəcəklər?- PLANLAR

Qlobalistlər və transhumanistlər artıq ümumdünya “yeni dünya nizamı” siyasətlərini açıq şəkildə elan ediblər. Bəşəriyyətlə nə etmək istəyirlər? Planlar qorxuncdur!

Gələn il Dünya İqtisadi Forumunun (World Economic Forum) 50 illiyi qeyd olunacaq. Forum İsveçrənin Davos şəhərində keçirilən dünya siyasi elitası və tanınmış iş adamlarından ibarət toplantıdır.

Forumun yaradıcısı və 50 ildi rəhbəri olan Klaus Şvabdır. Klaus Şvab iqtisadçıdır, Jeneva universitetinin professorudur. 2020 ci ilin may ayında Klaus Şvab Böyük Britaniya şəhzadəsi Carlzla video konfrans zamanı “böyük sıfırlama” (The Great Reset) termininin adını çəkərək müzakirəyə çıxardıblar. Əsas məsələ budur- kapitalizm ciddi böhran keçirir, kapitalizmi yenidən qurmaq lazımdır. Koronavirus pandemiyası, sərt karantin rejimi bunun üçün ideal şansdır, və sərt karantin rejimini bacardıqca uzatmaq lazımdır…

İyun ayında DİF-in saytında The Great Reset səhifəsi açıldı. Dərhal bu mövzu siyasi elitalar və milyarderlər arasında tərəfdarlar topladı. Co Bayden, Boris Conson, Castin Tryudo, nəhəng korporasiyalar: Amazon, Apple, Google, Facebook, Micrasoft bu “planın” tərəfdarları olduqlarını bildirdilər.

İyul ayında Klaus Şvab fransız iqtisadçı Tyer Mallre (sol meyilli futuroloq) ilə birlikdə həmmüəllif olduqları “Covid-19: Böyük Sıfırlama” (“Covid-19: The Great Reset”) adlı kitab dərc etdilər. Milyarderlər klubunun rəhbərinin yazdığı kitab böyük maraqla qarşılandı. Kitabın əsas ideyası bunlardır:

—Birincisi, COVID-19“unikal imkanlar pəncərəsidir. Bu pəncərə vasitəsiylə bəşəriyyəti gələcəyə aparmaq lazımdır. Əvvəlki nizama qayıdış olmamalıdır! Sitat: “Bəziləri soruşur ki, biz nə vaxt normal yaşama geri qayıdacayıq? Cavab çox qısadır: Heç vaxt! Bizim tarix 2 yerə bölünüb- koronavirusdan əvvəl və sonra”

— İkincisi, “parlaq gələcək”də dünyada kasıb və varlı ölkələr arasındakı fərqlər yoxa çıxacaq, bir müddətdən sonra isə dövlətlər arasında sərhədlər də yoxa çıxacaq. Vahid planetar dövlət yaranacaq. Şvab yazır: “Sərt karantin rejimində insanlar evdə oturur, onların ailə bağları möhkəmlənir, dost və ailə üzvlərimizi daha çox sevməyə başlayırıq. Lakin bunun əks effekti də var. Əks effekti odur ki, insanlarda patriotik, milli və etnik hisslər, həmçinin dini hisslər inkişaf etməyə başlayır. Bu isə faciə ola bilər…” Şvab demək istəyir ki, etnik mənsubiyyətə və dinə müharibə elan olunacaq.

— Üçüncüsü, yeni dünya düzəninin iqtisadiyyatı nəhəng monopolistlərin əlində mərkəzləşməlidir. Şəxsi mülkiyyət anlayışı öləcək, onun yerini “paylaşılan iqtisadiyyatı” (sharing economy) tutacaq. Nəğd pul tədavüldən çıxacaq, yerinə isə elektron valyuta tətbiq olunacaq.

— Dördüncü, “yaşıl” enerji istifadəsinə keçid baş verəcək. Su, elektrik enerji istifadəsinə, həmçinin bəzi zərərli qidalara (məsələn ət), zərərli icadlar (məsələn maşın) üçün limit tətbiq olunacaq. Ən radikal addım isə insanların sayını, demoqrafik inkişafın qarşısını almaq olacaq. Sitat: “Nə qədər çox demoqrafik inkişaf (əhali artımı) olacaqsa, bir o qədər də çox yeni pandemiya riskləri olacaq”.

— Beşinci, iş yerlərinin robotlaşdırılmasına tam keçid olacaq. Ümumiyyətlə, iş yerlərinin azalmasına aid kitabın çox yerində danışılır. Sitat: “2035-ci ilə qədər restoranların 86%-də iş yerləri avtomatlaşdırılacaq, ticarət sektorunda 75% iş yerləri, əyləncə sektorunda isə 59% iş yerləri robotlaşdırılacaq.  Sərt karantin qaydalarına, sosial məsafə qaydalarına görə restoranların 75% müflisləşəcək. Heç bir müəssisə, heç bir sektor bundan qaca bilməyəcək.” İşsiz qalan insanlar üçün baza gəliri tətbiq olunacaq, lakin bunun üçün o insan peyvənd (vaksin) vurdurduğunu sübut etməlidir.

— Altıncı, bütün sferalarda, iqtisadiyyatın bütün sektorlarında digitallaşdırma tətbiq olunacaq. Texnoloji vasitələrlə insanların üzünü tanımaq, onların hərəkətlərini, yer dəyişmələrini total şəkildə kontrol edilməsi üçün effektiv kontrol sistemi yaradılacaq. Sitat: “Pandemiyaya son vermək üçün, ümumdünya elektron kontrol şəbəkəsinin yaranması zəruridir”.

— Yeddinci, yeni səhiyyə modeli yaranacaq. Yeni modelə əsasən insanlar müntəzəm test olunacaq, peyvənd (vaksin) vacib olacaq. Peyvənddən qaçan insanlar üçün inzibati cəzalar və məhdudiyyətlər tətbiq olunacaq. Peyvənd olunanlara sanitar pasport veriləcək.

— Səkkizinci, transhumanizm ruhuyla insan daha da güclü “təkmilləşəcək”.

Yuxarıda adı çəkilən, 83 yaşlı “milyarderlər klubunun” rəhbərinin yazdığı kitabı, ideyanı bir çox qlobalist korporasiyalar, siyasi elitalar dəstəkləyir. Demək olar ki, qlobalistlər artıq “Yeni dünya nizamı” siyasətlərini açıq şəkildə elan ediblər və həyata keçirirlər.

Yaşayaq görək, bəşəriyyət bunlara adekvat cavab verə biləcəkmi, yoxsa özü üçün hazırlanmış məşum sonu çarəsiz şəkildə tamaşaçı kimi izləyəcəkmi…

TvPress.Az

Жозе Душ Сантуш- Формула Бога /Е-Книга /

«Формула Бога» — это научный триллер, сюжет которого разворачивается вокруг неизвестной рукописи Эйнштейна, посвященной доказательству существования Бога и вместе с тем созданию ядерного оружия. Читатель найдет в книге реальные научные данные, скрытые в каждом из основных сакральных текстов: от Каббалы до Библии, а также узнает о теории хаоса, теореме неполноты и других научных концепциях, которые в совокупности представляют научное доказательство существования Бога

Скачать книгу

https://boxca.com/download/n2O4Ip8FiS7P/Жозе

Читать книгу

https://boxca.com/download/Cyt1QnyBaBe7/Жозе Душ Сантуш- Формула Бога.pdf

Некоторые факты об этнической истории Карабаха

Переселение армян на Кавказ в последние 2 века и создание Армянского государства в 1918 году на территории Азербайджана (Ереванский, Зангезурский и Гейчанский районы)- это хорошо известный исторический факт. Однако одним этим армяне не удовлетворились.

Армяне, переехавшие 200 лет назад в Карабахский регион Азербайджана, вскоре попытались изгнать местное население и захватить этот регион. Предполагается, что армянская фальшивая пропаганда будет распространяться по миру о том, что они являются древним народом Карабаха, хотя нет никаких исторических документов или фактов, подтверждающих это. Каков был этнический состав в Карабахе? Поясним это вкратце.

Различные источники, относящиеся к первому тысячелетию нашей эры (греческие, арабские, персидские, римские источники), дают информацию о племенах к югу от Куры, известных только как албанцы, сак, гаргар, соде и ути. В древнем и средневековом Карабахе населяли древнетюркские племена – аран, татар, донгар, печенек, хун, горос (хорос), варанда, туг, гаргарс, гунны, горосы, печенеги, кипчаки и хазары. Ничего из этого не касается армян.

В начале 2-го тысячелетия население одного из трех основных регионов древнего азербайджанского государства Албания – Арран (между Кураразом, где расположен также Карабах) нашло отражение в тюркских источниках. Источник 13-го века Аджаиб ад-Дунья утверждает, что турки были основной этнической группой в Арране. «В Арране было 100 000 турецкой кавалерии»- он пишет.

Составленный в 1727 году список сел, принадлежащих к 5 районам Нагорного Карабаха, является очень убедительным доказательством армянской лжи. Из 196 деревень, расположенных в Талышском или Гулистанском, Хачинском, Чилабордском, Варандинском и Дизагском районах, есть только 2 села, которые можно объяснить по-армянски: – Арчазор и Норашен. Все это еще раз доказывает, что армяне пришли в Карабах намного позже и смешались с христианскими албанцами.

Анализируя богатый этнографический материал о материальном хозяйстве, культуре, верованиях и убеждениях карабахцев, И.П. Петрушевский, ссылаясь на исторические источники, писал: «Карабах никогда не был центром армянской культуры. Карабахская культура является единым центром и принадлежит азербайджанскому народу».

Иранский историк Мохаммад Хафиззаде также посвятил Карабахскому ханству отдельный раздел в своей книге «Карабах», изданной на персидском языке в 2001 году в Тебризе. Автор отмечает, что «племена Карабахского региона были албанцами по происхождению … Население восточного побережья Албании никогда не могло быть армянином, и этот район не мог считаться Арменией…»

В произведении Аббасгулу Ага Бакиханова «Гулустани-Ирам» отражено, что во время правления Панах-хана и Ибрагимхалил-хана около 90% населения Карабахского ханства составляли азербайджанские турки, 9% – албанцы, принявшие христианство, и 1% – представители меньшинств.

В произведении Аббасгулу Ага Бакиханова «Гулустани-Ирам» отражено, что во время правления Панах-хана и Ибрагимхалил-хана около 90% населения Карабахского ханства составляли азербайджанские турки, 9% – албанцы, принявшие христианство, и 1% – представители меньшинств.

Достаточно упомянуть тот факт, что имена правителей и ханов Карабаха известны с давних времен, и среди них нет ни одного армянина. Если территория является исторической землей народа и на ней проживает большинство, то, по крайней мере, за последние 1000 лет среди правителей этой земли должен был быть хотя бы один лидер этой нации. Армяне не могут показать такого человека.

Одним из таких архивных документов является Кюракчайский договор о передаче России Карабахского и Шекинского ханств. Это соглашение было подписано 14 мая 1805 года Шушинским и Карабахским Ибрагимхалил-ханом и генералом царской России Павлом Сисиановым.

Как неоднократно подчеркивал президент Азербайджана Ильхам Алиев, в Кюракчайском соглашении ни слова не говорится об армянском народе. Армяне были переселены в Карабахский регион Азербайджана из Ирана и Османской империи после Кюракчайского, Гюлистанского и Туркменчайского мирных соглашений.

Победа России в русско-иранской войне 1804-1813 годов и «Гюлистанский договор», разделивший Азербайджан, в очередной раз решительно выступили за переселение и объединение армян. По данным 1823 года, только 1,5 тысячи из примерно 20 тысяч семей Карабахской области были армянскими семьями. После переселения резко меняется этнический состав населения. В 1832 году азербайджанцы составляли 64,8% населения Карабаха, армяне – 34,8%.

Статья XV Туркменчайского договора, положившего конец русско-иранской войне 1826-1828 годов, предусматривала переселение армян. После этого соглашения (с 1828 по 1830 год) около 50 тысяч армянских семей были переселены из Ирана и поселились на азербайджанских землях, в основном в Карабахе.

А.С. Грибоедов писал: необходимо переселить всех армян из районов, оккупированных российской армией – Тебриз, Хой, Салмас, Марага, в Нахчыван, Ереван и Карабахские районы.

Согласно Эдирнскому мирному договору, подписанному между Россией и Османской империей в 1829 году, 84 тысячи армянских семей были переселены с османских земель на Южный Кавказ и поселились на лучших землях местного мусульманско-турецкого населения.

Во время русско-османской войны 1877–1878 годов еще 85 000 армян переселились на Южный Кавказ. В 1894 г. из Османской Турции на Южный Кавказ переселилось 90 000 армян, а в 1897 г. – 10 000 армян. Из-за количества армян, прибывших на Южный Кавказ в 1896 году, количество армян здесь достигло 900 тысяч.

При переписи 1897 года было установлено, что из 54841 семьи, проживающей в Карабахе, 18616 были армянскими семьями.

В 1908 году количество завезенных на Кавказ армян достигло 1 300 000 человек. Н. И. Шавров писал в 1911 году: «В настоящее время из 1,3 миллиона армян, проживающих на Кавказе, более 1 миллиона не принадлежат к местному населению региона и были переселены нами». Шавров отметил, что «армяне поселились на лучших казенных землях Елизаветпольской (Гянджинской) и Ереванской областей, где армянское население было немногочисленным.… Горная часть Елизаветпольской области (Нагорный Карабах) и берега озера Гейча были заселены этими армянами».

То, что Карабах всегда был землей Азербайджана, целенаправленное расселение армян на этих территориях около 200 лет назад подтверждается многими официальными историческими документами.

Таким образом, с переселением армян этнический состав названных территорий стал меняться. В 1918 году Азербайджанская Республика передала Иреванскую губернию армянам для создания государства. В 1919 году, воспользовавшись выводом азербайджанской армии из Зангезура, армянская дашнакская армия вошла туда, начала резню и изгнание местного населения и захватила регион. В 1921 году при определении границ кавказских республик стали учитываться местные этносы, и таким образом Зангезур остался в составе Армении.

В горной части Карабаха с учетом компактного проживания армян была создана автономная область в составе Азербайджана.

Карабахские армяне отметили 150-летие своего переселения в Карабах в 1978 году, и по этому случаю они установили специальный памятник в селе Ленинаван (Марагашен) Мардакертского (Агдаринского) района. По наущению армянского лобби и дашнаков на Западе в конце 80-х годов прошлого века армяне хотели отделить Карабах от Азербайджана и объединить его с Арменией. Они поставили вопрос перед центральными властями СССР, но советское руководство не разрешило этого, сославшись на Конституцию – положение о нерушимости границ республик. После этого армяне проводили политику террора и геноцида, а после распада СССР с помощью крупных держав полностью оккупировали Карабах. Армяне вообще не проживали на 70% оккупированной территории.

В начале карабахского конфликта 76 процентов всего населения Карабахского региона (равнинного и горного) составляли азербайджанцы, а армяне составляли чуть более 20 процентов. Более 90 процентов топонимов в Карабахе – азербайджанские, албанские, турецкие топонимы и не имеют никакого отношения к армянам. Все культурные находки, надписи, исторические здания и наследие азербайджанского народа в Карабахе принадлежат армянам.

Албанский монастырь Худаванг, VIII век, Кельбаджар, Азербайджан

Религия также сыграла важную роль в приобретении армянами культурного наследия Карабаха. Таким образом, после распространения ислама в Азербайджане, арабские правители передали в дар армянам местные албанские храмы, древнее богатство древних азербайджанцев, которые также использовали их как церковь и присвоили.

Оккупация Арменией около 20 процентов территории Азербайджана – 15 000 квадратных километров – заняла до 30 лет. Сегодня азербайджанская армия освобождает свои земли, восстанавливает историческую справедливость и международное право. Азербайджанский народ продолжит жить на своих исторических и законных территориях. Как сказал президент Азербайджана Ильхам Алиев, никакая сила не остановит это.

Эльчин Байрамлы

Elçin Bayramlı: “Qurtarın bu komediyanı”

“Bu hərəkətlərinizlə, dövlətə, xalqa, prezidentə xəyanət edirsiniz. Sosial narazılıq yaradır, milli birliyə zərbə vurursunuz. O nazir kreslonuz sizi xalqın, dövlətin cəzasından xilas etməyəcək”

Direktora ad günü töhməti və vətəndaşın küçədə cərimələnməsi… Bütün bunlar ədalət prinsipinə nə qədər uyğundur? İnsanlar küçədə maskasını aşağı endirdiyinə görə 100 manat cərimə olunduğu halda Təhsil Nazirliyinin töhmət qərarını və direktorun qanun qarşısında cavabdehlikdən yayınmasını necə dəyərləndirmək olar?..

Elçin Bayramlı: “Təhsil Nazirliyi belə rüsvayçı malalama cəhdinə görə ictimai qınağa məruz qalmalıdır. Üstəlik nazirliyə yuxarı orqanlardan sərt xəbərdarlıq edilməlidir”.

Xəbər verdiyimiz kimi 187 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Nailə Məmmədova evində təşkil etdiyi doğum günü məclisi ilə karantin qaydalarını kobud şəkildə pozub.

Nailə Məmmədova fərdi yaşayış evində təşkil etdiyi məclisə onlarla şəxsi dəvət edib. Direktor həmçinin məclisə müğənnilər də çağırıb. Nailə Məmmədovanın evində baş tutan məclisdən çəkilən videogörüntülər iki gündür sosial şəbəkələrdə geniş şəkildə yayılır. Videoların birində direktor məclisə dəvət etdiyi müğənni ilə qucaqlaşır, onlardan hədiyyələr qəbul edir, qonaqlar isə bu anı lentə alır. İkinci videoda isə direktor kəsilən tortu bir-bir qonaqlara özü yedirir. Başqa bir videoda isə Nailə xanım çiyinlərinə Azərbaycan bayrağı taxaraq məclis üçün kəsilən qoyun cəmdəyini parçalara ayırır.

Xatırladaq ki, Nailə Məmmədova bir neçə dəfə sosial şəbəkələrdə və ölkə mediasında gündəm olub. Həm də şair olduğunu iddia edən Nailə Məmmədova yazdığı şeirlərlə sosial şəbəkə istifadəçilərini güldürməyi bacarıb.

Bundan başqa N.Məmmədova rəhbəri olduğu məktəbdə özbaşınalıq, rüşvət və korrupsiya halları ilə bağlı yazlan yazılara görə ona zəng edən jurnalisti təhqir etməsi ilə də diqqət mərkəzinə düşmüşdü.

Qeyd edək ki, ad günü ilə bağlı görüntülər yayıldıqdan sonra Təhsil naziri 187 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Nailə Məmmədovaya şiddətli töhmət elan olunub. Sosial şəbəkələrdə məktəb direktoru Nailə Məmmədovanın sərt karantin rejimini pozaraq özünə ad günü keçirməsi və buna görə Təhsil Nazirliyinin direktora töhmət verməsi ciddi müzakirə obyektinə çevrilib.

Dünən isə Nailə Məmmədova sosial şəbəklərdə və yerli mətbuatda “üzr” vidosu yayıb. Sözü keçən videoda diqqət çəkən əsas məqam isə xanım direktorun yol verdiyi qanun pozuntusunda qətiyyən özünü günahkar hesab etməməsidir. Sitat: “Əgər mənim bu hərəkətim qəbahəhdirsə, onda mən Azərbaycan xalqından, Azərbaycan prezidentindən üzr istəyirəm”. Yəni Təhsil nazirindən şiddətli töhmət alan və Azərbaycanda karantin rejiminin pozulmasına nümunə yaradan məktəb direktoru “Əgər mənim bu hərəkətim qəbahəhdirsə…”, deyərək özü günahını etiraf etməkdən sadəcə qaçır. Əslində isə qanunlara bir daha hörmətsizliyini açıq şəkildə nümayiş etdirir.

Bu gün isə Nailə Məmmədovanın qardaşı, İctimai Nəzarət Koalisiyasının sədri Rasim Məmmədov ifrat şəkildə bacısını müdafiə edərək baş verənlərin yayılmasına görə Sabunçu rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Adil Vəliyevə qarşı ittihamlar səsləndirib və və bir sıra məmurlara qarşı da təhqiramiz ifadələrdən istifadə edib. İctimai Nəzarət Koalisiyasının sədri olaraq Rasim Məmmədov həmçinin bacısınn əməlini ordumuzun zəfəri ilə küçələrdə sevinc yaşayan insanlarla əlaqələndirərk bildirib ki, inanmazdı ki, belə bir çəkiliş ola bilər. Həmçinin Rasim Məmmədov bacısının hüquqi şəxs olaraq karantin qaydasını pozduğuna görə 3000 min manat cərimə olunduğunu və Təhsil Nazirliyindən şiddətli töhmət aldığını qeyd edib. Maraqlıdır ki, həmin məclisdə iştirak edən müğənni Mətanət İsgəndərlinin cərimə olunması ilə bağlı mətbuatda məlumat yer alsa da, Nailə Məmmədovanın cərimə olunması barədə heç bir məlumat yayılmayıb.

Xatırladaq ki, bundan əvvəl ölkədə Prezident Adminstrasiyasının sabiq rəhbəri, AMEA-nın prezidenti Ramiz Mehdiyevin nəvəsinin toyu ilə bağlı böyük qalmaqal yaşanmışdı. Həmin vaxt ictimai qydaları pozduğuna görə toy sahibləri, sabiq deputat İlham Əliyev və onun qudası məhkəmə tərəfindən 15 günlük həbs cəzası ilə cəzalandırılmış, toyda iştirak edən Siyavuş Novruzov isə YAP-dakı vəzifəsindən istefa verməyə məcbur qalmışdı.

Mövzu ilə bağlı PİA.az-ın əməkdaşı ReAl-ın icraçı katibi Natiq Cəfərliyə və ASAM rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlıya müraciət edib.

Bəs insanlar küçədə maskasını aşağı endirdiyinə görə 100 manat cərimə olunduğu halda Təhsil Nazirliyinin töhmət qərarını və direktorun qanun qarşısında cavabdehlikdən yayınmasını necə dəyərləndirmək olar? Hazırda baş verənləri qanunların aliliyi və cəmiyyətdə ədalət prinsiplərinə nə qədər uyğun hesab etmək olar?

Natiq Cəfərli: “Qanuna bu şəkildə yanaşma cəmiyyətdə qıcıq yaradır”.

Buna görə inzibati həbsə qədər cəza növünün olduğunu xatırladan Natiq Cəfərli PİA.az-a açıqlamasında bildirib ki, direktorun işində inzibati həbsin olub-olmamasına məhkəmə qərar verə bilər:

Buna görə inzibati həbsə qədər cəza növünün olduğunu xatırladan Natiq Cəfərli PİA.az-a açıqlamasında bildirib ki, direktorun işində inzibati həbsin olub-olmamasına məhkəmə qərar verə bilər:

Təssüf ki, bu cərimə qaydalarından heç biri məktəb direktorun tətbiq edilmədiyini gördük. Amma inzibati həbsə qədər cəza növü var. Direktorun işində inzibati həbsin olub-olmamasına məhkəmə qərar verə bilər. Amma direktora həm vəzifəli şəxs, həm də hüquqi şəxs kimi ciddi şəkildə cərimə tətbiq edilməli idi.

Buna görə inzibati həbsə qədər cəza növünün olduğunu xatırladan Natiq Cəfərli PİA.az-a açıqlamasında bildirib ki, direktorun işində inzibati həbsin olub-olmamasına məhkəmə qərar verə bilər:

“Töhmət inzibati cəza vasitəsi kimi Nazirlik tərəfindən verilib. Dövlətin isə karantin qaydalarının pozulmasına görə öz qayda, qanunları var. Qanuna görə karantin rejimi pozulanda hüquqi, fiziki və vəzifəli şəxslərə tətbiq olunan cərimə və cəza qaydaları var.

Bu baş verməyəndə və qanunun tətbiqində ayrı seçkiliyə yol verildiyində təbii ki, insanlarda ədalətə inam hissinin zədələndiyini görmək mümkündür. Çünki hazırda cərimələrlə qarşı insanlarda sərt reaksiya var. Xüsusən kasıb və imkansız insanlarda. Hətta cuzi hüquq pozuntusuna görə cərimələrin olduğunu görürük. Məsələn maska burnundan aşağı olduqda belə ona cərimə yazırlar. Buna görə də qanuna bu şəkildə yanaşma cəmiyyətdə qıcıq yaradır”.

Elçin Bayramlı: “Müharibədə 3 minədək övladımız canını ona görə qurban vermədi ki, onların 40-ı çıxmamış siz ziyafətlər təşkil edib əylənəsiniz”

Yanvardan etibarən hökumətdə və digər dövlət orqanlarda ciddi yeniləmələrin olacağına əmin olan sosioloq Elçin Bayramlı isə PİA.az-a bildirib ki, harın, bacarıqsız şəxslər işdən uzaqlaşdırılacaq, onların yerinə vicdanlı, peşəkar, savadlı yeni kadrlar gətiriləcək:

“Belə hallar cəmiyyətə çox pis nümunədir. Xüsusən də, bunu özlərini ziyalı hesab edənlər etdikdə. Ümumiyyətlə, məmurlara, ictimai şəxslərə cəzalar daha ağır olmalıdır, çünki onlar neqativ halara yol vedikdə cəmiyyətə və qanunun aliliyinə daha çox zərər vurmuş olurlar.

Bəli, polis yoxsul vətəndaşa maskanı taxdığı, lakin burnunu nəfəs almaq üçün açıq qoyduğuna görə tam qanunsuz və məntiqsiz olaraq (heç bir qanun, heç bir qüvvə insanı oksigen almaq hüququndan məhrum edə bilməz, ondan karbon qazı ilə nəfəs alaraq ölməsini tələb edə bilməz) maaşının yarısı qədər ağır cərimə yaza bilir, amma cəmiyyətin gözü qarşısında saymazyana, lotuyana, başqalarına acıq verirmişcəsinə kütləvi əyləncə mərasimləri təşkil edən varlılar çox yüngül “cəzalandırılır”.

Bu yanaşma dəyişməlidir. Qanun alidirsə, hamıya aid olmalıdır, cənab Prezidentin sözləri ilə desək, heç kimin xüsusi statusu yoxdur, heç kim toxunulmaz deyil, heç kim qanundan üstün deyil. Təhsil Nazirliyi belə rüsvayçı malalama cəhdinə görə ictimai qınağa məruz qalmalıdır. Üstəlik nazirliyə yuxarı orqanlardan sərt xəbərdarlıq edilməlidir.

Elçin Bayramlı: “Bu hərəkətlərinizlə, dövlətə, xalqa, prezidentə xəyanət edirsiniz. Sosial narazılıq yaradır, milli birliyə zərbə vurursunuz”.

Bu direktor və onun kimilərə isə demək istəyirəm ki, bir abrınız, həyanız olsun. Bəzi vətəndaşlarımız uşağına çörək ala bilmir, yoxsulluqdan, pandemiyadan zərər çəkir, adi məişət qayğılarını həll edə bilmir. Siz belə harın məclislərlə nə demək istəyirsiniz ki? Müharibədə 3 minədək övladımız canını ona görə qurban vermədi ki, onların 40-ı çıxmamış siz ziyafətlər təşkil edib əylərnəsiniz. Bir vicdanınız olsun.

Ümumiyyətlə vəzifələrdə belə adamlar nə gəzir? Filankəsin qohumudur, filankəsin kəndçisidir, deyə bunları kim qoyub ora? Qurtarın bu komediyanı. Bu hərəkətlərinizlə, dövlətə, xalqa, prezidentə xəyanət edirsiniz. Sosial narazılıq yaradır, milli birliyə zərbə vurursunuz. O nazir kreslonuz sizi xalqın, dövlətin cəzasından xilas etməyəcək.

Təklif edirəm ki, belə hallar olanda həmin məmuru ora təyin edən daha ciddi cəzalandırılsın.

Dəqiq əminəm ki, yanvardan etibarən hökumətdə və sair orqanlarda ciddi yeniləmələr olacaq, belə bivec, müftəxor, harın, bacarıqsız şəxslər işdən uzaqlaşdırılacaq, onların yerinə vicdanlı, peşəkar, savadlı yeni kadrlar gətiriləcək. Biz müharibədən sonra yeni ölkə qurmalıyıq, burada daha belələrinə yer yoxdur və olmayacaq da. Şələ-külələrini hazırlasınlar”.

Nərminə Umudlu

pia.az

ASAM rəhbəri: “TƏBİB rəhbərliyi dərhal və qeyd-şərtsiz istefaya göndərdilməlidir”

“Ölkənin tibbi sahəsinə sən nəzarət edirsən, yoxsa özəl klinikalar?”- Sosioloqdan Ramin Bayramlıya sual

TƏBİB COVİD-ə görə məsuliyyət daşıyan qurumdursa, bəs testlərin qiymətinə niyə cavabdehlik edə bilmir?..

“Bildiyimə görə test xaricdən 15 manat civarında alınır. Amma özəl və “gözəl” klinikalar onu 5 qat qiymətə əhaliyə satıb pandemiya və milli faciə üzərindən yaxşı biznes qurur, milyonlar qazanırlar”.

Bu sözləri sosioloq Elçin Bayramlı TƏBİB-in covid testlərinin qiyməti ilə bağlı verdiyi açıqlamanı PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Bildiyimiz kimi Azərbaycanda covid testinin qiymətləri əhalinin gəlirlərinə adekvat deyil və bu əhalinin haqlı narazılığına səbəb olur. Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) sədri Ramin Bayramlı isə bildirib ki, testlərin qiymətilə özəl müəssisələr məşğuldur və onlar bu işə baxmırlar.

TƏBİB sədri deyib ki, təmsil etdiyi qurum xəstələrin müalicəsilə məşğuldur:

“Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının müəyyən etdiyi kriteriyalara uyğun olaraq, 20 minə qədər testi ölkəmiz üçün tam olaraq, ödənişsiz həyata keçiririk. Bu barədə məlumat da hər gün ictimaiyyətə açıqlanır. Xaricə gedənlər, öz istəyilə gündə 3 dəfə, 5 dəfə analiz vermək istəyənlər özəl müəssisələrdə analiz verə bilər, biz buna qarışa bilmərik.

Bilirsiniz ki, bizdə bu işlə məşğul olan qurumlar var. Kimlərinsə testlə bağlı narazılığı varsa, müvafiq qurumlara müraciət edə bilərlər. Bizim işimiz xəstələrin müalicəsini təşkil etmək, stasionar xidmətə baxmaq və əhalinin simptomlu qisminin analizini aparmaqdır”.

Artıq ölkədə adət halını alıb ki, bu cür məsələlər olanda qurumlar problemi bir-birlərinin üzərinə atsınlar. Təbii ki, bundan da əziyyət çəkən əhali olur.

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı ASAM rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Səhiyyə sisteminin bütün rəhbərləri istefaya göndərilməli, Operativ Qərargah üzvləri yenidən təşkil olunmalıdır”.

Virusla müharibənin nəticələri Qarabağ müharibəsində verdiyimiz itkilərimizi keçmək üzrədə olduğunu vurğulayan sosioloq bildirib ki, belə getsə, daha ağır nəticələr olacaq. Problem ondadır ki, əksər vətəndaşlarımız müayinə olunmaq, test etdirmək üçün pul tapa bilmirlər. Nəticədə də yoluxma və ölüm halları artır:

“Başdan deyim ki, bu açıqlamaya görə, TƏBİB sədri Ramin Bayramlı dərhal və qeyd-şərtsiz istefaya göndərdilməlidir. Bu nə deməkdir? Necə yəni, testlərin qiyməti ilə özəl şirkətlər məşğul olur və biz bu işə baxmırıq? Bu ölkənin tibbi sahəsinə sən nəzarət edirsən, yoxsa özəl klinikalar? Bu adi proses, adi dərman deyil ki, kim necə istədi satsın.

Əvvəla, qlobal epidemiya ölkələri, əhalini məhv etdiyi, minlərlə vətəndaşımızı öldürdüyü, milli və dövlət təhlükəsizliyimizi təhdid etdiyi bir vaxtda nə özəl klinikabazlıqdır? Bu milli fəlakətdir. Burada heç bir özəldən, gözəldən söhbət gedə bilməz. Bu işlə yalnız dövlət məşğul olmalıdır. Bu testlər bildiyimə görə xaricdən 15 manat civarında alınır. Amma özəl və “gözəl” klinikalar onu 5 qat qiymətə əhaliyə satıb pandemiya və milli faciə üzərindən yaxşı biznes qurur, milyonlar qazanırlar. Hansı ki, bu klinikaların səhiyyə sisteminin başında duranlara məxsus olması haqda ictimaiyyətdə ciddi şübhələr var. Nəticədə yoluxmalar astronomik həddə çatıb ölənlərin sayı xeyli artıb.Əhalinin taleyi üzərində kimlərsə pul qazanmalı deyil.

Elçin Bayramlı: “Əhalinin taleyi üzərində kimlərsə pul qazanmalı deyil”.

İkincisi, niyə vətəndaşlardan müayinə və mülaicə üçün pul alınır? Bəs icbari tibbi sığorta nədən ötrüdür? Bu testləri, dərmanları dövlət gətirməli, dövlət xəstəxanalarının sərəncamına verilməli, vətəndaşlar pulsuz testdən keçməli, pulsuz müayinə və müalicə olunmalıdırlar. Əks halda böyük bir faciə ilə qarşılacağıq. Virusla müharibənin nəticələri Qarabağ müharibəsində verdiyimiz itkilərimizi keçmək üzrədir və belə getsə, daha ağır nəticələr olacaq. Problem ondadır ki, əksər vətəndaşlarımız müayinə olunmaq, test etdirmək üçün pul tapa bilmirlər. Nəticədə də yoluxma və ölüm halları artır.

Üçüncüsü, hesab edirəm ki, TƏBİB-in və Operativ Qərargahın səhv və ziyanlı qərarları sayəsində virusla mübarizədə nəticə vermədi, dövlətin milyardlarla pulu batdı, minlərlə vətəndaşımız öldü, on minlərləsi yoluxdu. Üstəlik, insanların müqaviməti də aşağı düşdü və bu o deməkdir ki, getdikcə yoluxma və ölüm sayı artacaq. Yay mövsümündə hər yeri bağlayıb, insanları dənizdən, havadan, günəşdən məhrum etməklə immuniteti və orqanizmin müqavimətini sıfıra saldılar. Metronu bağlayıb, avtobuslarda sərnişinləri daha sıxlıqda getməyə məcbur etdilər. Virusun yayılmasına daha çox səbəb olacaq obyektləri qoyub, daha az təhlükə olan obyektləri bağladılar. Rahatca deyə bilərəm ki, görülən bütün tədbirlər səhv və effektsiz oldu.

Elçin Bayramlı: “Bu klinikaların səhiyyə sisteminin başında duranlara məxsus olması haqda ictimaiyyətdə ciddi şübhələr var”.

İndi isə, testlər, müayinə və müalicədə ciddi biabırçılıqlar baş alıb gedir. Vəziyyəti ağırlaşan vətəndaşlar xəstəxanalara qəbul olunmur və ölürlər. Apteklərdə dərman tapılmır. Bu məsələlər həll olunmaq əvəzinə polis gecə çöldə yaxın bir neçə yüz metrdə insan olmadığı yerdə tək gəzən adamı saxlayıb maska taxmadığına görə 100 manat cərimə yazır. Halbuki, buna hüquqi və qanuni ixtiyarı yoxdur. Bu biabırçılıqlara son qoyulmalıdır.

Qarabağ müharibəsini udduq, virusla müharibəni uduzuruq- məhz bivec, bacarıqsız məmurların ucbatından. Ona görə də, səhiyyə sisteminin bütün rəhbərləri istefaya göndərilməli, Operativ Qərargah üzvləri yenidən təşkil olunmalıdır. Virusla mübarizə proqramı yaradılmalı, bu sahədə uğur əldə etmiş ölkələrin müsbət təcrübəsindən istifadə olunmalıdır”.

Nərminə Umudlu

pia.az

YAŞAT ki, yaşayasan — TƏKLİF

Prezident İlham Əliyevin fərman ilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün müdafiəsi uğrunda yaralananların və şəhid ailələrinin təminatına dəstək fondunun (“YAŞAT”) yaradılması çox təqdirəlayiqdir

Fondun vəsaiti müxtəlif mənbələr hesabına formalaşdırılacaq. Bunlar fiziki və hüquqi şəxslərin könüllü olaraq maliyyə vəsaiti şəklində verdiyi ianələr, qanunla qadağan olunmayan digər mənbələr ola bilər.

Belə bir fondun yaradılması çox vacibdir. Çünki bu müharibənin nəticələri təkcə dövlətin yox həm də xalqın gücü ilə reallaşır və vətəndaşlarımız, şirkətlərimiz də Vətən müharibəsində qəhrəmancasına həlak olmuş və ya yaralanmış hərbçilərimizin ailələrinə yardım göstərmək istəyirlər.

Xüsusən də, aztəminatlı əsgərlərimiz və şəhid ailələrinə yardımları dövlətlə bərabər, vətəndaşlar da edir və etməlidir. Hazırda bu iş çox pərakəndə və sistemsiz gedir. Bəzən bir ailəyə bir neçə fərqli yerdən yardımlar edilir, hansısa yaddan çıxır. Birinə ehtiyacından artıq, birinə ehtiyacından aşağı yardımlar edilir. Fondun mövcudluğu bu işi mərkəzləşdirilmiş qaydada və sistemli şəkildə aparmağa imkan verəcək.

Bu həm də dövlətimizin onsuz da çox ağır olan yükünü azaldacaq. Məlum olduğu kimi, uzun illərdir dünyada davam edən iqtisadi böhran, neft qiymətlərinin düşməsi, pandemiya və ağır müharibə dövlətimizə on milyardlarla manat zərər vurub. Gəlirlər azalıb, xərclər artıb.

Qarşıda isə, dövlətimizi çox nəhəng işlər gözləyir. Qarabağ demək olar ki tamamilə bərpa olunmalı, minalardan və dağıntılardan təmizlənməli, yüz minlərlə köçkünün qaytarılması üçün evlər tikilməli, yüzlərlə kənd, qəsəbə yenidən tikilməli, azı-7-8 şəhər səhər tam bərpa olunmalı, yol, su, qaz, elektrik, rabitə və s. infsrastruktur yaradılmalı, müəssisələr, dövlət idarələri, məktəblər, baxçalar, xəstəxanalar və sosial obyektlər tikilməlidir. Bunlara ağlagəlməz məbləğdə xərc, zəhmət və vaxt tələb olunur.

Üstəlik, pandemiya ilə bağlı dövlətin nəzərdə tutulmayan xərcləri də kəskin artıb. Belə bir vəziyyətdə xalqımız YAŞAT Fondunun vasitəsilə humanitar və sosial yardımların edilməsində öz köməyini göstərəcək. Dövlətimiz isə onlara müavinətlərdən əlavə xeyli güzəştlər tətbiq edəcək, üstünlüklər yaradacaq, mənzil və avtomobil ehtiyacları həll ediləcək.

Təklif edirəm ki, yüksək vəzifəli dövlət məmurları, deputatlar, yüksək maaş alan şirkət rəhbərliyi, kiçik bizneslə məşğul olan imkanlı fiziki şəxslər öz 1 aylıq əməkhaqlarını bu Fonda köçürsünlər. Sadə vətəndaşlar isə hərə imkanına görə köçürmə edəcək. Bu vəsaitlərin şəffaf toplanması və idarə olunması üçün daxilolmalara və xərclərə ictimai nəzarət imkanı da yaradılmalıdır.

Biz də vətəndaş olaraq bu Qələbəyə öz töhfəmizi verdiyimiz kimi, bu işlərdə də eynisini etməliyik. Hərəmiz əlimizdən gələn qədər. 1 əsrlik respublikla tariximizin ən böyük Qələbəsinin nəticələrini yaşamalı və yaşatmalıyıq.

Necə deyərlər, YAŞAT ki yaşayasan.

Elçin Bayramlı

SİA

Koronavirusa qarşı peyvənd məcburi ola bilərmi?- ŞƏRH

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) hesab etmir ki, koronavirus əleyhinə peyvənd məcburi olmalıdır…

Ekspert: “Peyvənd məcburi ola bilməz. Xüsusən də hələ elmi nəticələri bilinməyən, uzunmüddətli testlərdə təsdiq olunmayan şübhəli bir peyvənd məcbur ola bilməz”.

“İndi bu virus ona görə aktiv təsirə malikdir ki, bütün dünyada hər 100 nəfərdən 80-nin immuniteti zəifdir. Lakin buna baxmayaraq hər 100 nəfərdən cəmi 1-2 nəfəri ölür. Demək virus immuniteti zəif də yox, sıfır olanları, çoxlu xroniki xəstəlikləri olanları öldürə bilər ki, bunu da hər hansı bir adi virus və ya xəstəlik də edə bilir”.

Bu sözləri “Altay” Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elçin Bayramlı koronavirus əlehinə peyvəndin məcburi olub-olmamasını PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) hesab etmir ki, koronavirus əleyhinə peyvənd məcburi olmalıdır. Bu barədə təşkilatın İmmunitetləşdirmə Departamentinin rəhbəri Keyt O Brayen bildirib.

Bir qədər əvvəl analoji fikirlə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Fövqəladə vəziyyətlər üzrə proqram direktoru Maykl Rayan da çıxış edib.

Qeyd edək ki, pandemiyanın əvvəlindən dünyada koronavirusa 67 milyon yoluxma qeydə alınıb, virusa yoluxmuş 46 milyon insan sağalıb, eyni zamanda 1,5 milyondan çox pasiyent təhlükəli infeksiyanın qurbanı olub.

Xatırladaq ki, koronavirus infeksiyası ötən ilin dekabrında Çinin Uhan şəhərində yayılmağa başlayıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı fevralın 11-də infeksiyanın adını COVID-19 qoyub, martın 11-də isə koronavirusu pandemiya elan edib

Bəs məcburi peyvənd bu bəladan çıxış yolu ola bilər və bu nədər qanunidir?

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı ekspert Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Normal immuniteti olan insana nəinki bu virus heç bir xəstəlik yaxın gələ bilməz. Lakin insanların çoxu öz həyat tərzləri ilə özlərini tədricən öldürməyə çalışırlar”.

Bəladan çıxış yolunun peyvənd olmadığını düşünən ekspert PİA.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, yüzlərlə xəstəlik var- hərəsinə 1 peyvənd vurulsa, insan orqanizmi ultrakimyəvi anbara dönər:

“Peyvənd məcburi ola bilməz. Xüsusən də hələ elmi nəticələri bilinməyən, uzunmüddətli testlərdə təsdiq olunmayan şübhəli bir peyvənd qətiyyən məcburi ola bilməz. İnsanlara zorla peyvənd vurmaq olmaz. Bu beynəlxalq insan hüquqları konvensiyasına da, Konstitutsiyaya da, bütün qanunlara da zidd bir əməl olardı. Bu, yalnız könüllü ola bilər.

Bəladan çıxış yolu peyvənd deyil. Yüzlərlə xəstəlik var- hərəsinə 1 peyvənd vurulsa, insan orqanizmi ultrakimyəvi anbara dönər. İnsan orqanizminin özündə çox güclü peyvənd var, çox güclü müdafiə sistemi var. Sadəcə, qeyri-təbii həyat tərzi ilə, süni qidalanma ilə, streslə immuniteti sıfıra salmamaq, xroniki xəstəliklər qazanmamaq kifayətdir.

Normal immuniteti olan insana nəinki bu virus heç bir xəstəlik yaxın gələ bilməz. Lakin insanların çoxu öz həyat tərzləri ilə özlərini tədricən öldürməyə çalışırlar. Bunu bir çoxu savadsızlıqdan, bəziləri imkansızlıqdan, bəziləri də bilərəkdən edir. Mənasız hətta effektsiz qorxuducu təbliğata çəkilən xərcləri insanların immunitetinin güclənməsinə, təbii və sağlam həyat tərzinə, iş şəraitinə, idmana sərf etsələr istənilən bəlanın öhdəsindən gəlmək olar.

Elçin Bayramlı: “Müasir insanlar təbiətin bütün qanunlarına tüpürərək yaşayır və həm də sağlam olmaq istəyirlər. Bu, praktiki olaraq mümkün deyil”.

Televiziyalarda insanlara qorxulu əhvalatlar danışıb stress yaratmaq və immun sistemini zəiflətmək əvəzinə, təbii və sadə yollarla immuniteti necə möhkəmləndirməyin qaydaları öyrədilməlidir. Hamı immuniteti gücləndirmək üçün apteklərdə dərman axtarır. İmmuniteti gücləndirən dərmanlar apteklərdə deyil, bazardadır, dükanlardadır. Təbiətin çox güclü dərmanları var, sadəcə, heç kim istifadə etmir. Edənlər isə sağlam və möhkəm olur heç bir xəstəliyə tutulmurlar.

Hətta, bu virusa yoluxanların 99 faizinin sağalması göstərir ki, bu son dərəcə zəif virusdur. İndi bu virus ona görə aktiv təsirə malikdir ki, bütün dünyada hər 100 nəfərdən 80-nin immuniteti zəifdir. Lakin buna baxmayaraq hər 100 nəfərdən cəmi 1-2 nəfəri ölür, demək virus immuniteti zəif də yox, sıfır olanları, çoxlu xroniki xəstəlikləri olanları öldürə bilər ki, bunu da hər hansı bir adi virus və ya xəstəlik də edə bilir.

İmkan daxilində, gündəlik olaraq az miqdarda da olsa bunlardan istifadə edilməlidir — sirkə, limon, sarımsaq, bal, zəncəfil, xurma, zeytun, qaraçörəkotu, bəhməz, mövsümi meyvələr, ədviyyatlar, çiçək çayları və s. Süni emal qidalarından, fast-foddan, energetik içkilərdən, siqaretdən aralı durmaq, havasız yerdə olmamaq, maska ilə burunu bağlamamaq lazımdır- insan oksigenlə yaşayır, karbonla yox.

Elçin Bayramlı: “Kim orqanizminin bioloji strukturuna uyğun yaşayırsa, təbiətin qanunlarına riayət edirsə, onun üçün heç bir təhlükə yoxdur, ola da bilməz”.

Bundan başqa, fiziki hərəkət, imkan olduqca Günəş şüası qəbul etmək, təmiz hava, normal yuxu rejimi və stresdən kənar olmaq da faydalıdır.

Hər hansı bəladan çıxış yolu var. Sadəcə, müasir insanlar təbiətin bütün qanunlarına tüpürərək yaşayır və həm də sağlam olmaq istəyirlər. Bu, praktiki olaraq mümkün deyil. Kim orqanizminin bioloji strukturuna uyğun yaşayırsa, təbiətin qanunlarına riayət edirsə, onun üçün heç bir təhlükə yoxdur, ola da bilməz”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/-377831-xeber.html

Sosioloq: “Belə təhsil ola bilməz və olmamalıdır”

Elçin Bayramlı: “Bunun adını distant təhsil yox, elektron hoqqabazlıq qoymaq daha düzgün olar”.

Distant təhsilin nəticələri necə olacaq? Belə təhsildən şagirdlərin qazanacağı və itirəcəkləri nələr var?..

“Biz ümumiyyətlə distant təhsilə hazırlıqlı deyildik. Üstəlik, pandemiyadan sonra da nazirlik bu işi arzuolunan səviyyədə təşkil edə bilmədi və xeyli problemlər yarandı. Hazırda distant təhsillə bağlı saysız-hesabsız problemlər var”.

Bu sözləri sosioloq Elçin Bayramlı ölkədə distant təhsilin vaxtının uzadılmasını və bu təhsilin çatışmamazlıqlarını PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Nazirlər Kabineti Xüsusi karantin rejimi dövründə Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin təşkilinə dair əlavə tədbirlər barədə” qərarında dəyişiklik edib. Qərarın qüvvədə olma müddəti dekabrın 1-dən 30-dək uzadılıb.

Qeyd edək ki, qərara əsasən, xüsusi karantin rejimi dövründə Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən bütün təhsil müəssisələrində 2020-ci il 2 noyabr tarixindən tədris və təlim-tərbiyə prosesinin distant (məsafədən) formada təşkili təmin edilir.

Yoluxma sayının çox olmasını nəzərə alaraq demək olar ki, distant təhsil hələ dekabrdan sonra da davam edəcək. Amma o da məlumdur ki, çox şagird internet və komputer probleminə görə distant təhsilə qoşula bilmir.

Bəs distant təhsilin nəticələri necə olacaq? Belə təhsildən şagirdlərin qazanacağı və itirəcəkləri nələr var?

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı ekspert Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Bir ailədən 3 uşaq təhsil alırsa, o ailədə 3 ədəd kompüter və ya planşet hardan ola bilər? Bəzən valideyn smartfonunu uşağa verib işə getməli olur ki, bu da onun öz işinə ciddi problemlər yaradır”.

Həyati əhəmiyətli olmayan bəzi dərslərin, fənlərin müvəqqəti olaraq təxirə salınmasını vurğulayan ekspert PİA.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, bir çıxış yolu tapılmalıdır. Əks halda, təhsil sahəsini dayandırmaq lazımdır. Çünki bu, artıq təhsil deyil:

“Biz ümumiyyətlə distant təhsilə hazırlıqlı deyildik. Üstəlik, pandemiyadan sonra da nazirlik bu işi arzuolunan səviyyədə təşkil edə bilmədi və xeyli problemlər yarandı. Burada əhalinin çox hissəsində uşaqlar üçün əlavə komputerlər və planşetlərin olmaması faktı da ciddi problem yaradır. Bir ailədən 3 uşaq təhsil alırsa, o ailədə 3 ədəd kompüter və ya planşet hardan ola bilər? Bəzən valideyn smartfonunu uşağa verib işə getməli olur ki, bu da onun öz işinə ciddi problemlər yaradır. Nazirlik şagirdlərin planşet və ya notbuklarla təmin edilməsi üçün müvafiq proqram həyata keçirməli idi.

Bundan başqa, ölkənin əksər hissəsində internetin sürəti videobağlantıya müvafiq deyil. Çünki internet provayderlərin çoxu istehlakçı hüquqlarını kobud pozaraq abunə olunan sürətin yarısını belə vermirlər — faktiki trafik çox aşağı olur.

Ümumiyyətlə hesab edirəm ki, distant təhsil çox anormal və effektsiz bir sistemdir. Belə təhsil ola bilməz və olmamalıdır. Şagirdlər, tələbələr real auditoriyada, məktəbdə, sinifdə, müəllimlə canlı ünsiyyətlə dərs keçməlidirlər. Praktiki olaraq, 1 müəllim 30 şagirdlə distant dərs prosesini normal apara bilməz. Şagirdlərin həmin vaxt nə etdiyinə nəzarət də mümkün deyil. Şagird kitabdan köçürə bilər, internetdən cavabı tapıb deyə bilər. Müəllimin real olaraq onun yazısına, dərsə diqqət edib-etməməsinə nəzarət imkanı yoxdur.

Elçin Bayramlı: “Təhsil Nazirliyi real təhsilin bərpası üçün bir variant düşünüb həyata keçirməlidir”.

Göründüyü kimi, distant təhsillə bağlı saysız-hesabsız problemlər var. Mən hələ problemlərin heç də hamısınmı saymadım. Belə vəziyyət müəllimlərin və şagirdlərin psixologiyasını, əsəblərini korlayır, valideynlərə əlavə vaxt, enerji sərfiyyatı ilə bağlı problem yaradır, hətta onların işlə bağlı problemlərinin yaranmasına səbəb olur. Normal real təhsildə ibtidai sinif şagirdini məktəbə qoyub işə gedirdilər, indi valideyn məcburdur evdə olsun. Konkret olaraq, pandemiya digər sahələrdən daha çox təhsil sektoruna ağır zərbə vurdu və təhsili məhv etdi. 1-ci, 2-ci sinifə gedən şagirdləri isə təhsildən kənarda qalmış saymaq olar. Bunun adını distant təhsil yox, elektron hoqqabazlıq qoymaq daha düzgün olar.

Hesab edirəm ki, Təhsil Nazirliyi real təhsilin bərpası üçün bir variant düşünüb həyata keçirməlidir. Tutaq ki, qorunma tədbirlərinə nəzarət edilməklə şagirdlər hissə-hissə sinifdə dərs keçə bilərlər. Məsələn, hər partada yalnız 1 nəfər oturmaqla, 5-10 nəfərlik qruplarla. Həm də, tənəffüsdə yaxın ünsiyyətə imkan verilməmək şərtilə. Tədrisi məktəblərdə 3 növbəli sistemə salmaq və həftənin bütün günləri daxil olmaqla keçirmək olar.

Bundan başqa, həyati əhəmiyətli olmayan bəzi dərslər, fənlər müvəqqəti olaraq təxirə salınmalıdır ki, şagirdlər çox yüklənməsin. Nəsə bir çıxış yolu tapılmalıdır. Əks halda, təhsil sahəsini dayandırmaq lazımdır. Çünki bu, artıq təhsil deyil”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/bele-tehsil-ola-bilmez-ve-olmamalidir-%C2%A0-ekspertden-distant-tehsil-serhi-376725-xeber.html

Rusiya, Amerika və Avropa mediasında niyə ermənilər üstündür?

Elçin Bayramlı: «Ermənilərdən fərqli olaraq, bizim biznesmenlər media orqanlarına investisiya yatırmırlar»

«Xarici medianı fasiləsiz olaraq diqqətlə izləyirəm.  Qarabağ problemi ilə bağlı Azərbaycan həqiqətləri hələ də kifayət qədər işıqlandırılmır və çox vaxt obyektiv verilmir. Düzdür, əvvəlki dövrə baxanda indi bu sahədə xeyli irəliləyiş var, lakin ermənilərin təbliğatı və erməni tərəfindən verilən informasiya həcmi daha çoxdur. Bu da onunla bağlıdır ki, ermənilər xüsusən iri dövlətlərdə yaxşı mövqelərə yerləşiblər. Siyasi, ictimai, mədəni sferalarda təmsil olunurlar və ictimai rəyə də təsir əldə edirlər. Xüsusən də, böyük dövlətlərdə mediaya yaxşı yatırım ediblər. Bir çox hallarda nüfuzlu media orqanlarının səhmlərini alıblar, ya da onların rəhbərliklərində ən azı 1 erməni yerləşdiriblər».

Bu sözləri «Şərq»ə açıqlamasında TvPress İnternet Qəzetinin baş redaktoru, SİA-nın analitiki Elçin Bayramlı deyib. Ekspert vurğulayıb ki, müxtəlif ölkələrdə yaşayan adi ermənilər də informasiya təbliğat müharibəsində fəal iştirak edirlər:

«Onlar saxta məlumatlar yayır, kütləvi aksiyalar keçirərək ictimai rəyi yönləndirməyə çalışırlar. İmkanlı ermənilər isə öz vəsaitləri hesabına kitablar dərc etdirir, filmlər çəkdirir, telesüjetlər və verilişlər hazırlatdırır, məqalələr dərc etdirirlər. Buna baxmayaraq Qarabağda anti-terror əməliyyatı başlayandan sonra həm Azərbaycanda, həm də xaricdə yaşayan azərbaycanlılar da xeyli aktivləşiblər. Çox sanballı arqumentlər, tarixi faktlar, sənədlər və sair materiallarla erməni yalanlarını ifşa edir, onları susdururlar. Lakin bu iş hələ o qədər də arzuolunan səviyyədə deyil».

«Misal üçün, Rusiyada bizim xeyli milyarder biznesmenlər var. Onlar heç vaxt mediaya yatırım etmirlər, halbuki, bəzi televiziya, radio və agentliklərin səhmlərini ala və ya orada ödənişlə vaxt alıb lazımi materiallar yayımlada bilərdilər. Ermənilər isə Rusiyada xeyli media orqanının səhmlərini alıb və rəhbərliyinə yerləşib. Bu, digər ölkələrdə də belədir, xüsusən də Amerikada, Fransada və s. Bizim QHT-lər isə dövlətdən on minlərlə manat qrantı alır gedib Türkiyədə mediaya çıxır və ya 5-10 nəfər yığıb tədbir keçirir. Sonra da deyirlər ki, Azərbaycan həqiqətlərini çatdırdıq. Halbuki, Türkiyədə bunu bilirlər. Həmin pulları Avropa, Rusiya, Amerika mediasına yönəltmək lazım idi. Çünki türk dili beynəlxalq dil olmadığına görə, bu materiallar dünyaya çatmır. Beləliklə, milyonlarla pul sanki havayı gedir. Amma BMT-nin rəsmi dilləri olan ingilis, fransız, rus, ərəb, ispan, çin dillərində materiallar yaymağa daha çox ehtiyac var. Ermənilər məhz bu dillərdə təbliğatlarını aparırlar. Çünki dünyanın taleyini həll edənlər də bu dillərə malik ölkələrdir» — deyə, Elçin Bayramlı əlavə edib.

Aynurə Pənahqızı

https://sherg.az/xəbər/143438

Virusa yoluxanlar küçədə, ictimai yerlərdə nə gəzirlər?

Elçin Bayramlı: “Yoluxmanın kəskin artmasının əsas səbəbi çöldə gəzən koronaviruslu xəstələrdir,onların niyə belə etdiyinin səbəbləri aydınlaşdırılmalıdır”

İsmayıllıda koronavirus xəstəsinin yaşadığı ünvanı tərk etməsi barədə Polis Şöbəsinə məlumat daxil olub. DİN-in Mətbuat Xidmətinin Şəki regional qrupundan «Şərq»ə verilən məlumata görə, rayon sakini Vüqar Ziliyevin COVİD-19 testinin nəticəsi pozitiv olduğuna görə ev şəraitində müalicə təyin edilsə də o, yaşadığı ünvanı tərk edib. Polis əməkdaşları tərəfindən küçədə hərəkətdə olarkən aşkarlanan həmin şəxs dərhal yaşadığı ünvana geri göndərilib. Onun barəsində İsmayıllı Rayon Polis Şöbəsinin İstintaq bölməsində cinayət işi başlanılıb.

Son günlər belə halların sayı durmadan artmaqdadır. Koronavirusa yoluxmuş, müalicəsi davam edən vətəndaşlar karantin qaydalarını pozaraq küçəyə, ictimaiyyət arasına çıxırlar və bununla da virusun daha geniş yayılmasına şərait yaradırlar.

Məsələyə münasibət bildirən “Altay” Sosial-İqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elçin Bayramlı deyib ki, bu cür hərəkətlərin qarşısı sərt şəkildə alınmalıdır. Sosioloq vurğulayıb ki, yoluxmanın kəskin artmasının əsas səbəbi elə budur:

«Əlbəttə, əvvəlcə bunun səbəbi aydınlaşdırılmalıdır. Bu adamlar küçədə, ictimai yerlərdə nə gəzirlər? Əgər buna məcburdurlarsa, yəni son zərurət halıdırsa, məsələn, qida və dərman təminatını edəcək kimsə yoxdursa və ya işləməyə məcburdurlarsa, onda bu məsələlərdə onlara kömək edilməlidir. Dövlət orqanları və ictimai təşkilatlar, xeyriyyə cəmiyyətləri belə vətəndaşlara yardım etməlidir».

Ekspert əlavə edib ki, avtobuslarda maskasız sərnişinlərə artıq rast gəlinmir:

«Bəlkə də nadir hallarda ola bilər. Buna digər sərnişinlər sərt reaksiya verməlidirlər. Təəssüf ki, ictimai qınaq azdır. Yoluxanların bir çoxunun xəstəxanalara yerləşdirilməməsi də yoluxmanın artmasına şərait yaradır.

Hər şeyi də inzibati tədbirlərlə tənzimləmək olmur, vətəndaş olaraq biz özümüz də məsuliyyətli olmalıyıq, yolxumuşuqsa,  bu virusu başqalarına keçirməli deyilik. Ya da məsuliyyətsizlik edib yoluxmamıza və sonra başqalarını da yoluxdurmağa şərait yaratmamalıyıq».

Aynurə Pənahqızı

https://sherg.az/xəbər/146761

“Qarabağın iqtisadi potensialı da Azərbaycana qaytarıldı”

Elçin Bayramlı: “Onsuz da iqtisadiyyatı dağılmış, defolt həddinə gəlmiş ölkə üçün bu, daha bir sarsıdıcı zərbədir”

Erməni işğalından və istismarından xilas edilən yerüstü və yeraltı təbii sərvətlər ölkəmizə çox böyük iqtisadi fayda gətirəcək

Ermənistanın keçmiş baş naziri Hrant Baqratyan işğal altındakı Azərbaycan torpaqlarında yağmalama ilə məşğul olduqlarını etiraf edib. O deyib ki, müharibəyə qədər Qarabağda təxminən 100 min ton buğda yığılırdı, bir neçə su elektrik stansiyası işləyirdi. İndi isə həm taxıl sahələri, həm də su elektrik stansiyaları Azərbaycanın nəzarətinə keçib.

Bu açıqlama Ermənistanın illərdir Azərbaycan ərazilərindəki zənginlikləri talamasının daha bir sübutudur. Baqratyan hələ onu deməyib ki, Ermənistan Kəlbəcərin və Zəngilanın yeraltı sərvətlərindən milyonlarla və bəlkə də milyardlarla dollar əldə edib. Məsələnin başqa tərəfi də var. Qarabağda yaşayan ermənilərin Azərbaycan qanunlarına riayət etmələrini və Azərbaycan pasportlarını daşımalarını tələb ediriksə, bu bölgənin Ermənistan iqtisadiyyatı ilə bağlılığına da son qoymalıyıq. Qarabağda tədavüldə manat olmalı,  gəlirləri və xərcləri Bakı müəyyənləşdirməlidir.

“Altay” Sosial-İqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elçin Bayramlı “Şərq”ə bildirib ki, Ermənistanın işğalı altında olmuş Azərbaycan ərazilərində yerüstü və yeraltı təbii sərvətlərimizi talan etməsinə dair çoxsaylı faktlar və bu cür etiraflar var. Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycan Ordusunun Qarabağı işğaldan və terrorçulardan azad etməsi nəticəsində bu cinayətə və talançılığa son qoyulur:

“Bəzi qanunsuz talanlarla bağlı Azərbaycan prokurorluğunda cinayət işləri açılıb. Dəfələrlə beynəlxalq təşkilatlara müraciət edilib. Lakin indiyədək heç bir reaksiya verilməyib. İşğaldan azad olunmuş Azərbaycan torpaqlarında 160 müxtəlif qiymətli metal yatağı var idi və 30 il ərzində Ermənistan bunları istismar edib. Bölgədə qızıl, gümüş, civə, mis, qurğuşun, daş kömür, rəngli, dekorativ daşlar və digər yataqları mövcuddur.

İndiyədək Ermənistanın ixracında mühüm yer tutan dağ-mədən məhsulları sırasında qızıl, mis, sink filizləri və konsentratlarının, həmçinin qiymətli metalların xeyli hissəsi Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindəki Söyüdlü (Zod), Qızılbulaq, Vejnəli qızıl, Mehmana polimetal və Dəmirli mis-porfir yataqlarından hasil olunurdu.

Bundan əlavə, meşələrin qırılaraq satılması, su mənbələrinin vəhşicəsinə istismarı, həmin ərazilərdə narkotika plantasiyaları salınması kimi cinayət işləri də beynəlxalq məhkəmədə qaldırılmalıdır. Aran Qarabağda böyük taxıl əkinləri var idi ki, bu taxıl Ermənistana daşınırdı. İndi bu mümkün olmayacaq”.

İqtisadçı vurğulayıb ki, Prezidentin tapşırığına əsasən vətəndaşların mülkiyyəti, infrastruktur, mədəniyyət abidələri ilə yanaşı, həm də Azərbaycana məxsus təbii resursların qeyri-qanuni istismarı haqqında materiallar əsasında Ermənistanın Azərbaycana vurduğu zərərlər qiymətləndiriləcək: “Bəzi məlumatlara görə, söhbət ən azı 300 milyard dollarlıq təzminat tələbindən gedir.

Bundan başqa, bu prosesdə iştirak edən xarici şirkətlərin və vətəndaşların da məsuliyyətə cəlb olunması ilə bağlı bütün lazımi tədbirlər görüləcək. Yaxın günlərdə azadetmə əməliyyatı başa çatacaq və bütün torpaqlarımızın yerüstü sərvətləri kimi, yeraltı sərvətləri də öz həqiqi sahibinə — Azərbaycan xalqına və dövlətinə qayıdacaq”.

E.Bayramlıya görə, erməni işğalından və istismarından xilas edilən yerüstü və yeraltı təbii sərvətlər ölkəmizə çox böyük iqtisadi fayda gətirəcək: “Buradan əldə edilən gəlirlər Qarabağın bərpası və yenidənqurması üçün böyük töhfə verəcək.

Ermənistanın isə gəlirləri xeyli azalmış olacaq. Onsuz da iqtisadiyyatı dağılmış, defolt həddinə gəlmiş ölkə üçün bu, daha bir sarsıdıcı zərbədir. Ermənilərin yaşamasına icazə verilən ərazilərimizdə siyasi olduğu kimi, iqtisadi hakimiyyət də Azərbaycana məxsus olacaq.

Ermənistanla bu bölgənin heç bir iqtisadi bağlılığı ola bilməz. Yalnız burada yaşayan ermənilərə sosial yardımlar mümkündür. Ermənistana gedib-gələn ermənilər özləri ilə bir neçə şey aparıb gətirə biləcək. Bu da nəzarət altında olacaq”.

İsmayıl Qocayev

«Şərq» qəzeti

Açıq havada maska ilə gəzməyin fəsadları — RƏY

Ekspert: “Bu nə deməkdir, açıq havada maska ilə gəzməlisən, özü də burnunu da örtmək şərtilə. Bu birbaşa insan sağlamlığının tam məhv edilməsi deməkdir”.

Ekspertlər və həkimlər hesab edirlər ki, Operativ Qərargahın bu qərarı insanların sağlamlığı üçün birbaşa təhlükə yaradır…

“İnsan oksigenlə nəfəs alaraq yaşayır, oksigen qəbul etmək insanın təməl təbii hüququdur, heç bir qanun və qayda bunu məhdudlaşdıra bilməz”. Bu sözləri sosioloq Elçin Bayramlı açıq havada maska ilə gəzməyin insana ziyanlarını PİA.az-a şərh edərkən qeyd edib.

Xəbər verdiyimiz kimi Operativ Qərargahın qərarına əsasən ölkədə maskalardan istifadə qaydalarına nəzarət rejimi daha da sərtləşdirildi.

Belə ki, qərara əsasən, 2020-ci il 21 noyabr tarixindən etibarən xüsusi karantin rejiminin qüvvədə olduğu müddətdə ölkə üzrə bütün qapalı və açıq məkanlarda müvafiq qaydada tibbi maskalardan istifadə məcburi hesab olundu.

Dünən isə Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) Mətbuat Xidmətinin rəisi, polis polkovniki Ehsan Zahidovun açıq havada siqaret çəkənlər 100 manat cərimələnəcək açıqlaması yayıldı. Amma sonra xəbər təkzib edildi.

Ekspertlər və həkimlər hesab edirlər ki, Operativ Qərargahın bu qərarı insanların sağlamlığı üçün birbaşa təhkükə yaradır. Çünki normal oksigen qəbul eləmədiyimiz halda bədənimizdə maddələr mübadiləsi pozulur əsas funksiyalar normal fəaliyyət göstərə bilmir. Digər tərəfdən ekspertlər tərəfindən Operativ Qərargahın bu qərarının təməl konstitutsion haqlara zidd olduğunu da vurğulayırlar.

Mövzunu PİA.az-ın əməkdaşı sosioloq Elçin Bayramlı ilə müzakirə edib.

Elçin Bayramlı: “Son elmi araşdırmalara görə, virusa qarşı qoyulmuş qaydalar, xüsusən də maskada gəzmək və sərt karantin dövründə evdən bayıra çıxmamaqla bağlı Günəş şüası, yəni D vitamini qəbul edilməməsi insan orqanizminə virusdan 100 dəfə çox zərbə vurur”.

Qapalı məkanlarda nəzarət gücləndirilməli, açıq havada isə insanlara problem yaradılmamalı olduğunu düşünən sosioloq Elçin Bayramlı PİA.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, insanları televiziya ilə qorxudub müxtəlif xəstəliklərə düçar etmək əvəzinə, onlara immunitetlərini necə möhkəmləndirmək üçün tövsiyyələr verilməlidir:

“Əlbəttə, virusun yayılmaması üçün qaydalara riayət edilməlidir. Lakin qaydaların da bir məntiqi, hüquqi əsası, bir həddi olmalıdır. Bu nə deməkdir, açıq havada maska ilə gəzməlisən, özü də burnunu da örtmək şərtilə. Bu birbaşa insan sağlamlığının tam məhv edilməsi deməkdir. İnsan oksigenlə nəfəs alaraq yaşayır, oksigen qəbul etmək insanın təməl təbii hüququdur, heç bir qanun və qayda bunu məhdudlaşdıra bilməz.

Amerikada aparılan təcrübə göstərdi ki, maska ilə burunu da örtəndə, insan oksigen əvəzinə ağzından çıxan karbon qazını qəbul edir və nəticədə başda ağciyərlər və beyin olmaqla bütün orqanlar və hüceyrələr oksigensiz qalaraq məhv olur. Yalnız qısa müddətə qapalı yerlərdə olarkən bunu etmək olar. Üstəlik, virus asqırarkən, öskürərkən ətrafa yayıla və kiməsə keçə bilər. Burundan nəfəs almaqla kiməsə keçirə bilməzsən. Demək ağızı bağlamaq kifayətdir.

Siqaretə gəldikdə, o, məhz açıq havada çəkilməlidir, qapalı məkanda yox. Bu hüquq da məhdudaşdırıla bilməz. Düzdür, sonra açıqlama verildi ki, insanların sıx toplaşdığı açıq yerlərdə olmaz, açıq yaxında insanların toplaşmadığı yerlərdə havada qadağa yoxdur.

Son elmi araşdırmalara görə, virusa qarşı qoyulmuş qaydalar, xüsusən də maskada gəzmək və sərt karantin dövründə evdən bayıra çıxmamaqla bağlı Günəş şüası, yəni D vitamini qəbul edilməməsi insan orqanizminə virusdan 100 dəfə çox zərbə vurur və müxtəlif təhlükəli xəstəliklərin yaranmasına səbəb olur. Amerika və Avropa ölkələrində apaırılmış klinik müşahidələr göstərib ki, təbliğ olunan yüksək qorxu və tətbiq olunan qadağalar nəticəsində yaranmış ağır xəstəliklər çoxalıb və əvvəldən bu xəstəlikləri olanlar arasında ölənlərin sayı artıb.

Elçin Bayramlı: “Covid-19 virusu ölüm səviyyəsinə görə, hazırda dünyada mövcud olan xəstəliklər və viruslar arasında heç ilk 100-lüyə də düşmür”

Bir məqamı da qeyd edim ki, yoluxma sayının artması testlərin yararsızlığı ilə bağlıdır. Aparılan araşdırmalara görə, dünyada tətbiq olunan testlər 70-90 faiz həcmində səhv nəticə verir. Ölənlərin çoxu da, 70 yaşdan yuxarı və ağır xroniki xəstəlikləri olanlardır ki, onlar ən adi səbəblərdən də dünyasını dəyişirlər. 20-50 yaş arasında bu virusdan sağalma göstəricisi 99,98 faizdir. Bu göstərici ilə Covid virusu ölüm səviyyəsinə görə, dünyada xəstəliklər və viruslar arasında heç ilk 100-lüyə də düşmür.

Qısası, qorunma tədbirləri, insan sağlamlığını məhv etməmək, əksinə sağlamlığa fayda verən formada olmalıdır. Hətta, bəzi ölkələrdə, o cümlədən Türkiyənin, Yunanıstan bəzi bölgələrində sağlam və virusa yoluxan insanlara sadəcə, günəş şüası, dəniz vannası qəbul etdirməklə virusa yoluxma minimuma, virusdan ölüm sayı isə sıfıra endirilib. Şimal ölkələrində isə insanlar həb şəklində D vitamini qəbul edir.

Ona görə də, hesab edirəm ki, qapalı məkanlarda nəzarət gücləndirilməli, açıq havada isə insanlara problem yaradılmamalıdır. İnsanları televiziya ilə qorxudub müxtəlif xəstəliklərə düçar etmək əvəzinə, immunitetlərini necə möhkəmləndirmək üçün tövsiyyələr verilməlidir”.

Nərminə Umudlu

http://pia.az/aciq-havada-maska-ile-gezmeyin-fesadlari-operativ-qerargahin-qerari-saglamligimiza-tehluke-yaradirmi-..-375349-xeber.html

Su ehtiyatlarımız da «işğal»dan qurtuldu — RƏY

Elçin Bayramlı: «Qarabağdakı su mənbələrindən istifadə edə bilməməyimiz şəraitində biz də təhlükə altında idik»

Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində su anbarlarına nəzarətin ələ keçirilməsi, ölkədə olan su çatışmazlığını aradan qaldıra biləcək. Yəni daha əvvəlki illərdə olduğu kimi su problemi yaşanılmayacaq. Ancaq həmin su anbarlarının suyundan istifadə etməkdə tələsmək olmaz. Zamanla su təmizlənməli və istifadəyə yararlı vəziyyətə düşməlidir.

«Altay» Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzi İdarə Heyətinin sədri Elçin Bayramlı «Şərq»ə açıqlamasında vurğulayıb ki, Azərbaycanın su resurslarının çox əhəmiyyətli bir hissəsi, həm təbii çaylar, göllər, həm də süni yaradılmış su anbarları Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Qarabağ bölgəsində idi. O qeyd edib ki, məhz buna görə də son dövrlər su təchizatında, xüsusilə də suvarmada böyük çətinliklər yaranırdı:

«Lakin ərazilərimizin azad olunmasından sonra bu sahədə vəziyyət xeyli dərəcədə yaxşılaşacaq. Belə ki, təkcə Xudafərin, Qız Qalası, Sərsəng və Suqovuşan su anbarları çox nəhəng tutuma malikdirlər. Bu su ehtiyatı ilə 15-20 rayonda, çox böyük torpaq sahələrində aqrar sektorun suvarma məsələsi və əhalinin içməli su ilə təminatı həll olunacaq. Bundan başqa, təbii çaylar, göllər, yeraltı su hövzələrindən də istifadə olunacaq. Məlum olduğu kimi, ermənilər işğal olunmuş ərazilərdə ekoloji fəlakət törədiblər, bir çox çayların məcrasını dəyişib, onların suyunu borularla kollektorlara və kiçik elektrik stansiyalarına yönəldiblər. Nəticədə, ərazidə quraqlıq və digər ekoloji problemlər yaranıb. Prezidentimizin dediyi kimi, bütün Qarabağ bölgəsi bərpa ediləcək və bu məsələlər də o çərçivədə həll olunacaq».

Elçin Bayramlı diqqətə çatdırıb ki, əsas məsələ ondadır ki, dünyanı su qıtlığı gözləyir:

«Belə bir vəziyyətdə isə su ehtiyatları çox olan ölkələr vəziyyətdən çıxa biləcək. Azərbaycan əhali sayına nisbətdə su ehtiyatlarının az olduğu ölkələrdəndir. Azərbaycanda ümumi su ehtiyatı 31, Gürcüstanda 63, Ermənistanda 8 kubkilometrdir. Yerli su ehtiyatlarına gəlincə, ölkəmizdə 10.3, Gürcüstanda 53.6, Ermənistanda 6.5 kubkilometr yerli su ehtiyatı var ki, bunun bir il ərzində hər bir nəfərə düşən hissəsi Azərbaycanda 1.03, Gürcüstanda 13.7, Ermənistanda isə 2.2 min kubmetrdir. Ölkəmizin hər kvadrat kilometrinə 119 min kubmetr yerli su ehtiyatı düşür. Gürcüstanda bu rəqəm 769 min, Ermənistanda isə 218 min kubmetrdir”.

«Azərbaycanın su mənbələrinin təxminən 70 faizinin ölkə sərhədlərindən kənarda formalaşdığı və Qarabağdakı su mənbələrindən istifadə edə bilməməyimiz şəraitində biz də təhlükə altında idik.

Lakin Qarabağın azad olunması bu problemin aradan qaldırılmasını təmin edəcək. İndi bizi, daha doğrusu, «Azərsu»nu və Su-Meliorasiya ASC-ni çox böyük işlər gözləyir. Ümidvaram ki, qısa müddətdə azad olunan ərazilərdə su sisteminin qaydaya salınması, bərpa olunması, yeni su anbarları, su kanalları və su kəmərlərinin çəkilişi kimi işlər həyata keçiriləcək.

Yaxın müddətdə biz ölkə olaraq iqtisadiyyatımızda, xüsusən aqrar sektorumuzda, həmçinin sosial həyatımızda bunun müsbət təsirini görə biləcəyik»- deyə, ekspert əlavə edib.

Aynurə Pənahqızı

https://sherg.az/xəbər/145232?fbclid=IwAR28Y8lbg5A6S3XWIDecoGSjSHed4j6NhJ7OT6bS-6QHbupMNVJcoKeXI0E

Sülh razılaşmasından nə itirdik, nə qazandıq? — ANALİZ

Heç də hər şey hərbi meydanda həll olunmur, əsas məqsəd nəticədir, amma əsas məsələ də bu nəticəni nəyin bahasına əldə etməkdir

2-ci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ordusunun göstərdiyi möhtəşəm qəhrəmanlıq nümunəsi və əldə edilən böyük qələbə hamıya məlumdur. Qısa müddətdə Qarabağın 30 faizi azad edildi. Lakin tərəflər arasında bağlanmış sülh razılaşması ilə döyüşlər dayandı və məğlub olmuş Ermənistan qalan 70 faizlik hissəni sülh yolu ilə tərk edəcəyi haqda öhdəlik götürdü. Artıq bu prosesə başlanıb. Bəs müharibə davam etsəydi vəziyyət necə olacaqdı, hansı qazanclarımız, hansı itkilərimiz ola bilərdi? Hansı yol əlverişli idi — hərb, yoxsa sülh?

Ermənistanın kimin yanında olmasının nəticəsi

Problemin həll olunması Ermənistanın kimin yanında olmasının da böyük təsiri oldu. Amerika və Rusiya arasında 1-cini seçən ermənilər yol verdikləri çox kobud səhvin əvəzini ağır ödədi. Müharibə dövründə 2 variant var idi.

1. Ermənilər uduzduqlarını görüb Paşinyanı devirəcəkdilər və onda artıq sülh şərtləri indiki kimi, Ermənistanın tam kapitulyasıyası şərtləri və bizim tam qələbəmiz formasında olmayacaqdı. Hakimiyyətə Rusiyayönümlü adam gətirə və vəziyyəti öz xeyirlərinə çevirə bilərdilər. Amerika və Fransanın Ermənistanın tərəfində olduğu başdan məlumdur, beləcə Rusiya da daxil hər 3 fövqəldövlət Ermənistanın tərəfində olacaqdı. Belə vəziyyətdə biz daha çox güzəştə getməyə məcbur qalacaqdıq.

2. Baydenin, yəni Paşinyanın birbaşa ağasının Amerika prezidenti seçilməsi Ermənistanın əlini gücləndirəcəkdi. Amerika və Fransa milyardlarla pul xərcləyib rəngli inqilabda başa gətirdikləri Paşinyan hakimiyyətinin devrilməməsi və Ermənistanın əllərindən çıxıb Rusiyanın nəzarətinə keçməməsi üçün ciddi addımlar ata bilərdilər. Belə ki, ermənilərə minlərlə peşəkar “nayomnik”, müasir PUA-lar da daxil olmaqla minlərlə silah-texnika və xeyli maliyyə ayıra bilərdilər ki, Qarabağ itirilməsin, Paşinyan dəstəsini ermənilər devirməsin və o da hakimiyətə gətirilməsinin əsas məqsədini- KTMT-dən çıxaraq Rusiya bazasını ölkədən çıxarmasını təmin etsin.

Artıq son aylarda Paşinyan özü açıq deyə bilməsə də, dolayı yolla bəzi erməni siyasətçilərinə bazanın çıxarılmasının vacibliyini dedirdirdi, özü isə əl altdan bunun üçün müvafiq hazırlıq işləri aparırdı. Rusiyanın hələ Sovet dövründən Ermənistanda yerləşən NATO-ya qarşı hərbi bazasının nə dərəcədə strateji əhəmiyyətə malik olmasını geniş izah etməyə ehtiyac yoxdur. Bu baza Rusiya üçün təkcə cənub istiqamətində NATO-dan müdafiə sistemi deyil, həm də Yaxın Şərqə birbaşa hərbi nəzarət və lazım gəldikdə müdaxilə platsdarmıdır. Belə bir bazanın çıxarılması Qərb istiqamətində hərbi yolları bağlanan Rusiyanın cənuba da hərbi yolunun bağlanması deməkdir. Üstəlik, Gürcüstandan sonra, Ermənistanda da Amerikanın əyləşməsi Rusiya üçün cənub istiqamətinin tam itirilməsi deməkdir.

Rusiya da bu təhlükəni görürdü. Ermənistandakı Amerikan hakimiyyətinin devrilməsi yalnız bir halda mümkün ola bilərdi — ermənilər üçün həyati əhəmiyyətli bir faciə baş verdikdə — müharibədə uduzduqda və Qarabağı qaytarmağa məcbur olduqda. Qarabağın itirilməsindən sonra Paşinyan hakimiyyəti devriləcək və Rusiya Ermənistanı geri qazanmış olacaq. Bunu Rusiya üçün təmin edən yeganə qüvvə Azərbaycan ola bilərdi, məhz bu səbəbdən Rusiya bu məsələdə Bakının tərəfində oldu. İlham Əliyev isə ələ düşmüş bu unikal vəziyyətdən məharətlə istifadə edərək Qarabağı geri qaytardı. 2 ölkənin maraqları üst-üstə düşdüyündən Ermənistanı əvvəl müharibədə ağır məğlubiyyətə, sonra isə təslimçi sülhə məcbur etdilər.

Qarabağ müharibəsi: kim nə qazandı, kim nə itirdi?

Prosesin əsas tərəfləri arasında konkret nəticə bu olur ki, Azərbaycan Qarabağı, Rusiya isə Ermənistanı qaytarır. Hər şeyi itirən Ermənistanın yeganə «qazancı» odur ki, Qarabağın kiçik bir hissəsində yerli ermənilərin bizim hakimiyyətiniz altında, qanunlarımıza tabe olacaq vətəndaşımız kimi yaşamasına icazə verilir.

Regionda yeni əməkdaşlıq platformasının yaradılacağı ehtimalı yüksəkdir. Bundan isə, bütün regon dövlətləri fayda əldə edəcək. O cümlədən, işğalçı və terrorçu siyasətindən əl çəkərsə, çökməkdə olan Ermənistan da.

Region dövlətlərinin qazandıqlarına qısaca nəzər salaq.

Türkiyənin qazancı — Naxçıvan ərazisindən Azərbaycanın bütün ərazisinə və Orta Asiyaya birbaşa çıxış əldə edir. Bundan başqa, Türkiyə Qarabağda sülhyaratma işində iştirak edir və bununla da regionda hərbi və siyasi nüfuzunu artrır. Üstəlik, yaxın gələcəkdə regional əməkdaşlıqdan, nəqliyyat dəhizlərindən xeyli iqtisadi fayda əldə edəcək.

İranın əsas qazancı isə odur ki, Ermənistan vasitəsilə burnunun ucuna girmiş Amerika oradan çıxmalı olur. Bundan başqa, o da Türkiyə kimi regional əməkdaşlıq platformasından xeyli iqtisadi dividentlər əldə edəcək. Sanksiyalar altında və yarımblokada şəraitində qalaraq iqtisadiyyatı zəifləyən ölkə üçün bu çox əlverişli nəfəslikdir.

Gürcüstanın əsas qazancı odur ki Cavaxetiya məsələsi getdi tarixin arxivinə, çünki müharibədən hərbi və iqtisadi cəhətdən darmadağın çıxan Ermənistan çox uzun müddət özünə gələ bilməyəcək ki, potensial etnik qarşıdurma ocağını alovlandırıb Gürcüstanda 2-ci Qarabağ yarada bilsin. Amma ölkənin strateji əhəmiyyəti və gəlirləri bir qədər azalacaq. Nəqliyyat dəhlizləri şaxələnəcək, Türkiyə və Azərbaycanın Gürsüstandan asılılğı azalacaq. Bununla belə, regional əməkdaşlıq platformasına qoşulsa daha çox fayda əldə edə bilər.

Bu, region ölkələrinin burada qazandığı və itirdikləridir. İndi isə fövqəldövlətlərin vəziyyətinə baxaq.

Amerika, Avropa və Rusiya nə qazandı, nə itirdi?

Amerika ən çox itirən ölkədir. Qarabağın əldən çıxmasına görə, ermənilər Paşinyanı devirəcək və ölkə Amerikanın əlindən tam çıxacaq. Yəni, Yaxın Şərqdə Türkiyə kimi müttəfiqini itirmiş, indi isə Qafqazda Ermənistanı da itirən və yalnız Gürcüstanın ümidinə qalan Amerikanın regionda mövqeləri və nüfuzu zəifləyir. Qarabağ kimi problemin həllində oyundan kənarda qalır və regiona təsir nüfuzu azalır.

Rusiyanın ən böyük qazancı itirdiyi Ermənistanı yenidən Amerikanın əlindən alıb geri qazanmış olur. Bundan başqa, həm regonda, həm dünyada nüfuzu, imici yüksəlir, “qan tökülməsini dayandırdım, 30 ildir dünyanın həll edə bilmədiyi ən çətin problemi həll etdim, özü də sülhlə”- demək haqqı qazanır. Ona görə də, Moskva çalışacaq ki, razılaşmanın müdəəaları pozulmasın və hər şey düzgün yerinə yetirilsin. Əks təqdirdə Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna xələl gələcək, imici daha da korlanacaq.

Fransanın timsalında Avropa da oyundankənar qaldı, regiona təsirini və nüfuzunu itirdi. Bundan əlavə, Azərbaycan Fransanın qatı ermənipərəst mövqeyini unutmayacaq, regional iqtisadi və nəqliyyat layihələrində bunu nəzərə alacaq.

Britaniya heç nə qazanmasa da, heç nə itirmədi. Azərbaycanı siyasi olaraq dəstəkləməsi iqtisadi olaraq qazandıqlarının əvəzi idi.

Çin 5 fövqəldövlətdən biridir, lakin dünyadakı siyasi və hərbi məsələlərə qarışmır, bu məsələlərdə Çin necə deyərlər, buralı deyil. Pekini iqtisadi məsələlələr maraqlandırır ki, burada da qazancı artır ki, azalmır.

Ermənistanda divlərin döyüşü: kim qazanacaq?

Hazırda Rusiya və Amerika Ermənistanda toqquşurlar və gərgin mübarizə aparırlar. Ermənilər gec də olsa ayıldılar və Paşinyanı devirməyə çalışırlar, burada əlbəttə Rusiyanın da müxalifətə dəstəyi var. Lakin Amerika buna imkan verməməyə və «Mənim addımım» partiyasının hakimiyyətdə qalmasına çalışır. Kimin qalib gəlməsindən asılı olmayaraq biz vaxtında və ən arzuolunan vəziyyətdə Qarabağı qaytara bildik. Artıq Bayden də Paşinyana kömək edə bilməz.

Amerikanın tapşırığı ilə sülhün Ermənistan tərəfindən pozulma cəhdləri Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna və imicinə böyük zərbə olacağından Moskva buna görə Yerevanı daha sərt cəzalandıra bilər.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Sazişi imzalamaqla Ermənistan özünü tərəf kimi rəsmiləşdirdi və son 30 ildə Azərbaycana vurulan (müxtəlif qiymətləndirmələrə görə 100-300 milyard arası) zərərə görə təzminat tələbi üçün də Bakıya hüquqi əsas verdi.

Prezident və xalqın birliyi Qələbəni təmin etdi

Prezidentimizin mükəmməl strateji düşüncəsi sayəsində Qarabağı ən yaxşı variantla, mümkün olan ən minimal itkilərlə azad etdik. Prezidentimizin prosesi ən uyğun beynəlxalq şəraitin yarandığı vaxtda, əvvəlcədən iqtisadi, siyasi-diplomatik və informasiya-təbliğat müharibəsini qazanmaqla başlaması, eyni vaxtda həm müharibəni, həm xarici siyasəti, həm informasiya müharibəsini, həm ölkənin idarə edilməsini mükəmməl aparmaqla arzu etdiyimizdən də böyük nəticəyə daha asan nail olması bunu deməyə əsas verir. İlham Əliyev böyük şahmat taxtasında sonuncu gedişlə “Mat” elan edərək qalib gəlmişdir. Bunu bütün dünyada, hətta düşmən dövlətin rəsmi və ictimai şəxsləri də etiraf edirlər.

Qələbəni minlərlə artıq şəhid vermədən, düşmən Qarabağı tam xarabalığa çevirmədən, bütün meşələri yandırmadan, Sərsəng su anbarını partladıb ekoloji və sosial fəlakət törətmədən, «Metsamor»un radiaktiv tullantılarını Qarabağa səpmədən, şəhərlərimizə əlavə yüzlərlə raket düşmədən, daha yüzlərlə mülki vətəndaşımız ölmədən, davam edəcək müharibəyə milyardlarla manat artıq xərc çəkmədən, həmçinin, ölkəmizin uzaqda qalan anklav hissəsinə- Naxçıvana, oradan da Türkiyəyə birbaşa yol əldə edərək… dünyada sülhsevər imici yaradaraq, regiona ən böyük təsir imkanı olan Rusiyanı və əksər ölkələri tərəfinə çəkərək qazanan, Qarabağı mümkün olan ən yaxşı şərtlərlə azad edən, milli birliyi təmin edən İlham Əliyev həm böyük dövlət rəhbəri, həm böyük sərkərdə, həm böyük milli lider olduğunu sübut etdi və adını qızıl hərflərlə tarixə yazdı.

1-ci Qarabağ müharibəsində dövlət-ordu-xalq birliyi olmadı və ona görə də uduzduq. 2-ci Qarabağ müharibəsində isə Ali Baş Komandanımızın rəhbərliyi ilə ordumuz ön cəbhədə, bütün xalqımız da arxa cəbhədə döyüşdü və xalqla dövlətin birliyi qalib gəldi.

Zaman keçəcək və hamı bu Qələbənin tariximizdə ən böyük və ən möhtəşəm Qələbə olduğunu və onun hələlik ortada olmayan strateji faydalarını da görəcək.

Elçin Bayramlı

sia.az

Ermənistan Qarabağda niyə məğlub oldu?- VZQLYAD

Azərbaycan Ermənistan üzərində qələbəni qeyd edir və bunun həqiqətən ciddi səbəbləri var

Rusiyanın tanınmış qəzetlərindən olan “Vzqlad” Qarabağdakı müharibə ilə bağlı analitik yazı dərc edib. Yazını oxucularımıza təqdim edirik.

Qarabağda yeni müharibənin başlamasından düz 1 ay keçir. Erməni qoşunlarının geri çəkilməyə məcbur olduqları onsuz da aydındır. Azərbaycan Prezidenti Əliyev «Burada yeni reallıq yaranıb və Ermənistan bunu nəzərə almalıdır»- dedi və bu doğrudur. Ermənistan ordusu niyə daha zəif oldu və döyüşlərə hazırlaşarkən hansı səhvlərə yol verdi?

1 ay ərzində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri bir sıra uğurlara imza atmış, Qarabağdakı müdafiə xəttini sındırmış və onlarca kilometr irəliləmişdir. Xüsusən, cəbhənin cənub sektorundakı erməni qüvvələrinin müdafiəsi ipdən asılıdır və bu qüvvələr Ermənistan üçün fəlakətli nəticələrlə məhv edilə bilər. Buradakı döyüşlər erməni qoşunlarının strateji məğlubiyyətindən danışmağa əsas verir. Bunu demək üçün bir qədər tez olsa da, Ermənistan üçün müharibənin ilk ayının nəticələri ürəkaçan deyil.

Kəşfiyyat uğursuz oldu

Ermənistan yayda, demək olar ki, bütün cəbhə boyu ara-sıra atışmalar başladığı zaman baş verənlər barədə düşünməli idilər. Lakin müvafiq erməni strukturları bütün bunlara lazımi qiymət verə bilmədi. Azərbaycan tədricən dərin ordu hissələri daxil olmaqla bütün ordunun ən döyüşə hazır hissələrinin bir araya gətirildiyi 2 şok korpusu yaratdı. Təmas xəttinə yaxın anbarlar tikildi, yanacaq təchizatı sistemləri quruldu. Bütün bunlar kompleks kəşfiyyat manipulyasiyalarına əl atmadan, sadəcə, durbinlə görülə bilərdi.

Bundan əlavə, Ermənistan kəşfiyyat xidməti ölkənin siyasi rəhbərliyinə rəqibin hansı silahları, hansı miqdarda və nə üçün aldığının düzgün qiymətləndirməsini çatdırmadı. Bu satınalmaların təhlilinə əsasən, Yerevan Bakının istifadə etməyə hazırlaşdığı hərbi taktika modelini qura bilər və ona qarşı mübarizə təşkil edə bilərdi. Hər şeydən əvvəl, bu, irəliləyən batalyon taktiki qruplarını dəstəkləyən xaricdən gətirilən pilotsuz təyyarələrə (PUA) və özüyeriyən artilleriya vasitələrinə aiddir. Bütün bunlar, erməni hərbçilərinin rəqibin cəbhənin digər tərəfində nələr qurduqlarını anlamaları üçün kifayət edə bilərdi.

Psixoloji səviyyədə Ermənistan 1994-cü ildə Azərbaycan üzərində qələbə xatirələrinə güvənirdi. Azərbaycan ordusunun aşkar say və keyfiyyət üstünlüyünə baxmayaraq Xankəndi və Yerevanda onları «o vaxt qalib gəldik, indi də Bakıya çatacağıq» əfsanəsi alovlandırdı. Azərbaycana qarşı alçaq münasibət sayıqlığın itirilməsinə səbəb oldu.

Müttəfiqlərlə əlaqə itkisi

Bir vəziyyət də çox vacibdir. Son 1 ildə erməni hərbçiləri Moskva ilə əlaqələrini itirdilər və 2 ölkə arasında kəşfiyyat sahəsində əlaqələr məhdudlaşdırıldı və bu, Ermənistanın siyasi rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə edildi. Nikol Paşinyanın baş nazirliyi dövründə 3 kəşfiyyat rəisi dəyişdirildi və yeni rəislərin heç birinin heç bir səriştəsi yox idi və Qərbin təklifi ilə sırf siyasi məqsədlə təyin olunmuşdu.

Bütün bunlar daxili təkəbbürlə çoxalan daxili anti-Rusiya ritorikası ilə müşayiət olundu. Qarabağdakı rejimin bəzi liderlərindən «ruslara ümumiyyətlə ehtiyacımız yoxdur, özümüz Bakıya gedəcəyik» kimi ifadələr eşidilirdi.

Üstəlik, son 6 ayda Ermənistan ordunun şəxsi heyətindən vaxtilə Moskvada təhsil almış zabitlərin kütləvi şəkildə işdən çıxarılmasına məruz qaldı.

Hava təhlükəsini görməməzlik

Qarabağdakı hava hücumundan müdafiə sistemi əsasən, «Os», «Kruq» və «Kub»lardan dan ibarətdir. Bu, “köhnə formatlı” Azərbaycanın aviasiyasından qorumaq üçün kifayət hesab edilirdi (Ermənistanda hələ S-300 də var), lakin yüzlərlə İsrail və Türkiyə PUA-ları Bakı tərəfindən satın aldıqdan sonra bu sistemlərin hamısı yararsız oldu. Köhnəlmiş qısa mənzilli sistemlər yetərli deyildi. Qarabağda fiziki cəhətdən az sayda hava müdafiə sistemi var, Azərbaycanın PUA-ları isə lap çoxdur.

Yerdəki erməni qüvvələri PUA-ların zərbələrindən ağır itkilər verir, bundan başqa, azərbaycanlılar məqsədyönlü şəkildə Ermənistanın buradakı hava hücumundan müdafiə sistemlərini raketlər və uzaq mənzilli toplarla vurdular.

Ermənistan bu sahədə Azərbaycanla rəqabət edə bilmədiklərini etiraf etdi. Ermənilərdə praktik olaraq heç bir hücum PUA-sı yoxdur ki, bu da Azərbaycan hücum edən quru qoşunlarının, xüsusilə çöl zonasında parad kimi hərəkət etməsinə imkan verir.

Köhnəlmiş taktiki baxışlar

Ermənilərin Qrabağdakı müdafiə sisteminin ön xətti mərkəzi və cənub sektorlarında 1990-cı illərdə, təhlükəsizlik kəməri adlanan çöl zonasında inşa edilmiş bir neçə ardıcıl istehkam xəttinə söykənirdi. Bu müdafiə əslində 25 il işlədi. Ancaq dörddə bir əsrdə Azərbaycan və ordusu çox dəyişdi, ancaq hərbi gerçəkliyin qavranılması da daxil olmaqla Ermənistanda heç bir şey dəyişmədi. Yeni vəziyyətdə «təhlükəsizlik kəməri» nin çöl zonasını başqa tədbirlər və üsullarla saxlamaq olardı. Çünki, Cəbrayıl, Füzuli, Hadrut, Zəngilan və Qubadlının itkisi perspektivi adi gözlə görünürdü. Nəticədə nə oldu?

İndi cənub sektorundakı Azərbaycan qoşunları 2-ci müdafiə xəttinə çatıb və Ermənistandan gələn əsas təchizat yolu olan «Laçın dəhlizi» ni kritik şəkildə təhdid edir. Azərbaycanlıların düz bir xəttdə 10-15 kilometr məsafədə olduqları Laçının itkisi, ermənilər üçün həqiqətən strateji bir fəlakət olar. Bundan əlavə, hazırda cənubda əhəmiyyətli bir ərazinin itirilməsi ciddi siyasi problemlər və Ermənistan üçün mənəvi məğlubiyyət deməkdir. Qarabağdakı bir aylıq döyüşlərin nəticələrindən sonra Azərbaycan ordusunun cənub cəbhəsində ciddi irəliləyişi böyük bir qələbə və böyük bir siyasi nailiyyət hesab edilə bilər.

Strateji səhv hesablamalar

Bölgənin xəritəsinə baxsanız, Qarqar çayı boyunca yerləşən mərkəzi zona Azərbaycanın mümkün zərbəsinin əsas və vacib istiqamətinə bənzəyir. Ağdamın xarabalıqları arasından birbaşa Xocalıya, sonra Xankəndinə. Ermənilərin ana müdafiə xətti dörddə bir əsr boyunca təşkil edilmişdi. Ancaq məhz mərkəzi sektorda azərbaycanlılar hücumu heç olmasa təqlid etməyə də çalışmadılar. Cəbhənin bu sektorunda sıx bir artilleriya duelləri aparılır, ancaq başqa bir şey yoxdur. Lakin erməni tərəfi mərkəzi sektorda davamlı olaraq böyük bir qüvvə saxlamağa məcburdur ki, bu ssenari də, məsələn, cənubda erməni əsgərləri üçün “katyollar”təşkil etmək üçün istifadə edilə bilər.

Erməni Baş Qərargahının ya ümumiyyətlə səfərbərlik planının olmadığı, ya da bir sıra qəribə xüsusiyyətlərdən əziyyət çəkdiyi təəssüratı yaranır. «Dağlıq qalanı» nı (Qarabağın dağlıq hissəsi-red) müdafiə etmək üçün həqiqətən 40-60 min canlı qüvvə lazımdır, lakin bu da, mobil müdafiənin təşkili üçün açıq şəkildə yetərli deyil. Ermənilər passivdirlər, sadəcə ortaya çıxan təhdidlərlə mübarizə aparırlar.

Azərbaycan tərəfi əməliyyatlarda təşəbbüsü tam ələ alıb və qüvvələri bütün cəbhə boyu yenidən yerləşdirməyə, yeni qruplar yaratmağa, ehtiyatları artırmağa və yeni planlara başlamağa qadirdirlər.

Cənub cəbhəsindəki «təhlükəsizlik kəməri» nin çoxunu itirən ermənilər artıq əks-hücum əməliyyatları barədə düşünə belə bilmirlər, o cümlədən 1 ay ərzində itirilən ərazini necə geri qaytarmaq barədə. Əlbətdə ki, bu, Ermənistan üçün hərbi-strateji bir çıxılmaz vəziyyətdir.

Azərbaycan siyasi möhlətdən qüvvələri yenidən fromalaşdırmaq, bölmələri gücləndirmək və yeni hücum planları hazırlamaq üçün istifadə edəcəkdir. Ermənilər indi yalnız passiv müdafiəyə hazırdırlar.

Bildirək: erməni qüvvələrinin cəbhənin cənub sektorundakı məğlubiyyətinin səbəbləri strategiya, zəka və qismən də psixologiya məsələlərindədir. Bütün bu ağır səhvlərdən bəziləri təkcə Paşinyanın hakimiyyəti dövrünə deyil, ümumiyyətlə İrəvanın son 25 ildə cəbhədə baş verənlərə qəribə münasibətindən bəhs edir. Axı hər kəs Qarabağdakı hərbi intiqamın Azərbaycan üçün hakim milli strategiya olduğunu çox yaxşı bilirdi- bununla belə, Yerevanda heç kim köhnə müdafiə sxemlərini yeni hərbi reallıqlara uyğunlaşdırmaq üçün barmağını qaldırmadı.

Текст: Евгений Крутиков / Vzglyad.Ru

Фото: Алексей Куденко / РИА Новости

Tərcümə etdi : Elçin Bayramlı

sia.az

İnformasiya və təbliğat müharibəsinin qaydaları — SİYAHI

Qarabağda anti-terror əməliyyatlarının başlaması ilə qlobal məkanında tərəflərin müharibəsi daha da şiddətlənib. Bəs hazırda vəziyyət necədir? Kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən kimin hansı üstünlüyü var?

İnformasiya müharibəsində mövqelər

İnformasiya və təbliğat müharibəsində bəzi sahələrdə üstünlüyü ələ alsaq da, bəzilərində geri qalırıq. Ermənilər say cəhətdən bizdən 5 dəfə az olduqlarına baxmayaraq, bizdən daha çox və daha fəal iştirak edirlər və dünya xalqlarında ictimai fikri öz tərəflərinə çəkməyə çalışırlar. Bunun da əsas səbəbi ondan ibarətdir bizdə xarici dil bilənlər onlara nisbətən azdır. Hər bir erməni ən azı 1 və ya 2 xarici dili bilir.
Bundan əlavə, dünya ölkələrində ictimai, siyasi, mədəni, elmi mühitlərdə daha çox yer tutublar və bu nüfuzlarından maksimum istifadə edirlər.Əvvəllər biz qlobal informasiya məkanında ermənilərlə əsasən Qafqazın və Qarabağın tarixi, həmçinin ermənilərin törətdiyi sıyqırım, işğal və terrar faktları ilə bağlı mübarizə aparırdıqsa, indi buraya yaranmış situasiya ilə bağlı siyasi və hərbi informasiya müharibəsi də daxil olub.


Dövlət səviyyəsində dünya ictimaiyyətində erməni təbliğatına qarşı mübarizə effektiv və sanballı aparılır. Lakin informasiya müharibəsində təkcə dövlət yox, ictimai institutlar da, fərdlər də döyüşür, ona görə də, bu yazıda yalnız adi insanların sosial şəbəkələrdə, media materiallarına yazılan şərhlərlə, paylaşmalarla bağlı vəziyyətə, onların faydalılığı və ya zərərliliyi, effektivliyi və ya səmərəsizliyi ilə bağlı məsələlərə toxunmaq istəyirəm.
Müşahidələrim onu deməyə əsas verir ki, Feysbuk, Kontakt, Yutub və s. sosial şəbəkələrdə üstünlük əldə etmişik, bu həm paylaşılan materialların, yazılan şərhlərin sayında, həm də keyfiyyətində özünü biruzə verir. Sosial şəbəkələrin daha çox izlədiyim rusdilli seqmentində həm kəmiyyət, həm keyfiyyət cəhətdən üstünlük əldə etdiyimizi görürəm. Ümid edirəm ingilis dili və digər seqmentlərdə də belədir.
Lakin bəzi məqamlar var ki, siyasi savadsızlıq və ya diqqətsizlik bu mübarizədə əks-effekt verir. Bununla bağlı çox faktlar göstərmək olar. Burada yalnız birini qeyd edəcəyəm ki, məsələ aydın olsun.

2 nəfər 200 nəfərin əməyini necə məhv edir?

Bir neçə gün əvvəl Kontakt sosial şəbəkəsində böyük bir auditoriyası olan rusdilli səhifədə müzakirələr gedir. Qarabağla bağlı paylaşılan xəbərə 7 mindən artıq şərh yazılıb. Müzakirədə əsasən MDB-dən olmaqla müxtəlif xalqların nümayəndələri iştirak edir. Səhifəyə daxil olanda görürəm ki, əsasən Azərbaycanda yaşayan və ya vaxtilə yaşamış ruslar, həmçinin bizim rus dilini bilən vətəndaşlarımız erməniləri hər cəhətdən sıxışdırıb, sanballı arqumentlər və təkzibedilməz faktlarla erməni yalanlarını bir-bir ifşa edir və müzakirədə iştirak edən minlərlə şəxsdə ölkəmizə, xalqımıza simpatiya formalaşdırır, ermənilərin isə vəhşi və terrorçu olduğunu sübut edirlər. Və bundan sonra erməni olmayan demək olar ki, hər kəs bizi dəstəkləyən şərhlər yazırlar. Əla! Bu ki, çox gözəldir. Amma…
Elə bu məqamda ortalıqda siyasi savadı, dünyagörüşü olmayan hay-küyçü iki azərbaycanlı peyda olur və yazır- ermənilərin hamısını qıracağıq arvad-uşaq demədən, Ermənistan da bizimdir, oranı da Azərbaycana birləşdirəcəyik və sair, və ilaxır…
Buyurun, bayaqdan yüzlərlə adamın xeyli vaxt sərf edərək ağır zəhmət hesabına apardığı mübarizənin içinə zibili qoydular. Artıq müxtəlif xalqları təmsil edən 7 mindən artıq insanda fikir formalaşmağa başlayır- azərbaycanlılar vəhşidirlər, əsil üzləri budur, yəqin ki o birilər artistlik edirlər, əslində hamısı belə düşünür…
Əvvəl şübhələndim ki, bunlar azərbaycanlı adi ilə üzv olan ermənilərdir. Belələrinə də az rast gəlinmir, amma konkret bu müzakirədəkiləri yoxladım- təmiz azərbaycanlıdırlar. Sadəcə savad, düşüncə, beyin yoxdur…
Əlbəttə, mən başa düşürəm ki, ermənilərin mülki şəxslərə, uşaqlara qarşı etdiyi terror aktları insanları qəzəbləndirir və onlar hisslərini cilovlaya bilmir. Amma siyasət və informasiya məkanı belə fikirlərin və belələrinin yeri deyil, ciddi, peşəkar və soyuqqanlı şəkildə iş aparan adamların yeridir.
Ermənilərin həlak etdiyi mülki vətəndaşlarımızın qisası çox ağır alınır, həm də döyüş meydanında. Burada isə məsələ başqadır, məqsəd başqadır, fəaliyyət istiqaməti başqadır. Bunları bilmirsənsə bu işdən aralı dur.
Ona görə də, hər kəs öz işi ilə məşğul olsa yaxşıdır. İnformasiya müharibəsini jurnalistlər, ictimai xadimlər, siyasətçilər, ziyalılar aparmalıdır. Qalanları öz sahələrində işləyib vətənə xeyir verə bilərlər. Burada isə zərər vururlar.

Bu işdə peşəkar olmayanlar üçün bəzi məsləhətlər

  1. Bəzi informasiyalar var ki, daxili auditoriya üçündür, bəziləri isə xarici auditoriya üçün. Bunu ayıra bilmirsinizsə, xarici seqmentdə nəsə paylaşmayın.
  2. Bizim məqsədimiz başqa xalqarda Azərbaycana, azərbaycanlılara qarşı simpatiya formalaşdırmaq, həqiqətləri onlara çatdırmaqdır, erməniləri qırırıq və ya qıracağıq deməklə antipatiya qazanmaq yox.
  3. Əsas fəaliyyət istiqaməti erməni terrorunu, işğalını və saxtakarlığını ifşa etməkdir. Bunu söyüşlə yox, mədəni, savadlı və sanballı şəkildə etmək lazımdır.
  4. Bəzi məlumatlar var ki, dezinformasiyadır, onları xarici forumlarda ortaya atıb, doğrularımızı da yalan kimi qəbul etdirmək lazım deyil. Bir yalan 10 doğrunu aparır.
  5. Bu, xalqların müharibəsi deyil, orduların müharibəsidir. Yəni, bizim hədəfimiz erməniləri qırmaq deyil, Qarabağı işğaldan azad etməkdir. Biz Ermənistan ordusunun terrorçu dəstələrinə qarşı döyüşürük, onlar isə mülki şəxslərə qarşı terror edir.
  6. Bu müharibə dini zəmində deyil, burada xristian və ya müsəlman kontekstində nəsə yazmaq zərərlidir. Əksinə, göstərmək lazımdır ki, biz multikultural ölkəyik, burada onlarla xalqın və dinin nümayəndələri uzun əsrlərdir ki, mehriban yaşayır.
  7. Ermənilər dünyada təkləndiyindən bəzi dezinformasiyalar yaymaqla həm bizimlə qonşu ölkələrin arasını vurmağa çalışırlar, həm də xalqımızda qorxu yaratmağa çalışırlar. Bu tələyə düşmək olmaz. Bizim yeganə düşmənimiz Ermənistandır.
  8. Xarici seqmentlərdə erməni əsgərlərinin meyitlərinin şəkillərini paylaşmaq əvəzinə (hərbçi də olsa insan ölümü digər insanlarda diskomfort yaradır və insan həmişə zəifin yanında olur), raket bombardmanı ilə öldürülmüş dinc vətəndaşlarımızın, uşaqların şəkillərini paylaşmaq lazımdır.
  9. Tarixi mövzularda ancaq ciddi və xarici mənbələrə istinad etmək lazımdır, “bizim filan tarixçi belə yazır” əvəzinə, “filan rus, ingilis, fransız tarixçisi belə yazır” daha effektlidir. Deyiləni sübut edən həqiqi sənədlərin və xəritələrin paylaşılması da vacibdir.
  10. Hər hansı bir xəbər, material, foto gördükdə onun mənşəyini tələb edin. Məsələn, bir foto paylaşılıb üstünə istənilən sözü yazmaq olar və bu xüsusi mərkəzlərin informasiya müharibəsi elementidir. Suriyada çəkilmiş fotonu yayıb ermənilər Xocalıda bizi belə qırıblar yazmaq xarici auditoriyada əvvəllər görülmüş bütün işi məhv etməyə bərabərdir.
  11. Hərbi xarakterli məlumatları, videoları, fotoları rəsmi mənbələrdən paylaşın, rəsmi olmayanları da ciddi mənbələrdə olarsa paylaşa bilərsiniz. Şəhid xəbərlərini çox paylaşmaq indiki vaxtda məsləhət deyil, mülki şəxslərimizin öldürülməsini isə xarici seqmentdə paylaşın.
  12. Siyasi, tarixi, demoqrafik və s. mövzularda infoqrafikalardan istifadə edin, qısa, aydın konkret yazın, rəsmi mənbələrdən və sənədlərdən, nüfuzlu alimlərin, siyasətçilərin fikirlərindən bəhrələnin.
  13. Müqayisəli ifşaedici faktlar qoyun, məsələn, Azərbaycan ordusunun öldürdüyü erməni uşaq yoxdur, amma erməni ordusunun öldürdüyü xeyli azərbaycanlı uşaq var. Azərbaycanda onlarla xalqın nümayəndəsi yaşayır, Ermənistan isə monoetnik ölkədir. Azərbaycanda erməni kilsələri, qəbiristanlıqları belə durur, Ermənistanda isə bizə məxsus olan hər şey dağıdılıb və s.
  14. Dağlıq Qarabağ adlı substansiya yoxdur, Qarabağ coğrafi regionu var, onun da dağlıq hissəsi və aran hissəsi var. Münaqişədən qabaq Qarabağ regionunun (indiki işğal edilmiş bütün ərazilərin) ümumi əhalisinin 75 faizdən çoxu azərbaycanlı olub.
  15. Siyasi müzakirələrdə BMT qətnamələrinə istinad edin, erməni xalqının öz müqəddaratını artıq təyin etdiyini, sərhədlərin dəyişilməzliyi haqda beynəlxalq konvensiyanı xatırladın. Əks halda Ermənistandan qovulmuş 200 min azərbaycanlının da orada dövlət yaratma haqqının olduğunu ortaya qoyun.
  16. Dünyaya göstərməliyik ki, biz sülh üçün 30 il çalışdıq, ən son imkanlardan istifadə etdik, ən böyük güzəştlərə hazır olduq, lakin Ermənistan hər dəfə danışıqları pozdu. Ona görə də, Azərbaycan BMT-nin qətnamələrini icraya yönəltdi və bununla həm dünya birliyinin dağılmasının, BMT-nin nüfuzunun tamam itməsinin qarşısını aldı, həm də başqa ölkələrə pis bir nümunə olacaq qonşu ölkənin ərazisini zor yolu ilə ələ keçirmək presidentini aradan qaldırdı.

Müharibə həm də arxa cəbhədə udulur

Ümumiyyətlə, informasiya və təbliğat işi peşəkarlıq, yüksək savad və dünyagörüş tələb edir. Ən əsası da ağır zəhmət, səbr, böyük vaxt və enerji. Bu işlə məşğul olanların əməyini yerə vurmaq olmaz. Ona görə də, bu keyfiyyətlər sizdə varsa, və ya yuxarıda dediklərimizi edə biləcəksinizsə, enerjinizi, vaxtınızı daxildə bir-birinizə eyni məlumatları yazmağa yox, xarici seqmentlərdə mübarizəyə çatdırmağa sərf edin. Əgər bu qabiliyyətlər sizdə yoxdursa, dediklərimizi də edə bilməyəcəksinizsə, xarici auditoriyaya çıxmaq məsləhət deyil.
Ümumiyyətlə, nə qədər vacib olsa da informasiya müharibəsi ümumi işin ancaq bir istiqamətidir. Müxtəlif cəbhələrdə (siyasi, iqtisadi, təbliğat, kibermüharibə və s) mübarizə gedir, müxtəlif sahələrdə ümumi Qələbəyə töhfə vermək mümkündür. Bu gün arxa cəbhə ön cəbhənin dayağı olmalıdır. Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin əldə edilməsində arxa cəbhənin nə qədər böyük paya malik olduğunu hamı bilir. Cəmi 1 şüar Qələbəni təmin etdi- Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün! . Cəbiş müəllimlərin çox olduğu xalq və ölkə qalib gəlir.
Müharibəni təkcə dövlət, təkcə ordu aparmır, bütün xalq aparırBu gün biz xalq və dövlət olaraq heç vaxt olmadığımız qədər birik, birgəyik. Bu birliyimizi heç nə yıxa bilməyəcək. Xalqın birliyi dövlətin gücüdür və Qələbənin açarıdır.

Elçin Bayramlı

SIA.AZ

Qarabağda toponomika məsələləri necə həll olunmalıdır?- TƏKLİF

Bu gün erməni toponimi olaraq bildiyimiz adların çoxunun ermənilərə heç bir aidiyyatı yoxdur, onlar bizim qədim dilimizə aiddir

Ermənilərin keçən əsrlərdə Azərbaycan ərazilərinə, xüsusən də, Qarabağ regionuna köçməsindən sonra yerləşdikləri ərazilərdəki yaşayış məntəqlərinin adlarını dəyişdirərək erməniləşdirməsi cəhdləri bu gün həmin yaşayış məntəqələrinin dünyada ermənilərin tarixi torpağı kimi tanınmasına səbəb olur. Qarabağdakı bir çox yaşayış məntəqələrinin adları keçən 2 əsrdə dəyişdirilmişdir. Qarabağ işğal edildikdən sonra isə qalan kənd və şəhərlərin də adını dəyişib erməni adları adları qoyublar.

İndi Azərbaycan Ordusu işğal edilmiş əraziləri azad edəndən sonra həmin yaşayış məntəqələrinin, coğrafi obyektlərin tarixi adlarının bərpa edilməsi zərurəti ortaya çıxıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bir neçə belə kəndin adını televiziya ilə birbaşa çıxışında onun azad edildiyini elan edəndən sonra dəyişdirib. Hələ qarşıda yüzlərlə belə yaşayış məntəqəsi və coğrafi obyekt qalır ki, azad edildikcə adları da bərpa edilməidir. Lakin burada diqqət edilməsi bəzi məqamlar var.

Elə adlar var ki, onlar qədim alban mədəniyyətinin mirasıdır, ya da ondan əvvəlki tarixi irsimizin yadigarıdır. Bu qədim sözlərimiz indi işlənmədiyindən və unudulduğundan onları erməni adı kimi qəbul edib dəyişdirmək yolverilməzdir. Bu halda həmin yaşayış məntəqəsinin tarixi itmiş olur.

Ona görə də, Tononomika Komissyası bununla bağlı xüsusi proqram hazırlamalı, işğal edilmiş və indi azad edilən ərazilərdəki bütün adların siyahısını hazırlamalı və bu adların mənşəyini dəqiq izah etməlidir. Bundan sonra hansılar ki, bizim qədim milli adlarımızdır onlar saxlanmalıdır, hansılar ki, sırf erməni toponimləridir onlar dəyişdirilməlidir.

Yeni adlar veriləndə də, ölkədə geniş yayılmış, bir çox rayonlarda mövcud olan ya da süni yaradılan kənd adları verilməsi (məs, Günəşli, Təzəkənd və s.) məqsədəuyğun deyil. Bundansa, qədim tariximizi, qədim mədəniyyətimizi, qədim dilimizi özündə ehtiva edən sözlərdən istifadə edilməlidir.

Məsələn, qədim dövlətlərimizin və coğragi bölgələrimizin adlarından- Manna, Midiya, Alban, Arran, Qarqar, Arsak, Göyçə, Atropatena və s., tarixi tayfa və şəxs adlarından- Sakasena, Qarqarlı, Uruzlu, Maday, Kutilər, Saklar, Babək, Qorqudlu, Bayandurlu, Qazan və s., qədim mədəniyyətimizə aid sözlərdən- Buta, Baharlı, Xalçalı, Novruzlu, Şamlıq, həmçinin, qədim dinimizə- zərdüştlüyə aid sözlərdən- Hürmüzlü, Muğlar, Xıdırlı, Qatlar və s. istifadə edə bilərik.

Mən tarixçi deyiləm, toponomika ilə məşğul olmuram, bu adları şərti yazdım. Bu işlə tarixçilər, filoloqlar məşğul olmalıdır. Əsas odur ki, biz bir torpaqlarda ən qədim xalq olduğumuzu qədim toponimlərimizi və itirilmiş qədim sözlərimizdən istifadə etməklə bərpa etməklə təsdiq edək.

90-larda yol verdiyimiz səhvləri təkrarlamaq olmaz. Məsələn, Qutqaşen və Vartaşen kimi sırf Albaniya dövlətinə və ondan əvvəlki dövrə aid olan qədim toponimlərimizi erməni sözü bilərək dəyişdirmək həmin ərazilərin tarixi irsinin itirilməsi ilə yanaşı ermənilərə iddia üçün əlavə şans vermiş oldu. Bu gün erməni sözü, erməni toponimi olaraq bildiyimiz adların çoxunun ermənilərə heç bir aidiyyatı yoxdur, onlar bizim qədim dilimizə aiddir.

Ona görə də, təklif edirəm ki, Prezident yanında xüsusi komissiya yaradılsın və bu məsələlərlə ciddi məşğul olsun. Bizim tariximiz nə islam dininin burada yayılmasından, nə də Albaniyadan sonra başlamır. Xalqımız bu torpaqlarda azı 10 min illik mədəniyyət və tarix yaradıb. Bu irsə sahib çıxmalıyıq və bu qədim tarixi, mədəni irsi yaşatmalıyıq. Bu ərazilərdə aborigen xalq bizik, gəlmə olan ermənilərdir. Tarixi-mədəni irsimizi və ədaləti bərpa etməliyik.

Elçin Bayramlı

sia.az

İrad və təkliflərinizi şərh yazaraq bildirə bilərsiniz

«2-3 ilə Qarabağ Azərbaycanın 2-ci ən böyük iqtisadi zonası olacaq»

Bizimyol.info-nun suallarını sosioloq, Altay Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin sədri Elçin Bayramlı cavablandırır.

— Elçin bəy, artıq qələbəyə, Qarabağa çox yaxınıq. 30 illik həsrətə,işğala son qoyulur. İstərdim deyəsiz, Qarabağın və ona bitişik rayonların işğaldan azad edilməsi ilə bizim iqtisadi qazancımız nələr olacaq?

-30 ildən artıqdır biz Azərbaycan torpaqlarının 20 faizini itirmişik, istifadə edə bilmirik. Bu 20 faiz ərazi ölçü vahididir. Lakin, onun Azərbaycan iqtisadiyyatında rolu 30 faizə bərabərdir. Çünki, Qarabağ Azərbaycanın ən məhsuldar torpağı idi. Həm turizm, həm aqrar sektor, həm faydalı qazıntılar baxımından Qarabağ torpaqları tükənməz sərvət mənbəyidir. İşğal nəticəsində Azərbaycana 300 milyard ziyan vurulub. 30 illik müddəti və bu müddətdə əldə ediləcək qazancı da nəzərə alcaq, itkilərimizin miqdarını düşünün. 300 milyard dəfələrlə artmış olar. Həm ərazilərimizi dağıdıblar, həm ekoloji zərər çəkmişik, həm qazancımızdan olmuşuq. Təkcə Sərsəng su anbarının işğalı Azərbaycanda suvarmada böyük problemlər yaratdı.

-Qurub yaratmağa necə başlayacağıq?

-Hesab edirəm, hökumətin işğaldan azad edilmiş torpaqların bərpası ilə bağlı proqramı var. Bu proqramın bəzi məqamları bizə məlumdur.Ərazilərdə təxminən 70-80 faiz bərpa işlərinə ehtiyac var. Burda əsas məsələ maliyyə məsələdir. Bizim 50 milyard dollara yaxın ehtiyatımız var. Bunlar xarici banklarda, müxtəlif yatırımlar, aktivlər şəklində saxlanır. Biz onların bir hissəsini yönəltsək, bir-iki il ərzində Qarabağı müasir formada abadlaşdıra, turizm üçün cəlbedici vəziyyətə gətirə bilərik. Bərpa üçün yalnız dövlət resursları yox, özəl şirkətlər, investorlar cəlb oluna bilər. Azərbaycanın investisiya reytinqi yüksəkdir, bu məsələ problem olmayacaq. Sürətlə bərpa və və inkişaf baş verəcək.

— Bu 30 il ərzində Qarabağa turistlər gəlirdi? Çünki, alınan kəndlərimizə, şəhərlərimizə baxsaq abadlıq işləri aparılıb, infrastruktur bərbad vəziyyətdə deyil...

— Bəli, Fransadan, Hindistandan bura turistlər gəlirdi, onlar Ermənistana gəlmək adıyla ildə minlərlə turist qəbul edirdilər. Qarabağın turizm üçün böyük potensial var.Xüsusən, mineral sular, tibbi turizm üçün əvəzsizdir bu torpaqlar.

-Qarabağda əsasən hansı iqtisadi sahələr inkişaf etdirilə bilər?

-Orda əvvəllət yüngül sənaye, tekstil tikinti materialları, mineral suların istehsalı, turizm və aqrar sektor inkişaf edib, indi yenə o potensial var. Qarabağda öncə minalardan təmizlənmə üçün iş aparılmalıdır, bunun üçün bir il vaxt lazım olacaq. Paralel olaraq da quruculuq işləri.2 il sonra Azərbaycan iqtisadiyyatında Qarabağ Abşeron iqtisadi zonasından sonra ikinci böyük iqtisadi zonaya çevriləcək.

-Necə düşünürsünüz, Qarabağda köçürülmə, məskunlaşma hansı formada həyata keçirilməlidir?

— Ordan 700 min civarında köçkünümüz var, bu ailələrin illər ərzində artmasını da nəzərə alsaq, qarabağlıların sayı bir milyondan çoxdur. Köçkünlər Bakıda müvəqqəti yaşayış əsasında qeyddə idilər. Tikilən evlər müvəqqəti yaşayış üçün verilmişdi. Hamı qayıtmaya bilər təbii. Amma ən azı 70-80 faiz qayıtmaq istəyəcək. Üstəlik, dövlət burda məskunlaşmanı stimulladırmaq üçün tədbirlər görəcək ki, qaçqın köçkün olmayan vətəndaşlar da Qarabağa köçməyə maraqlı olsunlar. Məsələn faizsiz kreditlər veriləcək, əlavə güzəştlər olacaq, torpaq veriləcək. Buna görə 2 il ərzində Qarabağda bir milyon əhalini məskunlaşdırmaq olar. Üstəlik, Ermənistandan qaçmış əhalinin bir hissəsi hələ də çətin vəziyyətdə yaşayır, onlar da könüllü olaraq getmək istəyəcəklər.

— Bu bir həftə ərzində sizcə hərbi sirr deyilsə müharibəyə nə qədər xərc çəkirik?

-Ermənilər də etiraf edir ki, ordumuz tərəfindən görünməmiş sxılıqda atəş açılır. Bizim bir həftədə cəbhədə xərclədiyimiz vəsait Ermənistanın hərbi büdcəsindən təxminən 2 dəfə çoxdur. Yarım milyarddan bir az artıq hərbi büdcələri var (ümumi büdcələri 3,5 milyarddır), amma biz cəbhədə azı 1 milyardlıq sursat istifadə etmişik. Bu sonda bilinəcək. Amma bu müharibəyə iqtisadi cəhətdən yanaşsaq, Qarabağ zonası bu zərəri 1 il ərzində ödəyəcək. Tək bir qızıl yatağından əldə edilən gəlir buna kifayətdir.

— Ermənilərin partlamayan raketləri barədə də danışaq.

Mərmi və raketlərin konkret müddəti var. Köhnə silahları alıb yığmaqla deyil, o daim təzələnməlidir, modernləşdirilməldir, bunun üçün külli miqdarda vəsait tələb olunur. Köhnə silahı atırlar deyə çoxu partamır. Bu mərmilərin 5 il müddəti var . Ona görə, çoxu partlamır, sancılıb qalır yerdə

-Bəs dünyada bu partlamayan kaset silahları nə üçün qorxunc deyə kateqoriyaya ayırırlar. O qədər də qorxunc deyilmiş.

Bu strateji silahlar deyil. Bizdə də, Ermənistanda da strateji silahlar yoxdur. Bizim kimi ölkələrə yaxın və orta mənzilli raketlər, silahlar satılır, o da lokal müharibələr üçün. Böyük mənzilli raketlərə Ermənistanın gücü də çatmaz. Bizim isə ehtiyacımız yoxdur. O atdıqları mərmilərin böyük dağıdıcı qüvvəsi yoxdur, bizə elə də zərbə vura bilməz. Amma bizim onların silahından qat- qat güclü olan bircə mərmimiz hərbi strateji obyektlrinə düşsə, külli ziyan çəkə bilərlər. Bu təxribat xarakterli addımdır sadəcə.Biz onlara atsaq, erməni həmişəki həyasızlıqla ölmüş adamları bizim raketin yanına yığıb deyəcək ki, Azərbaycan Yerevanı vurdu, əhalini qırdı və.s.Bizim komandanımız nə etdiyini bilir, addım -addım qələbə qazanırıq. Müharibədən sonra Ermənistan bizə zərbə endirmyə qalxsa, buna beynəlxalq səviyyədə cavab veriləcək. İndi siyasi , diplomatik, informasiya, kiber müharibəsi paralel gedir. Biz hər sahədə irəlidəyik.Onların əlində qalan son çarə təxribatdır, yalan məlumatlardır. Suriya ordusunun xüsusi təyinatlıları bizim tərəfimizdən döyüşür deyirlər. Suriyanın özünə kömək edən lazımdı.Bizim özümüzün kifayət qədər silahımız, əsgərimiz generalımız var. Qələbəyə isə az, lap az qalıb.

İlhamə Rəsulova

https://www.bizimyol.info/az/news/291723.html

Vikipediya: informasiya müharibəsində dillərin mübarizəsi — ARAŞDIRMA

İnternetin inkişafı ilə yeni bir müharibənin əsasını qoyulması ilə, qlobal miqyasda informasiya və təbliğat müharibəsi virtual məkana transformasiya olundu. Bu yazımız qlobal informasiya müharibəsində bizim bu imkanlardan, konkret olaraq, ümumdünya internet ensiklopediyası sayılan Vikipediya sistemindən necə yararlandığımıza həsr olunub.

İnternetdə informasiya «kütləsi»nin astronomik ölçüləri

İndiki zamanda bir çox insan internet olmadan həyatı təsəvvür edə bilmir. Bu gün internet, demək olar ki, dünyanın bütün ölkələrini əhatə edir və onun istifadəçilərinin sayı getdikcə artır. İnterneti çəkinmədən bir informasiya okeanına, yaxud çox nəhəng virtual məlumat bazasında bənzədə bilərik.

İnternetdə nə dərəcədə nəhəng informasiyanın yerləşdiyi haqda təsəvvür yaratmaq üçün sadəcə bir faktı xatırlatmaq kifayətdir — bu qədər informasiya çap variantına çevrilsə, Yerdən Plutona qədər olan məsafədən 10 dəfə çox hündürlükdə kitab dəsti alınardı. Hər ay internet kanalları ilə orta hesabla 100 terabitədək informasiya nəql edilir. Bu, hərəsi 1000 səhifədən ibarət olan 100 milyon kitaba bərabərdir.

İnternetdə informasiya axtarışı artıq çox nəhəng rəqəmlərə çatıb. Elə sistemlər var ki, dünyanın hər yerindən milyonlarla insan həmin resurs vasitəsilə informasiya axtarır. Dünyada böyük həcmdə məlumat yerləşdirilən və axtarılan ən nəhəng sistemlərdən biri də demək olar ki bütün dildə fəaliyyət göstərən Wikipedia sistemidir. Bu system dünyada ən böyük açıq elektron ensklopediya sayılır.

Vikipediya informasiya müharibəsində əsas silahlardandır

Bu resurs Viki texnologiyası əsasında, azad proqram təminatı ilə yaradılıb. «Wikimedia Foundation İnc.» qeyri-hökumət təşkilatı tərəfindən idarə edilən Vikipediya 15 yanvar 2001-ci ildə fəaliyyətə başlayıb.

Vikipediya az sonra dünyanın ən məşhur 10 internet saytı sırasına daxil olub. 2009-cu ildə aparılan araşdırmalara görə, Vikipediya 230 milyon sayt arasında dünyanın ən çox oxunan və internet istifadəçilərinin tez-tez müraciət etdikləri saytlar arasında 1-ci yeri tutub.

Vikipediya könüllü istifadəçilər tərəfindən daxil edilən məqalələr hesabına zənginləşir. Bu saytın bazasında on milyonlarla məqalə var.

310 dildə fəaliyyət göstərən Vikipediyanın istifadəçi və məqalə sayı durmadan artır. İstər adi İnternet, istərsə də adi KİV istifadəçisində istənilən hadisə haqqında fikir formalaşdırmaqda Vikipediyanın rolu əvəzolunmazdır.

Ensiklopediyanın əsas tələbi yazılan məqalələrin və əlavə edilən biliklərin neytral nəzər nöqtəsindən çıxış etməsidir. Yəni, burada çəsələn, «ən yaxşı ölkə Azərbaycandır» kimi şəxsi fikirlərə yer olmamalıdır.

Lakin resursun açıq olması eyni zamanda bir sıra problemlər yaradır. Məsələn, Qarabağ mövzusu ətrafında ermənilər saxtakarlıq əməllərini daha rahat həyata keçirə bilirlər.

Vikipediyanın Azərbaycan bölməsində vəziyyət necədir?

2004-cü ilin yanvarından az.wikipedia.org ünvanında Azərbaycan dilində Vikipediya fəaliyyətə başlayıb. Buna Azərbaycanın açıq elektron ensiklopediyası kimi də baxmaq olar. Son illərdə dilimizdə olan materialların sayı sürətlə artır. Hazırda Azərbaycan dilində 400 mindən artıq məqalə var (latın və fars əlifbalarında).

Lakin məlum olduğu kimi, say heç vaxt əsas olmayıb, əsas, keyfiyyət sayılır. Bəzi məqalələr şablondur, ya da içi boşdur. Dolu olanların da bəzilərinin material zənginliyi, faktoloji əsasları, istinad mənbələri zəifdir. Üstəlik, bəzi məqalələrdə məlumatlar subyektivliyə və şəxsi fikirlərə uyğun verilib.

Vikipediyanın müxtəlif bölmələrində Azərbaycanla, ölkəmizin qədim tarixi, mədəniyyəti, böyük şəxsiyyətləri ilə bağlı bir çox məqalələr yerləşdirilib və bu materiallar administratorlar tərəfindən qorunur. Yəni bu məqalələrdə dəyişikliyə, əlavə məlumatların daxil edilməsinə icazə verilmir. Buna səbəb həmin məqalələrin tez-tez ermənilərin hücumlarına məruz qalmasıdır.

Bəzən Azərbaycanla bağlı məqalələrə həmin şəxslər tərəfindən elə saxta məlumatlar əlavə olunur ki, məqalənin ümumi məzmunu itir və oradakı məlumat Azərbaycana qarşı bir dezinformasiya xarakteri daşımış olur.

Azərbaycan dili məqalə sayına görə, 313 dil arasında 30-ci yeri tutur. Azərbaycan dilində 413 386 min məqalə mövcuddur. Bunlardan 173,857 məqalə latın əlifbası ilə, 239,529 məqalə isə fars əlifbası ilə yerləşdirilib.

Göründüyü kimi, İran azərbaycanlıları Azərbaycan dilində daha çox məqalə yerləşdirib ki, bu da əlbəttə, sayla bağlı məsələdir- İranda 30 milyon, Azərbaycanda 10 milyon azərbaycanlı yaşayır.

Əlbbətə, Azərbaycan və erməni dillərindəki məqalə sayına görə biz üstünük, çünki Azərbaycan dilində ümumi məqalə sayı erməni dilindən çoxdur. Lakin dars əlifbası ilə qoyulanları çıxsaq erməni dilində məqalə sayı bizdən xeyli çoxdur (173,857-ə qarşı 276,307). Bu o deməkdir ki, Vikipedia müharibəsində Azərbaycanlılar ermənilərdən daha zəif iştirak edir.

Vikipediyada «erməni-azərbaycanlı müharibəsi»

Vikipediya ermənilər tərəfindən fasiləsiz olaraq Azərbaycana qarşı yeni-yeni dezinformasiyalarla doldurulur. Nəticədə çox zaman məqalələr nəinki Azərbaycanın maraqlarına, Vikipediyanın əsas qaydası sayılan adi neytrallıq prinsiplərinə belə cavab vermir.

Təəssüfedici haldır ki, erməni dilində öz əlifbaları ilə olan materiallar bizim dilimizdə öz əlifbamızla olan material sayından xeyli çoxdur. Yalnız İran azərbaycanlılarının yerləşdirdikləri məqalə sayını da nəzərə alanda biz üstələyirik- 2 əlifbada ümumi sayla.

Vikipediyanın bir çox dillərdə fəaliyyət göstərən layihələrində informasiya müharibələri adi hal alıb və artıq administratorlar da bu virtual ensiklopediyadakı münaqişələrin qarşısının tam alınmasında acizdirlər. Məsələn, eyni hadisə, eyni fakt haqda məqalə hər dildə tam başqa formada verilir və bir-birinə tam zidd olur. Qarabağla bağlı tarixi məqamları bura əlavə etmək olar. Azərbaycan dilindəki materiallarla erməni dilindəkilər bir-birinə tam ziddir. Biz ermənilərin saxtakarlıq etdiyini bilirik və faktlarla inkar edə də bilirik, amma başqa xalqların nümayəndələri bunu bilmir.

Vikipediya və ümumiyyətlə, İnternetdə fəaliyyət göstərən açıq layihələrə nəzər salsaq, görərik ki, Azərbaycana qarşı informasiya müharibəsində, antiazərbaycan təbliğatında, ifrat şovinist çıxışlarda erməni gəncləri ilə yanaşı, ermənilərin tanınmış tarixçiləri, siyasətçiləri, ədəbiyyatçıları, şair və yazıçıları fəal iştirak edirlər. Onlar müxtəlif dillərdə məqalələr yerləşdirir və öz təbliğatlarını və dezinformasiyalarını yayırlar.

Məsələn, bir neçə il öncə Vikipediyanın rus dilindəki bölməsində «Kultura Azerbaydjana» adlı məqaləni oxuduqda onun daha çox erməni mədəniyyətini təbliğ etməsinin şahidi oldum.

«Literatura Azerbaydjana» məqaləsində isə XV əsrə qədərki dövrdə indiki Azərbaycan ərazisində yalnız erməni və fars ədəbiyyatının inkişafından danışılır və müxtəlif erməni saytları mənbə kimi göstərilirdi.

Sonra bu sahədə azərbaycanlı istifadəçilərin fəallaşması nəticəsində neytrallıq prinsipləri cüzi də olsa, bərpa olundu. Keçən illərlə müqayisədə Vikipediyadakı bəzi məqalələri, qismən də olsa, erməni saxtalaşdırmasından «təmizləmək» mümkün olub. Lakin Vikipediyada Azərbaycana qarşı təbliğat maşını səngimək bilmir və bu səbəbdən də müxtəlif dillərdə iftira dolu məqalələr minlərlədir.

Müxtəlif dillərdə məqalə sayı üzrə statistika nə göstərir?

Vikipediyada bütün dillərdə ümumilikdə 55 milyona yaxın məqalə yerləşdirilib. Bunların yarıya yaxını 6 beynəlxalq dildə olanlardır. Məqalə sayı 1 milyondan yuxarı olan 17 dil var. Elə dillər var ki, cəmi 1 material dərc olunub.

BMT-nin rəsmi dilləri kimi qəbul olunan 6 beynəlxalq dildə məqalə sayı

DilMəqalə
İngilis6,174,687
Fransız2,257,051
Rus1,668,223
İspan1,633,314
Çin1,152,403
Ərəb1,070,768

Bizimlə qonşu xaqların dilindəki məqalə sayı

DilMəqalə
Fars749,546
Azərbaycan413 386*
Türk368,608
Erməni276,307
Qazax227,239
Gürcü143,233
Türkmən5,811

* Azərbaycan dili 2 əlifbada (latın və fars) yerləşdirilən məqalə sayı üzrə verilib

Bəzi başqa xalqların dillərində məqalə sayı

DilMəqalə
Alman2,490,337
İtalyan1,641,664
Yapon1,232,999
Hind1,047,384
Ukrayna1,049,071
Portuqal1,043,749
İndoneziya548,615
Macar476,967
Belarus268,176
Urdu157,644

Ən qədim dil sayılan və əksər alimlər tərəfindən bütün dillərin kökü kimi qəbul edilən Sanskrit dilində 11,464 məqalə var. Ölü dillərdən olan Latın dilində isə 133,861 məqalə mövcuddur. Daha bir maraqlı məqam- beynəlxaql süni dil olan Esperanto-da 286,347 məqalə yerləşdirilib.

İnformasiya müharibəsini udmağa borcluyuq

Azərbaycan informasiya və təbliğat müharibəsinin tam ortasındadır. Bu virtual müharibədə biz özümüzdən zəif bir düşmənə hələ ki, uduzuruq. Halbuki, dünyada 50 milyon azərbaycanlı, 10 milyon erməni yaşayır.

Ermənilərdən sayca 5 dəfə artıq olmağımıza baxmayaraq, onlara informasiya müharibəsində uduzmağın heç bir adı yoxdur. Bu səbəbdən də internetə çıxışı olan hər bir azərbaycanlı Vikipediyada və digər qlobal resurslarda heç olmasa 5-10 məlumat yerləşdirməyi özünün borcu hesab etməlidir. Yaxşı olardı ki, daha çox beynəlxalq dillərdə material yerləşdirək.

Belə olsa, dövlət və xalq əl-ələ verib hərbi cəbhədə, siyasi arenada olduğu kimi, informasiya müharibəsini də udarıq. Böyük qələbəyə aparan yolda müharibələr vacibdir!

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/832416.html

Azərbaycandan dünyaya dövlət-cəmiyyət-din münasibətləri nümunəsi

“Bizim dövlətimiz dünyəvi dövlətdir. Ancaq biz dindən ayrı deyilik”- Heydər Əliyev

Tarixdən məlum olduğu kimi ta qədimlərdən indiyədək Azərbaycanda dini və etnik tolerantlıq hökm sürür. Lakin, Azərbaycanda dini azadlıqların maksimum təmin edilməsi, dövlət tərəfindən dini icmalara qayğı göstərilməsi müsbət məqamlarla yanaşı mənfi tendensiyalara da rəvac verir. Yaradılmış şəraitdən sui-istifadə nəticəsində ölkədə təhlükəli təriqətlərin də sərbəst fəaliyyətinə imkan yaranıb ki, bu da cəmiyyətin və dövlətin mənafeləri kontekstində arzuolunan deyil.

Əlbəttə, əsas problem getdikcə dinə meylin artmasında yox, dindən siyasi və ideoloji məqsədlər naminə istifadə cəhdlərindədir. Bəs dini azadlıqlar, tolerant mühitin təmin edilməsi vətəndaş cəmiyyəti üçün hansı perspektivlər vəd edir? Bu suala aydınlıq gətirmək üçün əvvəlcə dinin bəşər tarixində roluna və səbəb olduğu proseslərə dair qısa tarixi arayış vermək lazım gələcək.

Dünya tarixində dini proseslərin qısa icmalı

Dinlərin meydana gəlməsi bəşər övladının öz yaşam kriteriyalarının və canlı aləmlə qarşılıqlı münasibətləri zəminində əxlaqi kodekslərin bərqərar olunması zərurəti ilə şərtlənib. İlkin dövrlərdə dinlər cəmiyyətin həyatını nizama salıb, qayda-qanunları təsbit edib, əxlaqi kriteriyaların bərqərar olunmasını təmin edib.

Lakin etiraf etməliyik ki, sonrakı dövrlərdə dinin kontekstdən çıxarılması nəticəsində onun onun elmi-texniki inkişafa qarşı çıxması, elmi, təhsili, mədəniyyəti və incəsənəti yalnız dini ehkamlar çərçivəsində görmə cəhdləri, orta əsrlərdə Avropada, Yaxın və Orta Şərqdə sivilizasiyanın inkişafına mane olub.

Müasir dünyaya nəzər yetirsək, dinlərlə bağlı mənfi məqamların təkcə tarixdə qalmadığını görürük. Təəssüf ki, XXI əsrdə də inkişaf etmiş dünya din və məzhəb qarşıdurmalarının şahididir. Yaxın və Orta Şərqdə dinin siyasiləşməsi prosesləri, konfessional təəssübkeşlik, dini qarşıdurma və terror aktları, müxtəli din və məzhəb mənsublarının birgə yaşadığı ölkələrdə vətəndaş müharibələri davamlı xarakter alıb.

Fələstində yarım əsrdən çoxdur ki, kiçik fasilələrlə davam edən yəhudi-ərəb müharibəsinin hansı dəhşətli nəticələrə gətirib çıxardığı ortadadır. Əfqanıstanda, Pakistanda, Misirdə və İraqda təriqətlərarası qırğınları və terror aktlarını, Suriyada, Türkiyədə dinçilərin dünyəvi dövlətə qarşı apardıqları mübarizə göz qabağındadır.

Bəzi cəmiyyətlərdə (Yaponiya, Şimali Amerika, Avropa, Rusiya, Çin və s.) dinin mahiyyətinin düzgün dərk edilməsi və onun cəmiyyətin həyatında yerinin dəqiq müəyyən edilməsi həmin cəmiyyətlərdə ümumbəşəri dəyərləri, insan haqlarını, texniki və elmi inkişafı təmin edə bilib.

Beləliklə, dünyanın hazırki reallıqlarından yanaşsaq, dinin mahiyyəti kimi rolu da fərqli istiqamətə yönəldilib. Bəzi xarici dairələr dini mənsubiyyət cəhətdən qarşıq əhalisi olan ölkələrdə radikal dini təriqətlərin əli ilə vətəndaş müharibəsi törədirlər.

Azərbaycanda da hələ ötən əsrin 90-cı illərindən başlayaraq dini və etnik qrupları qıcıqlandırmaqla ölkədə dini qarşıdurma yaratmağa çoxsaylı cəhdlər edilib, amma bu məsələlər dövlət və cəmiyyətin birliyi fonunda ümumilli lider Heydər Əliyevin qətiyyətli fəaliyyəti nəticəsində yüksək ustalıqla yoluna qoyulub. Ara sıra belə cəhdlər edilir, lakin ölkə hakimiyyətinin siyasi iradəsi və cəmiyyətin qətiyyətli mövqeyi buna imkan vermir.

Azərbaycanda dini cəmiyyətdən dünyəvi cəmiyyətə keçid

Tarixə baxsaq, dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da dini ideologiya heç də həmişə tərəqqipərvər və sülhsevər olmayıb. Keçmiş əsrlərdə bu torpaqlarda müxtəlif dinlərin və fəlsəfi cərəyanların tərəfdarları arasında amansız müharibələr baş verib. Nəticədə, milyonlarla günahsız insan məhv edilib. Lakin Azərbaycan xalqı tarixin heç bir dövründə öz dinini əldə bayraq edib heç bir xalqa, dövlətə, dinə qarşı təcavüz etməyib, sülh şəraitində yaşamağa üstünlük verib.

Ötən əsrdə dini cəmiyyət və dövlət formasından dünyəvi cəmiyyət və dövlət formasına keçidin timsalında biz hər iki formasiyanın müqayisəsi imkanını qazanırıq.

XX əsrin əvvəllərinədək Azərbaycan xalqı mövhumat içində yaşayır və elmi, texnoloji, mədəni inkişaf cəhətdən sivil dünyadan xeyli geri qalırdı. Lakin xalqımızın fədakar oğulları- Həsən bəy Zərdabi, Nəriman Nərimanov, Cəlil Məmmədquluzadə, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Mirə Fətəli Axundov kimi böyük mütəfəkkirlər, Avropada və Rusiyada təhsil alan ziyalılar cəmiyyətin və ölkənin inkişafını elm və təhsildə görürdülər və bunu təbliğ edirdilər. Məhz onların böyük və gərgin əməyi nəticəsində xalqı xurafatdan uzaqlaşdırmaq, təhsilə və mədəniyyətə cəlb etmək işi başladı.

Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra isə, bu iş kütləvi xarakter aldı. Qısa bir zamanda xalqımız elmi-mədəni sahədə böyük inkişaf yol keçdi. XX əsrdə Azərbaycan xalqı dünya elminə, mədəniyyətinə böyük dahilər, alimlər, sənətkarlar verdi.

Sovet İttifaqının dağılması və Azərbaycanın fəaliyyətini müstəqil dövlət kimi davam etdirməsindən sonra, respublikada azad vətəndaş cəmiyyətinin qurulması məqsədilə dini azadlıqlar dövlət tərəfindən təmin edildi. Təəssüf ki, bundan mənfi məqsədlərlə istifadə etmək istəyən, din əvəzinə mövhumatın yayılmasına maraqlı olan qüvvələr peyda oldular. Onların fəaliyyəti nəticəsində bəzi gənclər təhlükəli dini təriqətlərin toruna düşürlər.

Azərbaycanda dini qarşıdurma üçün əsas varmı?

Dini maariflənmənin zəif olması səbəbindən dinin əsil mahiyyətindən kənara çıxan təriqətlər bir sıra gənclər üçün daha cəlbedici görünür. Belə təriqətlərin əsas məqsədi isə heç də Tanrı və Yaradılışın həqiqi mahiyyəti haqda bilik yaymaq deyil, yalnızca məkrli qlobal mərkəzlərin siyasətinə uyğunlaşmış təhlükəli təlimlərini cəmiyyətin mümkün qədər çox hissəsinə yaymaqdan və kütlələri öz nəzarətlərində saxlamaqdan ibarətdir.

Belə dini qüvvələrin arxasında xarici dövlətlərin kəşfiyyat orqanlarının dayandığı isə heç kimə sirr deyil. Xarici siyasi-ideoloji mərkəzlər səhv yolda olan dini qüvvələrin vasitəsilə cəmiyyətdə parçalanma və qarşıdurmalar yaratmağa cəhd edirlər.

Kritik situasiyalarda bəzi Qərb dövlətlərinin radikal dindarları müdafiə etməsi onların dünyaya elan etdikləri prinsiplərinə zidd getməkdən əlavə, həm də gizli məqsədlərinin nədən ibarət olduğunu görməyə imkan verir. Ərəb ölkələrində baş verənləri bir balaca analiz edəndə məsələ aydın olur.

Azərbaycanda isə bu sahədə vəziyyət sabitdir, dini və ya etnik qarşıdurma üçün heç bir əsas yoxdur. Xalqımız qədimdən gələn multikultural ənənəsini yaşatmaqla həm ölkədə ictimai-siyasi sabitliyin qorunmasında dövlətin siyasətinə dəstək verir, həm də ölkənin bütün vətəndaşlarının respublikanın xoşbəxt gələcəyinin qurulmasına öz töhfəsini verir.

Azərbaycan cəmiyyətində dinin yeri necə müəyyən edilib?

Bütün dünyaya məlum olduğu kimi, Azərbaycanda dini tolerantlıq hökm sürür. Heç kim dininə və əqidəsinə görə ayrı-seçkiliyə, təzyiqlərə məruz qalmır. Dünyəvi dövlət olaraq müasir, demokratik bir cəmiyyətə malik Azərbaycanda dini azadlıqlar maksimum təmin edilib. Ölkəmiz özünün dövlət-din, cəmiyyət-din münasibətləri modeli ilə dünyanın ən yaxşıları sırasındadır.

Dövlətimiz vətəndaşların vicdan azadlığının qorunması üçün üzərinə düşən bütün vəzifələri qətiyyətlə həyata keçirir. Bunun məntiqi nəticəsi olaraq ölkəmizdə dövlət-din münasibətləri müasir qanunvericilik səviyyəsində tənzimlənir, dini etiqad azadlığı tam qorunur, tolerantlıq daha da möhkəmlənir.

Ümumilli lider, dünya şöhrətli siyasətçi Heydər Əliyevin uzaqgörən və müdrik siyasətinin layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev də hər zaman dini dəyərlərə böyük hörmət göstərib və Azərbaycanın dünyada nümunəvi tolerant ölkə imicini qazanmasında əsas roy oynayıb.

Beləliklə, bu gün respublikamızda hər bir vətəndaşın öz dini inancını qoruması, həmin dinin təbliğ edilməsi, dindarların rahat ibadətlə məşğul olma hüquqları Konstitusiya (18, 48-ci maddələr) ilə təsbit edilib və dövlət bu hüquqların təmin edilməsi üçün kifayət qədər optimal siyasət yürüdür. Azərbaycan cəmiyyəti dinin mənəvi dəyərlər sistemi olduğunu və onun siyasətə, dövlət işlərinə və sair bu kimi məsələlərə qarışdırılmamasının vacibliyini dərk edirlər. Bir sözlə Azərbaycanda dini fanatizmə cəmiyyətin münasibəti müsbət deyil.

Azərbaycanda dövlətin din siyasəti necə qurulub?

1996 və 1997-ci illərdə «Dini etiqad azadlığı haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanunununa əlavə və dəyişikliklər edildi. Dövlət-din münasibətlərində yeni bir mərhələnin əsası qoyuldu, dövlətin din sahəsinə və dindarlara qayğısı artdı. Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanda dünyəvi dövlət quruculuğunun davam etdiriləcəyini, eyni zamanda dövlətin milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasına böyük önəm verəcəyini bildirdi: “Bizim dövlətimiz dünyəvi dövlətdir. Ancaq biz dindən ayrı deyilik”.

Azərbaycanda dövlət tərəfindən dini icmalara böyük diqqət və qayğı da göstərilir. Son illərdə ölkədə dövlət tərəfindən 500-dən yuxarı məscid, onlarla kilsə, sinaqoq və digər məbəd və ziyarətgahlar tikilib və ya yenidən qurulub. Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə dövlət tərəfindən çox böyük vəsait ayrılaraq Təzəpir məscidinin dünyanın ən zəngin və ən möhtəşəm məscidlərindən birinə çevrilməsi dini dəyərlərə hörmətin hansı səviyyədə olduğunu göstərir.

Hazırda respublikamızda 2000-dən məbəd və ziyarətgah var. Azərbaycanda dini bayramlar ən yüksək səviyyədə keçirilir. Bundan başqa, Bakıda tez-tez dini tolerantlıq və sivilizasiyaların qovuşması mövzusunda beynəlxalq konfranslar təşkil olunur.

Ölkəmizin ali məktəblərindən biri olan Bakı İslam Universitetində və digər universitetlərin ilahiyyat fakültələrində xeyli gənc dini təhsil alır. Bundan başqa, onlarla gənc islam ölkələrinin aparıcı universitetlərində təhsillərini davam etdirirlər.

Əlbəttə, ölkədə dini və ya etnik tolerantlıq ab-havasının saxlanılmasının təmin olunması olduqca vacib məsələdir. Bu amil dövlətçiliyin qorunmasında və inkişafında önəmli rol oynayır. Lakin, dini azadlıq insanların zərərli təriqətləri müdafiə etməsinə səbəb olmamalıdır. Hansısa təriqətə bağlılıq, cəmiyyət və dövlət maraqlarından üstün tutulmamalıdır. Azərbaycançılıq ideyası hər şeydən əvvəldə gəlməlidir.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/832233.html

Kor dünya və ya tfu sizin üzünüzə… —

Bağışlayacaqsınız, amma insanlığa qarşı erməni terroruna qarşı gözü kor, qulağı kar, dil lal olan “dünya birliyi” üçün bundan münasib ifadə tapmaq mümkün deyil

Azərbaycan və Ermənistan arasında Qarabağ ərazisində davam edən döyüşlər təkcə hərbi müstəvidə deyil, həm də mülki müstəvidə vüsət alır. Belə ki, Qarabağdakı işağlçı Ermənistan ordusuna və erməni terrorçu qruplaşmalarına sarsıdıcı zərbələr endirən Azərbaycan Ordusu qısa müddətdə düşmənin az qala bütün hərbi arsenalını və xeyli əsgərini məvh edib, bir sıra ərazilərimizi azad edib.

Cəbhədə Azərbaycan Ordusu ilə bacarmayan Ermənistan isə döyüş bölgəsindən xeyli uzaqda yerləşən Azərbaycan şəhərlərinə raket zərbələri endirərək aralarında körpə uşaqların da olduğu onlarla dinc sakinin ölümünə, yüzlərlə insanın ağır yaralanmasına səbəb olub. Bu, konkret və açıq terror aktıdır. Başqa sözlə dövlət səviyyəsində mülki əhaliyə qarşı törədilən hərbi cinayətdir. Özü də açıq-aşkar rəsmi bəyan edilmiş formada və bütün dünyanın gözü qarşısında. Lakin dünya birliyi dediyimiz beynəlxaql təşkilatların, böyük dövlətlərin gözü kor olub- insanlığa qarşı törtədilmiş belə dəhşətli cinayətləri görmür, qulağı kar olub- yaralanan körpələrin ağlamasını eşitmir, dili lal olub — bu dəhşətə “dur” deyə bilmir.

Maraqlıdır ki, bütün tarix boyu bu dünya birliyi, beynəlxalq ictimaiyyət həmişə bəşəri cinayətləri, terror aktlarını pisləyir, bunu edənlərə qarşı sanklsiyalar, təzyiqlər hətta hərbi müdaxilə həyata keçirirlər. Lakin məsələ ermənilərin törətdiyi faciələrə və terro aktlarına gəldikdə dünyanın gözü kor, qulağı kar, dili lal olur. Azərbaycanın haqq səsini səsgücləndiricilər vasitəsilə bağırsan da “eşitmir”.

Çox uzatmayaraq, tarixdəki yüzlərlə erməni terrorundan bir neçəsini qeyd etsək, bu etinasızlığın tarixinin o qədər də az olmadığını görəcəyik.

1918-ci ildə erməni daşnak terrorist dəstələri ingilislərin dəstəyi ilə Azərbaycanda yerli əhaliyə qarşı vəhşicəsinə soyqırım törətdilər, müxtəlif bölgələrdə, hətta Azərbaycan paytaxtı Bakıda yüz minlərlə yerli dinc sakinini məhv etdilər. Lakin dünya bunu «görmədi», «eşitmədi», ona görə də dili söz tutub danışa da bilmədi…

Sovet İttifaqı qurulduqdan sonra ermənilər kütləvi terror aktları və soyqırımlar təşkil edə bilmədilər. Yalnız gizli şəkildə azərbaycanlıları aradan götürmək və vəzifədən çıxarılmalarını təmin etmək istiqamətində işlədilər. Terror işini isə başqa ölkələrdə davam etdirdilər. Ermənilər Qərb ölkələrində ASALA kimi terror təşkilatları təsis edərək müxtəlif ölkələrdə Türkiyə diplomatlarına qarşı uzunsürən qanlı terror aktları törətdilər, lakin dünya birliyi yenə də kor oldu, kar oldu, lal oldu…

Zaman dolanıb gəldi 80-ci illərin sonuna. Qərb dövlətlərinin fəal dəstəyi ilə gücləndirilən Amerikadakı və Avropadakı erməni lobbisinin təşkilatçılığı ilə SSRİ-ni etnik münaqişə zəminində daxildən dağıtma planı ermənilərin işinə yaradı. 87-ci ildən etibarən Ermənistanda, Azərbaycanın Qarabağ regionunda deportasiya, soyqırım, terror və işğal prosesinə start verdilər.

Amerika, Fransa, Rusiya kimi fövqəldövlətlərdən də dəstək alaraq terroru davam etdirdilər-1 milyon azərbaycanlı öz doğma yurdlarından qovuldu, 30 minədək azərbaycanlı öldürüldü, 50 min nəfər əlil oldu, yüzlərlə kənd və şəhər dağıdıldı, Azərbaycan ərazisinin 20 faizi işğal edildi. Lakin tərəqqipərvər dünya ictimaiyyəti, qlobal təşkilatlar yenə də kor oldu, kar oldu, lal oldu…

Proses son 30 ildə də davam etdi. Bu günlərdə isə ermənilər tarixdə görünməmiş vəhşililklərə əl atdılar. Cəbhə bölgəsindən yüz km-lərlə aralıda yerləşən şəhərlərə, din sakinlərin başına bomba, raket yağdıraraq, dövlət terroru həyata keçirdilər və kütləvi qırğın törətdilər. Uşaqlar, qadınlar, qocalar öldü… lakin bu sülhsevər beynəlxalq təşkilatlar yenə də kar, kor, lal oldu…

Başqa vaxt sülhdən, insan hüququndan danışan beynəlxalq təşkilatlar (BMT, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı və s.) indi səslərini çıxara bilmirlər. Dünyadakı facilələrə sərt reaksiya göstərən Amerika, Avropa, Rusiya məsələ ermənilərin törətdiyi terrora gələndə siçan deşiyi axtarırlar gizlənməyə.

Demək indiyədək danışılan beynəlxalq hüquq, İnsan hüquqları bəyannaməsi, müxtəlif konvensiyalar və sair sənədlər hamısı adi kağız parçasından ibarət imiş. Ortada heç bir dünya birliyi zad yox imiş. Dünya başqa meyarların üzıərində bərqərar imiş.

Qısa Ermənistan bütün beynəlxaql hüquqa, BMT TŞ-nin qətnamələrinə və digər dünya qanunlarına tüpürərək istədiyini edir və cavabı olmayan sualdır ki, heç kim də onlara bir söz deyə bilmir. Hətta, bir-birinin amansız düşməni olar dövlətlər söhbət erməni məsələsinə gəldikdə dost kimi eyni mövqedən çıxış edirlər. Ermənilər isə dünyanın üzünə tüpürməkdə davam edirlər.

Ona görə də, mən də buradan bütün beynəlxaq təşkilatlara, beynəlxalq sənədlərə, qətnamələrə, beynəlxalq məhkəmələrə rahatca tüpürə bilərəm. Bunlar insanlığın düşməni, hətta qlobal terror şəbəkəsidir ki, ermənilər də bu terrorçu şəbəkənin üzvüdürlər. Çünki yuxarıda dedikılərimin başqa heç bir izahı, əsası yoxdur, ola da bilməz.

Ona görə də, buradan üzümü beynəlxalq təşkiatlara, riyakar fövqəldövlətlərə tutaraq şəxsən öz adımdan rəsmi olaraq bəyan edirəm-

Tfu sizin üzünüzə!

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/articles/831506.html

Arxa cəbhədə müharibə

Məqsədli provakatorlarla yanaşı, xeyir vermək istəyərək, savadsızlıqdan və ya ağılsızlıqdan zərər vuranlar da neytrallaşdırılmalıdır

Azərbaycan Ordusunun işğal edilmiş Qarabağda anti-terro əməliyyatlarına başlaması cəbhədə qızğın döyüşlərlə yanaşı, media və internet məkanında informasiya və təbliğat müharibəsini də alovlandırıb.

Xalqımızın beynəlxaql dillərdə bilən hissəsi qlobal media və internet məkanında mübarizə aparır, Azərbaycanla, Qarabağla bağlı həqiqətləri çatdırmaq, Ermənistanın saxtakar və terrorçu mövqeyini sanballı arqumentlər, savadlı mülahizələr, müqayisəli faktlar və sənədlərlə ifşa etməklə məşğuldur. Ədalət naminə demək lazımdır ki, ilk dəfədir informasiya müharibəsində üstün mövqedəyik və məhz bu şəxslərin əməyi ilə dünya ictimaiyyətinin fikrinin obyektiv formalaşmasına nail oluruq.

Feysbuk, Tvitter, Kontakt, Yutub kimi sosial şəbəkələrdəki müzakirələrdə çox gərgin mübarizə gedir. Müşahidələrimə görə, aparılan təbliğatlar nəticəsində bir çox ölkələrdə başqa xalqların nümayəndələri artıq problemə obyektiv mövqedən yanaşır, erməniləri isə yalnız ermənilər özü müdafiə edir.

Heç bir xarci dil bilməyənlər isə daxili informasiyaları ötürmək, xalqımızı ruhlandırmaq, müzakirələr aparmaqla məşğuldurlar. Bu da 1-ci qədər də olmasa vacibdir. Düzdür, ölkədə yüzlərlə media orqanı bu işlə məşğul olur və əslində, bu qrupa ehtiyac da qalmır, amma hər halda bunlar xeyir verməyə çalışır, zərər vurmur.

Lakin daha 2 qrup da var ki, bunlar dövlətimizin və xalqımızın maraq və mənafelərinə bilərəkdən və ya bilməyərəkdən ciddi zərbələr vururlar.

1-ci qrup düşmənə və bəzi xarici dairələrə işləyən məqsədli provakatorlar, nüfuz agentləri şəbəkəsidir. Onlar bu həssas məqamda xalqda dövlətə qarşı inamsızlıq və qorxu yaratmağa çalışır, psixoloji terrorla məğul olurlar. Bunlarda DTX fəal şəkildə məşğul olur və zərərsizləşdirir.

2-ci qrup isə guya, xeyir vermək istəyərək, savadsızlıqdan və ya ağılsızlıqdan zərər vuranlardır. Belələri hər əlinə gələn məlumatı mənbəyinə baxmadan, məqsədinə varmadan paylaşır, bununla da özləri də bilmədən 1-ci qrupun əlində alətə çevrilirlər.

Savadı və dünyagörüşü az olan kütləni yönəltmək üçün xüsusi mərkəzlərdə hazırlanmış peşəkar provakatorlar var ki, internet məkanı onlar üçün çox böyük imkanlar açıb. Cəmi 5-10 nəfər peşəkar provakator kifayətdir ki, minlərlə insanı idarə edib öz məqsədlərinə işlətsinlər. Bir iki saxta vətənpərvərlik boşboğazlığı çığırmaq kifayətdir ki, sənin hər dediyinə inansınlar.

Ordunu, dövləti dəstəkləmək feysbukda boşboğazlıq etmək, hər əlinə keçən paylamaq, vətənpərvər şüarlar yazmaq deyil. Ordunu, dövləti elə dəstəkləmirlər. Bəs necə edirlər? Şərif demişkən, bu saat mən sizə «sübutalni, dakumentalni» başa salım.

Ön cəbhədə müharibə gedəndə, arxa cəbhədə xalq sakitcə, vicdanla və fədakarlıqla Qələbə üçün işləməlidir. Bu dövrdə, sözdə yox, əməldə milli birlik nümayiş etdirmək, rüşvət almamaq, bir-birinin ayağının altını qazmamaq, müxtəlif yardımlar toplayıb cəbhəyə göndərmək, Silahlı Qüvvələrə Yardım Fonduna pul keçirmək, informasiya müharibəsində qalib gəlmək üçün mübarizə aparmaq və bu kimi faydalı işlərlə məşğul olmaq lazımdır.

Vaxtilə qalib gəldiyimiz Böyük Vətən Müharibəsində heç şou göstərildi? Xeyr! Əvəzinə yuxarıda dediyim işləri gördülər. Və qalib gəldilər! Tamaşanı axırda göstərdilər — Qızıl Meydandakı Qələbə Paradında. Bütün digər müharibələr də belə olub.

Problemin həllini üzərinə götürmüş, lakin 25 ildir bizi barmağına dolayaraq Qarabağın Ermənistanda qalmasına şərait yaradan ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri olan dövlətlərin Bakıdakı səfirlikləri qarşısında, BMT-nin nümayəndəliyi qarşısında da iş görmək olar.

Məsələn, Amerika səfirliyi qarşısında aksiya keçirmək tələb etmək olar ki, işğalçı Ermənistana etdiyin yardımlar bir yana, özün demokratiyadan, terrora qarşı olmaqdan danışa-danışa işğal olunmuş Qarabağdakı terrorçu rejimə hər il rəsmi kanallarla on milyonlarla dollar açıq maliyyə yardımını niyə göstərirsən?

Fransadan soruşmaq olar ki, Ermənistana və Qarabağdakı terrorçu rejimə siyasi dəstəyi, hər il xeyli silah və pul yardımını niyə verirsən?

Rusiyadan soruşmaq olar ki, Ermənistana işğal etdiyi ərazilərdən çıxması üçün niyə təzyiq etmirsən?

BMT-dən soruşmaq lazımdır ki, sən nədən ötrüsən, məgər sənin vəzifən dünyadakı problemləri həll etmək deyilmi? Sənə hər il filan qədər üzvlük haqqını niyə veririk ki? Niyə işğalçıya, terrorçuya qarşı səsini çıxarmırsan, tədbir görmürsən?

Müharibəni ağılla və fədakarlıqla udurlar. Başqa heç bir yolla qalib gəlmək mümkün deyil. Qələbənin sadə formulu var. Ordu əzmlə döyüşür, arxa cəbhə, yəni, xalq fədakarlıqla qələbə üçün işləyir — Cəbiş müəllim kimi! Böyük Vətən Müharibəsindəki məşhur şüarda deyildiyi kimi — «Hər şey Cəbhə üçün, hər şey Qələbə üçün!»

Cəbiş müəllimləri çox olan xalq qalib gəlir.

Biz bu müqəddəs müharibədə qalib gəlməyə məhkumuq.

Başqa yolumuz yoxdur.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/articles/831059.html

Yerevan siyasi və hərbi dalanda: Rusiyalı ekspertlərin fikirləri

Rusiyalı analitik və hərbi ekspertlər hesab edir ki, Ermənistan ordusu cəbhədə, Yerevanın propoqandist fəndləri isə beynəlxalq arenada müvəffəqiyyətsizliyə uğrayıb

News.Ru xəbər saytında Qarabağ ətrafında baş verən proseslərlə bağlı maraqlı analitik yazı dərc olunub. İşğal altında olan Qarabağda düşdüyü böhrandan çıxmaq və mövqelərin itirilməsini dayandırmaq üçün Ermənistanın əlində çox az imkanlar qaldığını qeyd edən yazıda qeyd olunur ki, Paşinyanın kömək üçün xarici dövlətlərə etdiyi müraciətləri də nəticə verməyib. Nəticədə Yerevan həm hərbi, həm siyasi cəhətdən «tupikə» dirənib. Saytın analitiki İqor Nikiforov Azərbaycan-Ermənistan cəbhəsində yaranmış hərbi, siyasi, diplomatik situasiyanı təhlil edərkən bu qənaətə gəlib.

?????????????????????????????????????????????????????????

Qeyd olunur ki, döyüşlər başlanandan Paşinyan böyük dövlətlərin liderlərinə aramsız zənglər edib, lakin bu, heç bir effekt verməyib. Bütün dövlətlər, o cümlədən Rusiya qarışmamağı üstün tutub.

Müəllif vurğulayır ki, beynəlxalq dəstəkdən məhrum olması, Qarabağ cəbhəsində mövqelərin fasiləsiz itirilməsi fonunda Ermənistan qəribə fəndlərə əl atıb.

Misal üçün, cəbhə bölgəsində Azərbaycan aviasiyasının vurulması, qarşı tərəfdən xarici döyüşçülərin iştirak etdiyi, mülki əhaliyə qarşı bombardman haqda dezinformasiyalar buraxır. Halbuki, bunların heç birini sübut edəcək, dəlil, fakt, sənəd təqdim edə bilmir. Necə ki, qəzaya uğrayan Ermənistan hərbi təyyarəsinin Türkiyə təyyarəsi tərəfindən vurulması haqda yalan xəbəri sübut edə bilmədi. Heç bir dövlətin peyk çəkilişlərində belə bir fakt qeydə alınmayıb.

İqor Nikiforovun qənatəinə görə, Türkiyə dronlarının istifadəsi ilə bağlı Yerevanın iddiası da gülüncdür. Çünki Azərbaycan ən çoxu Rusiyadan olmaqla bir çox ölkələrdən, o cümlədən də Türkiyədən rəsmi şəkildə müxtəlif silah və texnika alıb və bunları da qanuni olaraq döyüşlərdə istifadə edir. Türkiyənin guya müharibədə iştirakı haqda da saxta xəbərlər yayan Ermənistan rəhbərliyi bu barədə heç bir fakt qoya bilmir.

Analitik yazır ki, Ermənistan tərəfinin təkziblərinə baxmayaraq, cəbhə bölgəsində olan xarici jurnalistlər və açıqlanmış rəsmi məlumatlar da təsdiq edir ki, Azərbaycan Ordusu çox mükəmməl əks-hücum kampaniyası aparır və davamlı olaraq işğal edilmiş ərazilərini, yaşayış məntəqələrini azad edir, strateji nöqtələri ələ alır.

Müəllif qeyd edir ki, tərəflərin informasiyalarının obyektivliyi də fərqlidir. Belə ki, Azərbaycan tərəfi vurduğunu elan etdiyi bütün hərbi obyekləri və texnikanın videokadrlarını nümayş etdirir, Ermənistan tərəfi isə bəyan etdiklərinin heç birini sübut edə bilmir.

Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının eksperti Kiril Semyonov isə hesab edir ki, Ermənistan hakimiyyəti özünün müharibəyə xarici müdaxilə haqda əsəbi bəyanatlarında məğlubiyyətə uğrayıb, çünki bu haqda heç bir fakt yoxdur.

Ekspert deyr ki, erməni tərəfini özünün təklənmədiyini göstərmk üçün digər ölkələrə də problem yaradır. Belə ki, erməni mediası İranın onlara hərbi yardım etməsi haqda saxta xəbərlər buraxandan sonra İran XİN-in rəsmi nümayəndəsi bunu təkzib etdi və bəyan etdiyi ki, İran öz ərazisindən hərbi yüklərin keçirilməsinə imkan vermir.

Hərbi ekspert Yuri Lyamin təsdiq edir ki, erməni mediasının İran vasitəsilə Ermənistana hərbi yüklərin gətirilməsini siyasi və hərbi dəstək kimi göstərməsi absurddur: «Şahidlər və fotofaktlar göstərir ki, bu maşınlar və texnikalar «Qafqaz-2020″ hərbi təlimlərinə gətirilmiş və təlim başa çatdıqdan sonra Gümrüdəki 102 nömrəli Rusiya hərbi bazasına geri qaytarılan maşınlardır və bunun Ermənistan Ordusuna heç bir aidiyyatı yoxdur».

Yuri Lyamin Paşinyanın çox mürəkkəb vəziyyətə düşdüyünü vurğulayıb. Onun fikrincə, bu səbəbdən müxtəlif proqoqandist fəndlərlə Rusiya-Türkiyə və Azərbaycan-İran münasibətlərində gərginlik yaratmaq üçün hər yola əl atır, lakin bu, effekt vermir.

Belə situsiyada Yerevanın əlində danışıqlar masasına qayıtmaqdan başqa heç bir variant qalmayıb. Xüsusilə də, daxili böhranın getdikcə kəskinləşdiyi bir vaxtda. Sülh danışıqları isə yalnız Azərbaycanın işğal olunmuş 20 faiz ərazisindən hərbi birləşmələrin tamamilə çıxdığı halda baş tuta bilər.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/830147.html

Azərbaycan-Ermənistan cəbhəsində tərəflərin imkanları — ANALİZ

Müharibədə arxa cəbhənin və iqtisadi-maliyyə imkanlarının rolu nədən ibarətdir?

Azərbaycanın öz işğal olunmuş ərazilərində gedən anti-terror əməliyyatları diqqəti ön plana- qaynar döyüş əməliyyatlarına yöənəltsə də, bu müharibənin arxasında görünməyən cəbhənin əhəmiyyəti heç də ön cəbhədən az deyil. İstənilən müharibədə öz cəbhənin arxasında güclü arxa cəbhə dayanır. Bu cəhətdən 2 ölkə müqayisə olunmayacaq dərəcədə fərqlidir.

Müasir texnologiyalara malik ordu daha güclüdür

Məlum olduğu kimi, müharibənin, ordunun arxasında güclü iqtisadiyyat, ciddi maliyyə resursları dayanmalıdır. Bunların olmadığı, yəni zəif olduğu halda ordunu təmin etmək, müharibəni davam etdirmək mümkün olmur. Napaleon demişkən, müharibə, ilk növbədə pul deməkdir. Müasir dövrdə orduların hərbi-texniki arsenalı yeni və effektiv silah və texnikalara malik olmalıdır ki, bunun üçün də təbii ki, ciddi maliyyə vəsaitləri tələb olunur.

Hər silahın, texnikanın da konkret istifadə müddəti var, o müddət bitəndə yenisini almalısan, yenisi üçün də vəsait olmayanda həmin silah və texnika artıq adi dəmir yığınından başqa bir ey olmur.

Üstəlik, ən müasir texnologiyaların müharibədə rolu əvəzssizdir. Buraya güclü aviasiya, zərbə dronları, radioelektron mübarizə vasitələri, radar sistemlərini, yüksəkdəqiqlikli artilleriya və reaktiv yaylım atəş sistemləri və s daxildir.

Bunun əyani nümunəsini Qarabağ cəbhəsində hamı gördü. Azərbaycanın yüksək effektivli, müasir və güclü hərbi texnologiyaları döyüşlərdə əzici üstünlük nümayiş etdirdi. Ermənistan isə, köhnə, zəif, vaxt keçmiş texnikaları ilə heç nə edə bilmədi. Hətta, yaşayış məntəqələrimizə atdığı orta mənzilli raketlər belə ya partlamadı, ya da havada vuruldu.

1 həftədə Azərbaycan Ordusu düşmənin 1000-dən artıq texnikasını- tankları, topları, reaktiv sistemləri, radar qurğularını, hərbi döyüş maşınlarını və s. dəqiqliklə vuraraq sıradan çıxardı. Bu Ermənistan arsenalının əhəmiyyətli bir hissəsidir. Qarabağdakı hərbi dislokasiyanın ixtiyarında olan texnikanın isə demək olar ki, çox böyük əksəriyyətidir.

Nəzərə alsaq ki, ordumuz ən güclü silahlarını, orta mənzilli raketlərini və düşməninkindən 3 qat çox olan aviasiyasnı hələ heç işə salmayıb, artıq hər şey aydın olur. 2 ölkənin hər qarışını nəzarətdə saxlayan kosmik peyklər haqda isə heç danışmağa dəyməz. Azərbaycan bu imkana malikdir, Ermənstan isə yox.

Müharibəni təkcə ordu, dövlət yox, bütün xalq aparır

Müharibələrdə təkcə dövlət, ordu yox bütün xalq, bütün iqtisadi infrastruktur iştirak edir. Bu günkü müharibədə də təkcə ordumuz yox, bütün xalqımız iştirak edir. Hamı ödədiyi vergilərlə, işlədiyi işlə, verdiyi əməklə, istehsal etdiyi əmtəə ilə ordumuzun arsenalını müasir və güclü silah texnika ilə doldurub. Bu isə artıq çox böyük maliyyə vəsaiti deməkdir ki, bu xərcin öhdəsindən əksər dövlətlər gələ bilmir.

Bundan başqa, informasiya müharibəsində milyonlarla azərbaycanlı gecə-gündüz döyüşür, erməni dezinformasiyalarına və əks-təbliğatına qarşı mübarizə aparırlar. Kibermüharibədə isə müqayisəlunmaz üstünlük var. İTK mütəxəssis qruplarımız düşmənin strateji elektron resurslarını sıradan çıxarıb və rabitə vasitələrini böyük ölçüdə bloklayıb.

Buraya siyasi və diplomatik cəbhədə döyüşənləri də əlavə etsək mənzərə tamamlanar. Bir sözlə bütün cəbhələrdə müqayusəolunmaz üstünlük bizim tərəfimizdədir, çünki Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin dediyi kimi, haqq da, ədalət də, beynəlxalq hüquq da, vicdanlı dünya ictimaiyyəti də bizim tərəfimizdədir.

Mövcud iqtisadi imkanların müharibəyə davamlılıq fərqi

Azərbaycanın iqtisadi inkişaf tempinin uzun illərdir dünyada ən yüksək göstəricilərdən biri olması faktdır. Ölkənin Ermənistanınkından 25 dəfə çox olan nəhəng strateji maliyyə rezervləri, 5 dəfə çox olan dövlət büdcəsi, 6 dəfə çox olan ümumdaxili məhsul səviyyəsi, dəfələrlə aşağı olan xarici borcu, xarici ticarətdə, rəqib ölkənin mənfi saldosuna qarşı müsbət saldosu, 4 dəfə çox olan hərbi büdcəsi, 5 dəfə çox olan insan resursu və s faktorlar hər şeyi aydın göstərir.

Ermənistan isə bütün sahələrdə ciddi böhran keçirir, həm də çox uzun illərdir. Ölkə faktiki olaraq defolt vəziyyətdədir. Statistik göstəricilərə nəzər salmaq kifayətdir ki, bu vəziyyəti aydın görəsən. Müvafiq olaraq, sosial böhran şiddətlənir.

Bu günlərdə Ermənistan parlamenti 2020-ci ilin büdcə layihəsinin icrası vəziyyətini müzakirə edib. Müzakirlərdə ilin yekununa büdcədə defisit həcminin artacağı qeyd edilib. Parlamentin rəsmi saytı xəbər verir ki, iclasda büdcədə defisitin səviyyəsi ÜDM-in 7,4 faizə çatması nəzərdə tutulub. Cari ilin büdcəsində, ilin sonunda dövlət borcları 12,6 milyardlıq ümumdaxili məhsulun 67 faizinə çatacaq ki, erməni ekspertlərin fikrincə, bu, dünyada ən pis göstəricidir və iqtisadi böhranın xeyli dərinləşdiyini göstərir.

Ermənistan Nazirlər Kabineti ümumdaxili məhsulun daha 644,2 milyon dollar azalacağını gözləyir. ÜDM-in 6,8 faiz azalması, dövlət borcunun kəskin artması, mənfi tədiyyə balansının yüksəlməsi nəticəsində iqtisadi böhranın güclənməsini hökumət pandemiya ilə bağlamağa çalışsa da, müstəqil istisadçılar burada əsas səbəbin pandemiya olmadığını, iqtisadi geriləmənin uzun illərdir davam etdiyini qeyd edirlər.

Bu faktlar ölkənin borcla yaşadığını və defolta doğru getdiyini aydın göstərir. Bu səbəbdən, ölkədə sosial vəziyyətin getdikcə ağırlaşması parlamentdə bir çox deputatların sərt etiraz çıxışlarına səbəb olub. Deputatlar belə bir zəif iqtisadi güclə Qarabağda Ermənistan ordu korpusunun saxlanmasının və Azərbaycan ordusunun azadetmə əməliyyatlarına cavab verəcək imkanların olmadığını bildirərək qeyd ediblər ki, dövlət hərbi əməliyyatların 1 ay belə davam etməsini təmin edəcək resurslara malik deyil. Bu vəziyyətdə, orduya, müharibəyə dəstək vermək imkanlarından söhbət belə gedə bilməz.

İşğal olunmuş ərazilərin azad olunması prosesi necə gedir?

İlk günlər prosesin bir qədər yavaş getməsi tətbiq edilən hərbi strategiya, ən çətin relyef şəraiti və ön xətdəki güclü müdafiə sistemi ilə bağlı idi. Hərbi komandanlıq canlı qüvvə itkisinə yol verməmək üçün, ilk günlərdə piyada hissələrin hücumuna o qədər də üstünlük vermədi. Artilleriyanın, pilotsuz uçan aparatların dəqiq zərbələri ilə düşmənin texniki vasitələrinin çox böyük əksəriyyəti sıradan çıxarıldı. İndi quru qoşunlarının işğal altında olan yaşayış məntəqlərimizi terrorçulardan azad etməsi üçün qarşısındakı ciddi təhlükə mənbələri minimuma endirilib.

İlk həftədə 30 illik müdafiə sistemləri bütün cəbhə boyu yarıldı. Bundan sonra ordunun irəliləyişi sürətli keçəcək. Bu səbəbdən Qarabağın azad edilməsinin oktyabrı keçməyəcəyi heç kimdə şübhə doğurmur.

Qaldı ki əsgərlərin ruh yüksəkliyinə, peşəkarlıq səviyyəsinə, mənəvi psixoloji vəziyyətinə bu haqda müqayisə aparmağa belə dəyməz. Ordumuzun əsgərləri bunu döyüş meydanında cəmi bir neçə günə sübut etdilər. Azərbaycanda milyonlarla insan cəbhəyə can atdığı halda, Ermənistanda və Qarabağdakı erməni ordu korpusunda hamı döyüşdən qaçmağa çalışır, bir çox hallarda döyüşsüz təslim olurlar.

Müharibənin davamı üçün külli miqdarda sursat, texnika tələb olunur. Bizdə müvafiq sənaye var, Ermənistanda isə yoxdur.

Yeri gəlmişkən, beynəlxalq ekspertlərin hesablamalarına görə, Ermənistan bütün imkanlarını tam səfərbər etsə belə, maksimum 1 ay müharibəyə davam gətirə bilər.

Azərbaycanda isə bu müddət illərlə ölçülür. Təkcə strateji rezervlər 50 milyarddır. Daxili fondları və digər ehtiyatları da nəzərə alsaq, bu sahədə ağlagəlməz üstünlük olduğunu görərəik.

Müharubədən sonrakı bərpa işləri: hansı imkanlar var?

Ümumiyyətlə, hesab edirik ki, Qarabağın bərpası üçün sürətli proqramla cəmi 2 il kifayət edər. Bunun üçün maliyyə bazası da var- 50 milyardlıq strateji rezervlər və daxili imkanlar. Əlavə olaraq, xarici və yerli investotrları da buraya cəlb etmək mümkündür.

Ərazilər azad olunduqca, tikinti-quraşdırma işləri geniş vüst alacaq. Burada xeyli yeni iş yerləri yaranacaq. İlk 1 ildə azı yarım milyon nəfər köçkünü yenidən məskunlaşdırmaq mümkündür. Daha sonra növbəti yarım milyonu.

Qarabağda aqrar sektorun, həmçinin yüngül və yeyinti sənayesinin inkişafı üçün potensial imkanlar var. Turizmin inkişafı üçün isə bu bölgə dünyada ən ideal yerlərdən biridir.Bir neçə il ərzində burada böyük bir iqtisadi baza formalaşacaq.

Məcburi köçkünlərin öz torpaqlarına qayıtması nəticəsində Bakının və iri şəhərlərin yükü də xeyli azalacaq. Boşalan yüz minlərlə mənzil sosial ev fonduna yönəldiləcək. Nəticədə yüz minlərlə vətəndaşımız uzunmüddətli kreditlə, asanlıqla və çox ucuz qiymətə mənzil ala biləcək.

Bu qələbədən sonra ölkəmizin həll edəsi böyük problemi qalmayacaq, xırda problemlər də 1-2 ilə həllini tapacaq. Müharibədən sonra Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoyacaq. İndiyədək hərbi xərclərə və Qarabağ həqiqətlərinin beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması üçün on milyardlarla vəsait xərclənirdi. İndi bu vəsaitlərin çoxu iqtisadi və sosial inkişafa qoyulacaq. Azərbaycan qısa müddətdə inkişaf etmiş, müsir ölkəyə çevriləcək.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/social/830124.html

Azərbaycan-Ermənistan: İnformasiya müharibəsində son vəziyyət necədir? — ANALİZ

Dünya mediasında və sosial şəbəkələrdə erməni dezinformasiya və təxribatlarına qarşı mübarizədə hansı vəziyyətəyik?

XXI əsr elektron texnologiyalar və informasiya əsridir. Bu dövrdə əsas fəaliyyət sahələri elektron platformaya keçir. Bu istiqamətdə əsas rolu öz üzərinə internet götürüb. İnternet informasiya məkanına tam nüfuz edib və artıq operativliyə və əhatə dairəsinə görə ənənəvi elektron media vasitələrini- televiziya və radionu da geridə qoyub. İndi hər kəs yuxudan duran kimi birinci sosial şəbəkələrə daxil olur ki, görək ölkədə, dünyada nə baş verir, kim kimə nə deyib. Əlaqələr də daha çox internet üzərindən qurulur, messencerlər, sosial şəbəkələr, email sistemləri və s. vasitəsilə.

İnternet resurslarından kim necə istifadə edir?

Bu virtual dünyada artıq 3 milyard adam var, Azərbaycanda isə azı 5 milyon. Sosial şəbəkələrin gücü, qüdrəti haqda danışmaq üçün təkcə ərəb ölkələrindəki, Ukraynadakı vətəndaş müharibələrində onun rolunu xatırlamaq kifayətdir. Əhəmiyyəti haqda isə istənilən qədər danışmaq olar.

Bu sosial şəbəkənin varlığı informasiya azadlığını son həddə çatdırıb. İndi heç bir hadisəni, xəbəri, faktı gizlətmək mümkün deyil. Hərənin əlində bir smartfon (dolayısı ilə foto və videokamera, diktafon, internet, poçt qutusu və s.) var və məlumatı hadisə yerindən birbaşa yayımla verirlər.

Bu qlobal şəbəkənin başqa əhəmiyyətli tərəfləri də var. İndi hər gün ölkədə və dünyada baş verənlərdən hali olmaq üçün onlarla qəzeti, saytı nəzərdən keçirməyə ehtiyac yoxdur. Sosial şəbəkəyə girirsən və görürsən ki, bütün xəbərlər, yazılar, maraqlı materiallar paylaşılıb- necə deyərlər, hamısı bir arada. Xüsusilə də, jurnalistlər üçün sosial şəbəkənin əvəzi yoxdur.

Hətta siyasi mübarizə də vitual məkana transformasiya olunub. Meydanlara çıxa bilməyən müxalifət burda fəal mübarizə aparır. Opponentləri ilə uzun sürən virtual döyüşlər keçirirlər. Mətbuat da bu mübarizəni işıqlandırır.

Sosial şəbəkələrdə müxtəlif aksiyalar, təbliğat, reklam kampaniyaları da aparılır. Bunların bəziləri humanist xarakter daşıyır, kiməsə qan lazımdır, kiminsə müalicəsinə kömək lazımdır, uşaq evlərinə yardım üçün aksiya keçirilir və s.

Burda öz əsərlərini, yazılarını, fərdi xüsusiyyətlərini, naliyyətlərini, münasibətlərini, istehsal etdiyi və ya satdığı məhsulları, göstərdiyi xidmətləri cəmiyyətə çatdırmağa çalışanlar az deyil. Lakin bu məkandan özünüreklam, yaltaqlıq, hamam suyu ilə dost tutmaq, başqasını ləkələmək, təxribat təşkil etmək məqsədilə də gen-bol istifadə olunur.

Bir sözlə internet məkanında həmişə mübarizə, müharibə gedir. İndi bu «müharibə» artıq başqa müstəviyə keçib və Vətən müharibəsinin elementi kimi qəbul olunur.

İnformasiya müharibəsində qalib olmaq nə üçün vacibdir»

Sosial şəbəkələrdə müxtəlif dövlətlərin casus və təbliğat qrupları fəaliyyət göstərir. Onların məqsədi ictimai fikri işlədikləri dövlətin maraqlarına kökləmək, daxili ictimai-siyasi vəziyyəti gərginləşdirmək və dolayısı ilə ortalığı qarışdırmaqdan ibarətdir.

Belələrini aşkar etmək çətin deyil, “həftə səkkiz- mən doqquz” xarici ölkələrə «gəzməyə» gedən bu gənclər (yaşlılar da az deyil) müvafiq «verbovka» kursunu keçib geri göndərilir. Bütün hadisələrdə də konkret xarici dövlətin maraq və mənafelərindən çıxış edirlər.

Sosial şəbəkələrdə xarici qüvvələrin maraqlarına işləyən minlərlə profil, qrup, səhifə yaradılıb. Öz xalqının, öz dövlətinin mənafeyinə çalışanların qrup və səhifələri isə çox azdır. Belə istifadəçilər var gücləri ilə maarifləndirici materiallar yayırlar, xarici və daxili düşmənlərə qarşı virtual da olsa döyüşürlər, amma onlar həmin mütəşəkkil qruplar tərəfindən hücuma məruz qalır.

Sosial şəbəkələrdə və digər onlayn resurslarda mübarizə təkcə cəmiyyətdaxili ideoloji və sair müstəvilərdəki mübarizədən ibarət deyil, qlobal məkanda dövlətlərarası mübarizə də gedir. Azərbaycanın Ermənistan və erməni lobbisi kimi düşməni var. Torpaqlarımızı işğal edən, xalqımızı soyqırım və deportasiya məruz qoyan erməni faşistlərinə qarşı real müstəvidə döyüşlə birgə, virtual müstəvidə də müharibə aparmalıyıq.

Hazırda elə belə edirik. Virtual məkanda sözün əsl mənasında müharibə gedir — informasiya müharibəsi.

İnformasiya müharibəsi hazırki dövrdə çox vacibdir. Dünya ictimaiyyətinə həqiqətləri çatdırmaq üçün sosial şəbəkələrdən, onlayn informasiya sistemlərindən səmərəli istifadə etmək lazımdır. Bunun üçün savadlı olmalı, azı 1-2 beynəlxalq dili bilməli və o dillərdə mübaizə aparmalıyıq.

Lakin təəəsüflə qeyd etməliyik ki, ermənilər bu imkanlardan daha yaxşı istifadə edirlər. Əksər mübahisə və müzakirələrdə ermənilər üstünlüyü ələ alır, çünki bizimkilər öz auditoriyamızda bir-birinə eyni xəbərləri yazıb paylaşmaqla məşğuldur, halbuki gedib rus və ingilis dillərində qlobal şəbəkələrdə mübarizə aparmalıyıq. Nəticədə, bu sahədə zəif vəziyyətə düşürük. Beləliklə, virtual məkanda gedən müharibədə vəziyyət hələ ki bizim xeyrimizə deyil.

Qarabağ həqiqətləri informasiya müharibəsi müstəvisində

Son günlər Azərbaycan Ordusunun işağlçı və terrorçu Ermənistan ordusuna qarşı Qarabağda əks-hüuma keçməsi və döyüşlərin başlaması ilə bağlı qlobal informasiya məkanında virtual müharibə daha da aktivləşib. Ermənilər bütün sosial şəbəkələrdə, forumlarda, media orqanlarında dezinformasiya və əks-təbliğat kampaniyası aparırlar. Yaydıqları məlumatların demək olar ki, hamısı saxta, yalan və qərəzlidir. Azərbaycanlı, rus, ingilis, türk adları ilə profillər, səhifələrdə saxta məlumatlar yayırlar.

Bloklanmış sosial şəbəkələrə giriş üçün VPN proqramlarının mövcudluğu, hökumətin bu həssas məqamda dezinformsiya və təxrbatların qarşısını almaq üçün həyata keçirdiyi təhlükəsizlik tədbirlərinin təsirini azaldır. Əksəriyyət bu proqramlarınn köməyi ilə istədikləri resursa daxil olur, nəticədə bəzi vətəndaşlarımız bilərəkdən və ya bilməyərəkdən saxta və təxribatçı informasiyaların yayılmasına şərait yaradır. Lakin unutmaq lazım deyil ki, bunlar casus proqramlarıdır və onu yükləyən şəxsin bütün məlumatlarını, parollarını, şəxsi fəaliyyətini nəzarət altına alır.

Sosial şəbəkələrdə hərə ağlına gələni yazır, bir çoxu da bilərəkdən ya da bilməyərəkdən erməni dezinformasiya və təbliğat maşınına xidmət edir. Bilərəkdən edənlər əsasən yazırlar ki, filan qədər şəhid vermişik, filan qədər texnikamız vurulub… Mənbə də hara olsa yaxşıdır? Erməni mediası və ya sosial şəbəkə səhifələri. Bu qədər də axmaq, savadsız, düşüncəsiz olmaq olmaz. Demək bu aşkar provakasiyadır və bunu qəsdən edirlər.

Bilərəkdən edənləri qoyaq bir kənara. Onların işi budur, vətəni, xalqı satmaqla müəyyən xarici dairələrdən yaxşı pul alırlar. Əsas məsələ bilməyərək edənlərin maarifləndirilməsidir.

İnformasiya müharibəsində hansı səhvlərə yol veririk?

Məsələn yazırlar ki, ordumuz Xankəndini dəhşətli bombardmana tutub, xeyli erməni qırılıb. Bu əlbəttə, ermənilərin yaydığı saxta məlumatdır və məqsədi də məlumdur. Ermənilər neçə gündür elə son çarə kimi bundan yapışıb bütün dünyaya dezinformasiya yayırlar ki, Azərbaycan ordusu mülki əhalini körpələri qırır, bizim sadəlövh şəbəkə istifadəçiləri isə bu məlumatı bilməyərəkdən düşmənə xidmət edirlər. Halbuki, ordumuz sırf hərbi obyektlərə zərbə endirir və mülki əhaliyə toxunmur. Bunu Ali Baş Komandan da qəti şəkildə bəyan edib.

Biri yazır ki, Kəlbəcəri tam mühasirəyə almışıq. Ay yoldaş, sən heç məktəbə getməmisənmi, orada coğrafiya keçməmisənmi, öz ölkənin xəritəsini bircə dəfə belə görməmisənmi? Kəlbəcərin yarısı Ermənistanla sərhəddir, onu tam mühasirəyə almaq üçün gərək Ermənistanla sərhədi tutasan. Ermənilər də elə çalışır dünyaya desinlər ki, bunların dərdi Qarabağ deyil, Ermənistanı işğal etmək, erməniləri qırmaqdır. Nəyə xidmət etdiyinin fərqindəsənmi, vətəndaş?!

Biri yazır ki, türk əsgərləri erməni ordusunu məhv edəcək. Erməni də xristian ölkələrinə bunu deyir ki, Azərbaycanın yanında 3-cü ölkə döyüşür, siz də bizə kömək edin. Bizim öz ordumuza nə gəlib ki, başqa ölkənin ordusu gəlib bizim düşmənimizlə döyüşsün? Düşmənin dəyirmanına su tökməyin bir yana qalsın, ordumuzu niyə təhqir edirsən, vətəndaş?! Mahiyyətini, mənbəyini bilmədiyin xəbərləri yayma. Xəbər yaymaq işi ilə jurnalistlər məşğul olur. Sən də get iynəni vur, dərsini keç, mebelini düzəlt, yeməyini bişir, evini tik. Hərə öz işi ilə məşğul olsa yaxşıdır.

Bəziləri yazır filan rayonları almışıq. Əvvəla, beş-on bəyənmə qazanmaq üçün belə həssas məsələdə artistik etmək lazım deyil. İkincisi, əgər almışıqsa belə, bunu Müdafiə Nazirliyi lazım bildiyi vaxt elan edəcək, gedib işinlə məşğul olsan ki.

Əgər proseslərin mahiyyətini, nəyi yazıb nəyi yazmamağı, kimə istinad etməyi bilmirsinizsə, ən yaxşısı, sakit durun. Düşünülməmiş fəaliyyətinizlə ölkəyə, xalqa zərər vurmayın. Dövlət bilir nəyi necə etmək lazımdır nə vaxt demək lazımdır.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/829124.html

Azərbaycan: bütün cəbhələrdə böyük qələbəyə — ANALİZ

Azərbaycan uzun illər səbrlə aparılan düşünülmüş strateji siyasətin və mükəmməl ordu quruculuğunun bəhrələrini əldə edir

Bir neçə gündür ki, Qarabağ ətrafında həm siyasi, həm də hərbi vəziyyət gərginləşib. Ordumuz qoşunların təmas xəttində və sərhədlərimizdə erməni təxribatlarının qarşısını alır və düşmənə ağır zərbələr endirirlər. Son illərdə ordunun maddi-texniki təchizatının ən yüksək səviyyəyə çatdırılması, hərbçilərin peşəkarlığının artırılması, ən modern hərbi texnologiyaların alınması Azərbaycan ordusunu regionun ən qüdrətli ordusuna çevirib.

Qarabağ cəbhəsində mövqelərin nəzərdən keçirilməsi

Son 3 gündə ordumuzun apardığı əks-hücum kampaniyası və anti-terror əməliyyatları öz bəhrələrini verib. Xeyli yaşayış məntəqəsi və yüksəkliklər düşməndən azad edilib, yüzlərlə terrorçu məhv edilib. Cəbhədə əldə etdiyimiz sarsıdıcı üstünlükdən qorxuya düşən ermənilər işğal olunmuş ərazilərimizi kütləvi tərk etməyə başlayıb, erməni əsgərləri isə ya təslim olur, ya da geri çəkilir.

Ən əsası, ən ağır period olan ilk möhkəmləndirilmiş müdafiə səddi və minalanmış sahələr keçilib, artıq qısa müddətdə digər ərazilərin azad ediləcəyinə şübhə yoxdur. Ağdərə, Füzuli, Ağdam istiqamətlərində düşmənə sardıcı zərbələr vurulub və qoşunlarımız xeyli irəliləyib.

Çarəsiz qalan Ermənistan ordusu və xaricdən gətirdikləri terrorçular artıq müqavimətin mənasız olduğunu anlayıblar. Ordumuzun rəhbərliyi lüzumsuz qan tökülməməsi üçün mühasirəyə alınmış düşmən hərbi alaylarına təslim olmaq və geri çəkilmək haqda ultimatum verib.

Ermənistan Müdafiə Nazirliyi məğlubiyyəti etiraf etməmək üçün saysız nağıllar, əfsanələr uydurub dünya və ölkə mediasına göndərməklə məşğuldur. Gah deyirlər Azərbaycan Ordusunun filan qədər texnikasını vurmuşuq, amma ortada bircə foto və ya video yoxdur. Gah deyirlər Türkiyə bizimlə müharibə edir, amma yenə ortada bircə fakt yoxdur. Gah da deyirlər Azərbaycan Ordusu mülki şəxsləri qırır, buna aid də heç bir fakt yoxdur. Üstəlik, Qarabağ bölgəsində xeyli sayda xarici jurnalist var və onlar bunların yalan olduğunu öz gözləri ilə görürlər.

Siyasi və diplomatik cəbhədə vəziyyət necədir?

Ermənistan hökuməti beynəlxalq təşkilatlara və fövqəldövlətlərin rəhbərlərinə fasiləsiz yalvarsa da nə hərbi, nə də siyasi dəstək əldə edə bilməyib.

Rusiya rəhbəri Putin açıq mətnlə bəyan etdi ki, «biz digər ölkələrin daxili işlərinə qarışmırıq». Yəni, öz ərazisi olan Qarabağı terrorçulardan və işğalçılardan təmizləmək Azərbaycanın daxili işidir.

Ermənilərin dünyada ən böyük hamisi olan, Ermənistan hakimiyyətinin başına öz adamlarını qoyaraq ölkəni idarə edən, Qarabağdakı terrorçu rejimə hər il öz dövlət büdcəsindən açıq maliyyə yardımları göstərən yeganə dövlət olan Amerikanın rəhbəri Tramp belə «düşünürük, görək döyüşləri necəsə dayandıra bilərikmi» kimi mənasız bəyanatla yaxasını kənara çəkdi.

Fransa prezidenti Makrona yalvaran Paşinya heç bir nəticə əldə edə bilmədi, o da, çalışacağıq döyüşlərin dayandırılması üçün addım ataq» deyərək kənara çəkildi.

Beynəlxalq təşkilatlar isə «tərəfləri sülhə çağırırıq» tipli bəyanatla məsələni yola verdilər. Beləliklə, Ermənistan beynəlxalq aləmdə təkləndi. Bu, əlbəttə, havadan yaranan bir iş deyil. Bu, uzun illər səbrlə, əzmlə aparılmış xarici siyasətin, düşünülmüş diplomatiyanın zəfəridir.

Hazırda siyasi-diplomatik cəbhədə və informasiya müharibəsində ardıcıl olaraq inanılmaz qələbələr qazanılır. Azərbaycan rəhbərliyi həm yaranmış əlverişli beynəlxalq və geosiyasi situasiyadan vaxtında və məharətlə faydalanır, həm də uzun illər səbrlə aparılan düşünülmüş strateji siyasətin bəhrələrini əldə edir.

Qarabağın azad edilməsi üçün tarixi şərait necə yetişdi?

Anti-terror əməliyyatlarının başlanması üçün ən uyğun vaxt yetişmişdi. Son illərdə Rusiya və Türkiyə arasında yaranmış və möhkəmlənməkdə olan dostluq və yaxın əməkdaşlıq münasibətləri, dünyanın, xüsusən də Amerika və Avropanın başının pandemiyaya qarışması, Ermənistanda sosial-iqtisadi böhranın kəskinləşməsi buna yaxşı fürsət yaratmışdı.

Ermənistanın KTMT üzvü olmasına baxmayaraq, həm təşkilat üzvü olan dövlətlər ayrılıqda, həm təşkilatın rəsmi bəyanatında Qarabağda aparacağı anti-terror əməliyyatlarına qarşı heç bir yardım göstərməyəcəyini bəyan etməsi də Yerevanı çətin vəziyyətdə qoydu.

Hakimiyyət başına Amerika agentlərinin gəlməsindən sonra ölkə ABŞ təsirinə keçmiş və Rusiyadan asılılığını lığv etməyə çalışırdı ki, bu da Moskvanı qəzəbləndirməyə bilməzdi. Buna görə də, Rusiya başlanmış prosesdə Azərbaycana qarşı heç bir etiraz və ya tələb irəli sürmədi.

İndi həm düşmən ölkə, həm də onun dünyadakı havadarları fakt qarşısında qalıb. Artıq məsələsini uzatmağın yeri yoxdur. Ya Ermənistan ordusu və terrorçu dəstələr könüllü şəkildə Qarabağdan çıxacaq, ya da Azərbaycan ordusu öz ərazilərini işğalçı-terrorçulardan təmizləyəcək.

Bakı sülh üçün bütün imkanlardan istfadə etdi

30 ildir ki, Bakı işğalçı qoşunların Dağlıq Qarabağ ətrafındakı Azərbaycan rayonlarından çıxarılması məsələsində ABŞ, Rusiya və Avropa dövlətlərindən, həmçinin beynəlxalq təşkilatlardan Ermənistana təzyiq göstərməsini tələb edirdi. Lakin heç bir cavab və ya ciddi reaksiya yox idi. İndi anti-terror əməliyyatları başlayandan sonra əl-ayağa düşüblər. Əsasən də, ABŞ və Avropa cəbhədə fəallığın artmasından narahat olduqlarını bəyan edirlər.

Yaxşı cənablar, bəs nə təklif edirsiniz? Bəlkə heç bu barədə danışmayaq, öz torpaqlarımızı Ermənistana bağışlayaq? Hanı sizin beynəlxalq təşkilatlarınız, dünya birliyiniz, strateji əməkdaşlığınız? Axı biz sizin üçün nə mümkündür etmişik. Bunun əvəzində siz Ermənistanı müdafiə edirsiniz?

Biz başa düşürük, o vaxt SSRİ-ni etnik münaqişələr zəminində dağıtmaq üçün erməni lobbisindən istifadə etmisiniz, Qarabağ problemini bizim üçün hazırlamısınız. Buna görə erməniləri dəstəkləməyə boyun olmuşdunuz. Lakin artıq necə deyərlər keçmiş keçmişdir. Biz bunu sizə bağışlayırıq, amma imkan verin, sizin yaratdığınız problemin ədalətli həllini biz özümüz həyata keçirək.

Sözdə terrora qarşı olduğunuzu deyirsiniz, indi Azərbaycan anti-terror əməliyyatı keçirəndə niyə narahat olursunuz ki? Azərbaycan sülh üçün mümkün olan hər şeyi etdi, çox uzun müddət gözlədi. Artıq bıçaq sümüyə dirənmişdi. Yalnız Ermənistan sülh üçün bütün imkanların tükəndiyini bəyan edəndən sonra Azərbaycan probelmin həlli üçün qalan yeganə yola əl atdı.

Qərbin maraqlarına kim daha çox cavab verir?

Fakt budur ki, Azərbaycandaki iqtisadi layihələrdə, siyasi, hərbi məsələlərdə Qərb dövlətlərinə daha çox üstünlük verilib. Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqaməti Avropa məkanına inteqrasiyadır. Enerji layihələrində böyük paya Qərb dövlətləri malikdir, ölkə iqtisadiyyatına investisiya qoymaq üçün Qərb şirkətlərinə daha çox imkan yaradılıb. 50 milyardlıq strateji rezervlərimiz Qərb fondlarına qoyulub. Beləliklə, biz Qərb üçün nə verə biliriksə, vermişik.

İraqda, Bosniyada, Əfqanıstanda beynəlxalq koalisiyanın tərkibində fəal iştirak etmişik. Bir sözlə, Azərbaycanda Qərbin bütün maraqları təmin olunub, strateji əməkdaşlıq edilir, ölkə sərvətlərindən ciddi qazanc əldə edirlər. Amma əvəzində heç nə görmürük.

Niyə beynəlxalq qanunlara, insani etikaya tüpürərək qonşu xalqlara qarşı açıq terror və soyqırım həyata keçirən, başqa dövlətin ərazisini işğal edən dövlətə təzyiq etmədiniz? Beynəlxalq təşkilatların qətnamələri kağız parçası sayan Yerevana niyə heç nə deyə bilmədiniz? 30 ildir gülməli, şablon bəyanat və açıqlamalarla kimin başını qatırsınız? Özləri demokratik, ədalətpərvər olmayan dövlətlər başqalarından nə haqla nəsə tələb edə bilərlər?

Azərbaycan bloklara qoşulmayanlar hərəkatında təmsil olunur. Lakin, NATO, Qərb institutları ilə sıx əməkdaşlıq edilir. Həmçinin, Rusiya ilə.

Rusiyanın maraqları nəyi tələb edir?

Şimal qonşumuzla da həm iqtisadi əməıkdaşlığmız yüksək səviyyədədir, həm siyasi, həm də mədəni əlaqələr. Rusiyayav Azərbayan daha çox fayda verir, nəinki Ermənistan. Bu halda indiyədək Rusiya niyə Azərbaycanı müdafiə etməyib? Yəqin ki, Kremlə bu səhvlərini başa düşüblər.

Proseslərin dinamikasına baxsaq, görərik ki, Rusiya Azərbaycana qarşı siyasətini dəyişir, Ermənistanla münasibətlərdə soyuma müşahidə olunur. Kremldə artıq anlayırlar ki, getdikcə gərginləşən mübarizədə əsas məsələ strateji iqtisadi maraqlardır, buna görə də ağıllı seçim vaxtı yetişib.

Moskva Azərbaycanın timsalında Qafqazda və Xəzərdə nələri itirdiyini anlamağa başlayır. Böyük enerji, tranzit, ölkədaxili iqtisadi layihələrdə, ticarət əməliyyatlarında, eləcə də siyasi, hərbi və s sahələrdə Azərbaycanın Rusiyaya verdiyi xeyir, Ermənistanın vurduğu zərərlə müqayisə ediləndə məsələ aydın olur. Amerikanpərəst hakimiyyətin başına gəldiyi Ermənistan artıq Rusiyanın düşməni tərəfindən idarə olunur.

Faktiki olaraq, Rusiyanın maraqları Azərbaycanla strateji müttəfiqliyi tələb edir. Əgər vaxtında Rusiya torpaqlarımızı azad etməkdə bizə dəstək versəydi, biz onunla daha sıx əməkdaşlıq edərdik, məsələn neft və qazın ixracını Rusiya vasitəsilə həyata keçirərdik ki, Moskva da bundan həm iqtisadi, həm siyasi dividentlər əldə edərdi. Ermənistandan isə Rusiya heç bir divident əldə etmir, bu ölkə ilə əməkdaşlıq Rusiyaya zərər vurur.

Azərbaycan: dünyaya humanizm nümunəsi

Azərbaycan dünyanın sivil, iqtisadiyyatı inkişaf etmiş, zəngin qədim və müasir mədəniyyətə malik sosial dövlətlərindən biridir. Bütün xalqların, iqrlərin, dinlərin… birgə və mehriban yaşadığı nümunəvi multikultiralizm adasıdır.

Bizim dəyərlərimiz budur. Bu dəyərlər bizə hər hanı bir problem sülh yolu həll etməyi öyrədib. Lakin bir halda ki, başqa variant qoymadınız, onda bizim hər kəslə öz başa düşdüyü dildə danışmağa da haqqımız və gücümüz var.

Azərbaycan dövləti, Azərbaycan Prezidenti də məsələlərə bu kontekstdən baxır- əsas Azərbaycanın maraq və mənafeləridir və biz öz ölkəmizin maraqlarını təmin etməliyik. Elə belə də edirik. Qarabağ üçün hər şeyə getməyə dəyər- hər şeyə!

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/828901.html

İşğaldan azad olunan ərazilər necə bərpa ediləcək? – ANALİZ

Qarabağın qısa müddətdə sosial-iqtisadi inkişafı üçün hansı imkanlar var və dövlət buna hazırlıqlı vəziyyətdədirmi?

Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş ərazilərinin azad edilməsi əməliyyatı daha bir vacib məsələni aktuallaşdırır. Həmin ərazilər tam azad olunduqdan sonra dağıdılmış infrastrukturun, xaraba qoyulmuş şəhər və kəndlərin bərpası dövlətimizin qarşısında duran əsas məsələlərdən biridir. Bəs bunun üçün hansı imkanlar, hansı planlar, hansı qərarlar var? Bu yazıda həmin məsələlərə toxunacağıq.

Əvvəla qeyd edək ki, Prezidentin 1996-cı il 12 iyul tarixli 471 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası Ərazilərinin Bərpası və Yenidən Qurulması üzrə Dövlət Komissiyası və onun işçi orqanı olan Azərbaycan Respublikası Ərazilərinin Bərpası və Yenidən Qurulması üzrə Agentlik yaradılıb. Agentliyin missiyası Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi əməliyyatları nəticəsində işğal olunmuş və bununla əlaqədar zərər çəkmiş Azərbaycan ərazilərinin bərpası və yenidənqurulması məqsədilə aparılan bərpa işlərinin koordinasiyasını və məcburi köçkünlərin doğma torpaqlarına qaytarılması üçün onların həyat və məişətində minimum tələbatlara cavab verən şəraitin yaradılmasını təmin etməkdən ibarətdir.

Aydın məsələdir ki, işğaldan tam azad olunan ərazilərdə sosial-iqtisadi inkişaf üçün xüsusi dövlət proqramı işlənəcək və sürətli bərpa üçün qısa müddətdə bütün imkanlardan istifadə ediləcək. Həmçinin, əhalinin yenidən məskunlaşdırılması üçün hər cür işlər görüləcək.

Prezident: «İşğaldan azad ediləcək bütün əraziləri qısa müddətdə bərpa edəcəyik»

İndiyədək işğaldan azal edilmiş ərzilərdə, kəndlərdə sosial-iqtisadi infrastrukturun bərpa üçün böyük işlər görülüb. 2017-ci ildə, işğaldan azad edilmiş Cocuq Mərcanlı kəndində yeni qəsəbənin açılışı olub. Bu iki ay ərzində tikilmiş 50 ev, məktəb, yol və bütün lazımi infrasturktur yaradılıb. Dövlət başçısı bütün azad olunmuş ərazilərin də beləcə və daha yüksək səviyyədə bərpa ediləcəyini bildirir: «Biz işğaldan azad ediləcək bütün əraziləri qısa müddət ərzində bərpa edəcəyik. O ərazilərə də həyat qayıdacaq, o ərazilərdə də Azərbaycan bayrağı qaldırılacaq. Necə ki, bu gün Füzuli, Cəbrayıl, Ağdərə rayonlarında işğaldan azad edilmiş torpaqlara həyat qayıdır, bu torpaqlarda Azərbaycan bayrağı dalğalanır, quruculuq işləri aparılır.

Cocuq Mərcanlı erməni faşizminin canlı şahididir. Bu kənd cəmi 3-4 ay ərzində işğal altında olmuşdur. O kənddə bir dənə də salamat bina qalmamışdır. Erməni vəhşiləri bütün binaları dağıdıblar. Ancaq biz bu kəndi 2 ay ərzində bərpa etdik və əlavə 100 evin tikintisi də yaxın zamanlarda öz həllini tapacaq. Cocuq Mərcanlıda Şuşa məscidinin bənzəri olan məscid tikilib. Bu da böyük tarixi məna daşıyır. Cocuq Mərcanlı və digər torpaqlar bizim əzəli torpaqlarımızdır. Biz bu torpaqlarda yeni həyat yaradırıq.

Bu, onu göstərir ki, Azərbaycan xalqının iradəsini heç kim sındıra bilməz. Mən əminəm ki, biz işğal edilmiş bütün torpaqlara qayıdacağıq, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edəcək və o torpaqlarda bərpa və yenidənqurma işləri qısa müddətdə başa çatdırılacaq».

Sosial infrastrukturun bərpası üçün yetərli imkanlar varmı?

Əlbəttə, işğalda olan ərazilərimiz böyükdür və bu 12 rayonda yüzlərlə dağılıdılmış kənd, qəsəbə, şəhər, on minlərlə sosial obyekt, həmçinin müəssisə və təsərrüfatlar, təbii və mədəni-tarixi abidələr var. Onların bərpa üçün böyük zəhmət və vaxt tələb olunur. Lakin bu, problem təşkil etməyəcək.

Əsas məsələlərdən biri maliyyə məsələsidir. Bu qədər nəhəng işə əlbəttə, çox böyük maliyyə vəsaitləri tələb olunacaq. Bəs belə bir imkanımız varmı? Bəli var! Azərbaycanın dövlət büdcəsi və daxili fondlarından əlavə, bizim xarici fondlarda 50 milyardlıq strateji rezervlərimiz saxlanılır. Bu ehtiyatlar da məhz bu günlər üçün yığılmışdır. Həmin ehtiyatlardan bir hissəsni cəlb etməklə də bu işi görmək olar.

Üstəlik, yerli və xarici investorlar da bölgənin bərpasında da mühüm roy oynayacaq. Bu rayonlar böyük tikinti meydanına çevriləcək, yüz minlərlə iş yerləri yaranacaq. Məskunlaşma üçün heç bir problem olmayacaq. Salamat qalan evlərdən əlavə, dövlət qısa müddətdə o yaşayış məntəqələrndə yeni evlər, yaşayış binaları tikəcək. Həmşinin, fərdi ev tikmək istəyənlərə hər cür dəstək veriləcək.

Bir sözlə, Qarabağın yenidən məskunlaşdırılması üçün hər şey hazırdır və cəmi bir neçə ilə orada yeni müasir şəhərlər, kəndlər yaranacaq. Yeni mədəniyyət sarayları, idman arenaları, sanatoriyalar, təhsil və səhiyyə müsəssisələrinin yaradılması bu regionu tezliklə inkişaf etmiş müasir bir diyara çevirləcək.

Bu ərazilərdə böyük təbii potensial var — böyük su ehtiyatı, meşə fondu, məhsuldar torpaqlar, nadir flora və fauna fondu. Onların da bərpası tezlklə həll olunacaq.

Qarabağda iqtisadi inkişaf üçün mövcud və perspektiv imkanlar

Yerli əhali öz doğma yurdlarına qayıtdıqdan sonra burada həyat yenidən canlanacaq, yeni iqtisadi sahələr yaranacaq. Bunun üçün çox böyük potensial var.

Qarabağ zonası hələ Sovet dövründən inkişaf etmiş arqrar sektora, həmçinin sənaye sahələrinə malik idi. Ərazinin iqlimi, torpaq fondu burada həm aqrar, həm sənaye, həm də turizm üçün böyük perspektivlər açır.

İşğal altında olan ərazilər yeraltı təbii ehtiyatlarla da zəngindir. Ən çox yayılan faydalı qazıntılar əlvan metal filizləri, qızıl, civə, sink, mis, xromit, perlit, əhəng, mərmər, əqiq, həmçinin müxtəlif tikinti materialları yataqlarıdır.

Bundan başqa, ərazi müalicəvi mineral sularla da zəngindir. Ərazidə 120-dən artıq müalicəvi bulaqlar var. Azərbaycanın mineral sularının ümumi geoloji ehtiyatlarının 40%-i işğal altında olan rayonların payına düşür.

Sovet dövründə, Qarabağın dağlıq və aran hissələrində üzümçülük, taxılçılıq, meyvəçilik, tərəvəzçilik, pambıqçılıq, tütünçülük, baramaçılıq, həmçinin heyvandarlıq sahələri inkişaf etmişdi və hazırda bu sahələrin bərpası üçün potensial böyükdür.

Sənaye sahələrindən isə, tekstil sənayesi, qida sənayesi və sair yüngül sənaye sahələri inkişaf etmişdi ki, indi də bu sahələrin bərpası üçün bütün imkanlar var.

Qarabağda turizm inkişafı üçün də çox böyük imkanlar var. Qısa müddətdə həmin ərazidə dünya miqyaslı turizm mərkəzləri yaradılacaq. Həm böyük sayda daxili turistlər, həm xaricdən gələn turistlər bölgənin inkişafına fayda verəcəklər.

Nəqliyyat infrastruktunun sürətli bərpası da vacibdir. Belə ki, vaxtilə Xankəndinədək gedən dəmiryolu, həmçinin Zəngilanadək olan dəmiryol xətləri bərpa olunacaq. Hava limanları, avtomobil yolları da təmir olunacaq.

Əlbəttə, bütün bu işlər böyük zəhmət, vaxt və maliyyə tələb edir. Lakin dövlətimizin bütün bunlara tam hazırlıqlı vəziyyətdədir, bununla bağlı aydın və dəqiq planlaşdırılmış konsepsiya da mövcuddur. Yaxın günlərdə torpaqlarımızın azad edilməsinin başa çatacağına inanırıq. Qalır bərpa işlərinə başlamaq…

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/828590.html#gallery-3

Qadınların cinsi istismarı problemi: kim, kimi, niyə, harda, necə…? — ANALİZ

Ekspertlər problemin səbəblərini və çıxış yollarını nədə görürlər?

Qadınların cinsi zorakılığa və insan alveri obyektinə çevrilməsi problemi son illərdə bütün dünyada aktual məsələlərdən birinə çevrilib. BMT-nin hesablamaları göstərir ki, dünyada hər 3 qadından biri fiziki zorakılığa məruz qalır. Azərbaycanda da belə hallara rast gəlinir. Ölkə qanunvericiliyində gender bərabərliyinin təsbit olunmasına baxmayaraq, qadınlara qarşı zorakılıq, bəzi sahələrdə cinsi ayrı-seçkilik, onların alver predmetinə çevrilməsi tendensiyası narahatlıq yaradır. Bu yazımızda problemin yaranma səbəbləri, nəticələri və çıxış yollarına aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

“Məni dayəlik adı ilə apardılar, fahişəliyə məcbur etdilər….”

Araşdırmalar göstərir ki, hər il Azərbaycandan Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və s. ölkələrə əxlaqsızlıq 1000-dən çox qadın aparılır. Qadınların demək olar ki, yarıdan çoxu işləmək və işlə təmin ediləcəyi barədə vədlərə inanaraq könüllü gedirlər. Həmin ölkəyə çatandan sonra isə, şəxsiyyətlərini təsdiq edən sənədləri əllərindən alınır və məcburən fahişəliyə cəb edilirlər.

Ölkəmizdən qadınlarını əsasən, bu ölkələrdə yüksək əməkhaqqı müqabilində dayəlik işi vədi etməklə aparırlar. Yazımızın qəhrəmanı, Bakı şəhər sakini, 1982-ci il təvəllüdlü, orta ixtisas təhsilli Aytən də ölkəni bu ümidlə tərk edibmiş. Ailədə zorakılıq və basqı nəticəsində əyalət şəhərlərinin birindən Bakıya qaçıb, burda iş tapa bilməyəndə isə təsadüfən tanış olduğu bir qadının Türkiyədə uşaq baxıcılığı təklifini qəbul edib.

Onunla bərabər daha 11 qadını da Türkiyəyə aparıblar. Qadınlar yalnız İzmirə çatdıqdan sonra real vəziyyətdən xəbərdar olublar. Amma artıq iş-işdən keçibmiş. Onların sənədləri əllərindən alınıb, cinsi istismara məruz qalıblar.

Gündə ən azı 9-10 dəfə cinsi əlaqəyə məcbur edildiyini deyən Aytən qaçmaq üçün çox yola əl atdığını deyir: “Orda bizim kimi qadınlar çoxdur. Savadsızlığımızdan istifadə edib bizə sənəd imzalatmışdılar ki, guya öz istəyimizlə bu işi görürük və avans olaraq 10 min dollar da pul almışıq. Hər dəfə qaçmaq cəhdlərim uğursuzluqla nəticələnirdi, əvəzində möhkəm döyülürdüm. Axır ki, bir dəfə alındı. Mənim kimi zorla bədənlərini satdıqları 2 azərbaycanlı qızla yaxınlıqdakı polis idarəsinə qaça bildik. Bizi müfahizə altına aldılar, sonra Azərbaycana göndərdilər”.

Sosioloq: “Qız tələb olunur» elanlarının məqsədi başqadır

?????????????????????????????????????????????????????????

Qadınların cinsi istismara məruz qalması təkcə iş vədi ilə xaricə aparılma ilə məhdudlaşmır, ölkəmizdə də bu proses həyata keçirilir. «Sağlam Cəmiyyət» İctimai Birliyinin (SCİB) sədri, sosioloq Lalə Mehralının fikrincə, «Qız tələb olunur» elanlarının əsas məqsədi məlumdur: «Küçədə, meydanlarda, nəqliyyatda tez-tez rast gəldiyimiz, müxtəlif sahələrdə iş yerlərinin təklif olunduğu elanların böyük əksəriyyətində bir şərt qoyulur- gənc qızlar tələb olunur. Aydın məsələdir ki, belə elanlarla işəgötürən işçinin bacarığına deyil, başqa kriteriyalarına görə qiymət verir. Əlbəttə, istisnalar var, bəzi işlərə məhz qızlar, qadınlar daha uyğundur, lakin əksəriyyətində başqa məqsədlər güdülür.

Faktlar göstərir ki, əsasən, firma və şirkətlərdə, mağaza, kafe, sauna, restoran və s bu kimi müəssisələrdə bu hallara çox rast gəlinir. İşlə bağlı müraciət edən qadınlar müəssisə rəhbərləri tərəfindən müxtəlif yollarla cinsi istismara təhrik edilir. Təşkilatımızın araşdrımalarına görə, qadınların cinsi istismara təhrik olunduğu iş yerləri sırasında hətta telekanallar da var».

SCİB sədri deyir ki, bir sıra Avropa ölkələrində qadınları qazanc məqsədi ilə fahişəliyə cəlb etməyə cəhd edən şəxslər cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir: “İş yerində qadına belə təklif olunursa, o, müvafiq orqana müraciət edə bilir. Fakt sübut olunsa, qarşı tərəf məsuliyyətə cəlb edilir və müəyyən edilmiş qədər həbs cəzası alır. Bu üsul Azərbaycan üçün də çox effektli ola bilər».

Problemin həllinə gəlincə, sosioloq hesab edir ki, həm qeyri-hökumət təşkilatları, həm də dövlət strukturları tərəfindən müxtəlif mübarizə üsulları həyata keçirilməlidir. “Adətən, bu problemin kökündə mənəvi dəyərlərin aşınması, işsizlik, maaşların az olması, erkən nigah, ailə zorakılığı, boşanmalar kimi faktorlar durur. Bundan başqa, təhsilin və hüquqi maariflənmənin aşağı olmasıdı səbəblər arasındadır”.

Psixoloq: «Əsas səbəb sosial yox, mənəvi-psixoloji problemlərdir»

Son araşdırmalara görə, boşanmaların, tənha qadınların sayında ciddi artım müşahidə olunur. Paralel olaraq, fahişəliklə məşğul olan qadınların da sayı artır. Bunun səbəblərini isə mütəxəssislər bir neçə faktorla bağlayırlar.

Psixoloq Arzu Qarayeva hesab edir ki, burada əsas səbəb sosial problemlər yox, mənəvi-psixoloji problemlərdir: «Televiziyalarda, internetdə müasirlik adı altında mənəvi dəyərlərə zidd həyat tərzinin təbliği gəncləriin tərbiyəsinə ciddi zərər vurur. Onlara maddi dəyərlərin mənəvi dəyərlərdən üstün olması fikri aşılanır. Pulla hər şeyin satın alına biləcəyi, xoşbəxt olmaq üçün yalnız pulun vacibliyi təbliğ olunur, ailə dəyərləri geridəqalmışlıq əlaməti kimi lağa qoyulur. Seriallarda, filmlərdə, şou proqramlarda onlara belə edənlərin zəngin həyatı göstərilir, şüuraltına belə olmağın vacibliyi haqda subliminal mesajlar verilir. Asan qazanc əldə etməyin daha üstün olduğu, əməklə, yaradıcılıqla yaşamağın əziyyətli olduğunu açıqca deyirlər. Bu işlə xüsusi mərkəzlər məşğul olur».

Psixoloq digər faktorların da rolunu qeyd edib: «Düzdür, burada sosial problemlərin də müəyyən payı vardır. Təhsili və peşə təcrübəsi olmayan qadın özünün minimum ehtiyaclarını təmin edəcək əməkhaqqı müqabilində iş tapa bilməyəndə, başqa yollara əl atmağa məcbur olur ki, nəticədə insan alveri ilə məşğul olan insanların təsir dairəsinə düşür. Nəticədə, onlar ya məcburi fahişəliklə, ya da könüllü olaraq, qazanc xatirinə bu işlə məşğul olur».

Arzu Qarayevanın fikrincə, fahişəliyə aparan yolun başlanğıcında əsasən 2 səbəb durur- biri sosial problemlər, xüsusilə də işsizlik problemi, digəri isə mənəvi deqradasiya- amma ikincinin payı digəri ilə müqayisədə dəfələrlə çoxdur. Zamanla sosial problemlər həllini tapsa və qadınlar işlə təmin olunsa da, ikinci səbəbin aradan qaldırılması mümkün olmur, əksinə, milli-mənəvi dəyərlər getdikcə daha arxa pana atılır.

Statistika bu sahədə vəziyyəti necə göstərir?

Dövlət Statistika Komitəsindən əldə etdiyimiz məlumata görə, ölkəmizdə əhalinin 49%-ni kişilər, 51%-ni qadınlar təşkil edir. Ölkəmizdə qadınlar rəhbər vəzifələrdə çox az təmsil olunsalar da, bəzi sahələrdə- məsələn humanitar iş sahələrində üstünlük təşkil edirlər. Məsələn, təhsil sistemində- təxminən 70-80%, səhiyyədə- 60-70%, ticarət və xidmət müəssisələrində- təxminən 80%. Lakin digər sahələrdə qadınların çalışması faizi çox aşağıdır.

Yüksək dövlət vəzifələrində də qadınlar yox dərəcəsindədir. Azərbaycanda qadın nazir yoxdur, lakin qonşu İranda 4 qadın nazir vəzifəsində çalışır. Ölkə əhalisinin 51 faizini qadınlar təşkil etsə də, Azərbaycan parlamenti üzvlərinin cəmi 16 faizini qadınlar təşkil edir.

Statistikaya görə, son illərdə xarici ölkələrdəki azərbaycanlı miqrantlar arasında qadınların xüsusi çəkisi artır. Onlar bir çoxu iş tapmaq ümidilə başqa ölkələrə gedirlər. Bir qisim gənc xanımlar yaxşı perspektiv üçün təhsilini xaricdə davam etdirməyə çalışır. İş tapmaq istəyilə miqrasya edən qadınlar ən çox Rusiyanı və Avropa ölkələrini, fahişəliklə qazanc əldə etmək istəyənlər isə Türkiyə və ərəb ölkələrini seçirlər.

Xarici ölkələrdə fahişəliklə məşğul olan azərbaycanlı qadınların sayı da artır. Təəssüfedici haldır ki, indi xaricə getməyə çalışan azərbaycanlı qadınlar arasında 15-28 yaş qrupuna daxil olan qızlarımız üstünlük təkil edir.

Qanunlar mükəmməldirmi və nəyi dəyişmək lazımdır?

Cinayət Məcəlləsinin 150, 151, 171, 173, 243-cü maddələrində insan alverinin müxtəlif formalarında təzahür edən fahişəliyə cəlb etmə, seksual xarakterli zorakılıq hərəkətləri, seksual xarakterli hərəkətlərə məcbur etmə, yetkinlik yaşına çatmayanları fahişəliyə və ya əxlaqsız hərəkətlərə cəlb etmə, yetkinlik yaşına çatmayanın alqı-satqısı və s. cinayət əməllərinə görə bir neçə müstəqil normalarda cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulub.

Maddə 108-də isə konkret olaraq cinsi zorakılıq haqqında bənd var- şəxslərə qarşı zorlama, fahişəliyə məcbur etmə, məcburi sterilizasiya və ya cinsi zorakılıqla əlaqədar digər hərəkətlər- 10 ildən 15 beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə və ya ömürlük azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılmalıdır.

Cinayət Məcəlləsinin 151-ci maddəsində cinsi istismara təhrik edilən qadının məhkəməyə müraciət edə bilməsi haqda bənd var. Ancaq məhkəmələr əksər halda qarşı tərəfi cərimə etməklə kifayətlənir.

Burada cəmiyyətdə rüsvay olmamaq üçün imtinalar da xüsusi rol oynayır. Ona görə də, əksər qadınlar məhkəməyə müraciət etmirlər.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/social/828134.html

Rusiyanı Azərbaycan və Ermənistanla nə bağlayır? — FAKTLAR

Dünyanın 2 qüdrətli fövqəldövlətindən biri olan Rusiya Federasiyası həm Azərbaycanla, həm də Ermənistanla bütün sahələrdə əməkdaşlığa malikdir. Siyasi, iqtisadi, elmi-texniki, hərbi, mədəni və humanitar əlaqələr bir ölkənin və xalqın digərinə münasibətinin formalaşmasında əsas rol oynayan faktorlardır.

Bəs Rusiya ilə Azərbaycanın, Ermənistanın müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığı, əlaqələri necədir? Dünən oxucularımıza hərbi sahədə əməkdaşlıq və hərbi texnika təchizatı ilə bağlı müqayisəli yazı təqdim etmişdik. https://elchinbayramli.home.blog/2020/10/18/rusiya-kimi-daha-cox-silahlandirib-azərbaycani-yoxsa-ermənistani/ Bu yazıda isə Rusiya dövlət və qeyri-hökumət orqanlarının məlumatları, rəsmi statatistik göstəricilər ilə bəzi digər sahələrdə müqayisələr aparacağıq.

Rusiyada azərbaycanlıların və ermənilərin sayı

Rusiyada azərbaycanlıların sayı ermənilərdən 2 dəfə çoxdur, ölkədə 2 milyondan artıq azərbaycanlı, 1 mlyondan artıq erməni yaşayır.

Azərbaycanlıların daha sıx yaşadığı yerlər Tümen, Dağıstan, Xabarovsk və Moskva regionlarıdır.

Ermənilərin 50 faizə yaxını Rusiyanın cənubunda yaşayır- Krasnodar, Stavrapol və Rostov vilayətlərində. Sonrakı yeri Moskva turur.

Ruslar hansı ölkədə daha çox yaşayır?

Rusların sayı Azərbaycanda Ermənistanda olduğundan 10 dəfə çoxdur. Azərbaycanda 120 mindən artıq rus yaşayır. Burada rusların kompakt yaşadığı kəndlər var, paytaxtda rus dram teatrı, 350 dən çox rusdilli məktəb, universitet, provaslav kilsəsi, mədəniyyət evi və s. sosial-mədəni obyektlər fəaliyyət göstərir, rus dilində qəzet və jurnalları çıxır, tv və radio verilişləri yayımlanır.

Ermənistanda isə rusa rast gəlmək çətindir. Burada əhalinin 99 faizə yaxını ermənidir. Ölkədə rəsmi olaraq 12 min rus qeydiyyatdadır ki, onların da çoxu faktiki olaraq Rusiyaya və ya Avropaya köçüb. Ölkədə rus icmasına məxsus demək olar ki, heç nə yoxdur.

Rusiya kiminlə daha çox ticarət edir?

2019-cu ildə Rusiyanın Azərbaycanla ticarət dövriyyəsi Ermənistandan 600 milyon dollar çox olub.

Rusiya Azərbaycana ixracında əsasən qida sənayesi məhsulları, maşın və texnika malları, nəqliyyat vasitələri, tibbi texnika və pereparatlar, aqrar texnika və kənd təsərrüfatı məhsulları, müxtəlif metallar və tikinti materialları üstünlük təşkil edir. Azərbaycandan idxalda isə əsasən, müxtəlif ərzaq məhsulları, kimya məhsulları, mineral maddələr, tekstil və dəri məmulatları idxal edir.

Rusiya Ermənistana əsasən, mineral məhsullar, nəqliyyat vasitələri və qida məhsulları ixrac edir. Ermənistandan idxalda isə qiymətli metallar də daşlar üstünlük təşkil edir.

Rusiyanın iqtisadi və investisiya göstəriciləri

Rusiya Azərbaycan iqtisadiyyatına 5 milyard dollardan artıq investisiya yatırıb. Ermənistana isə 2 milyard dollar civarında.

Azərbaycanda Rusiya kapitallı şirkətlər 1000-ə yxındır ki, bu bütün xarici kapitallı şirkətlər arasında 10 faiz təşkil edir. Azərbaycanda işləyən ən böyük Rusiya şirkətləri «Qazprom», «Transneft» və «Lukoyl»dur. Rusiyadan ən çox neft alan 20 şirkət arasında ARDNŞ də var (2,2 milyon ton- 1 milyard dollar dəyərində). ARDNŞ Rusyadakı Antipinskiy neftayırma zavodunda 9,6 faiz paya malikdir.

Ermənistanda işləyən Rusiya şirkətlərinin sayı 2 mindən çoxdur. Ən böyükləri «Qazprom», «Rusiya Dəmiryolları», BTB», «Rusal» və Rosatom»dur.

Rusiyalılar hansı ölkəyə daha çox gedib-gəlir?

Rosturizm Agentliyinin məlumatına görə, vətəndaşları Rusyaya daha çox və tez-tez gedib-gələn ölkələr arasında Azərbaycan 4-cü yeri tutur.

Ermənistan bu göstəricidə 9-cu yeri tutur.

Azərbaycan rusiyalıların gedib-gəldiyi ölkələr arasında 17-ci yeri, Ermənistan isə 21-ci yeri tutur.

Müxtəlif sorğulara görə, müxtəlif səbəblərdən xarici ölkələrə gedib-gələn rusiyalırın bəyəndikləri ölkələr və xalqlar arasında Azərbaycan Ermənistanı xeyli qabaqlayır.

Rusiyada təhsil alan və işləyənlərin müqayisəsi

Rusiya universitetlərində təhsil alan azərbaycanlıların sayı 15, 5 in nəfər, ermənilərin sayı 13,3 min təşkil edir.

2019-cu ildə Rusiyada işləməyə gedən azərbaycanlıların sayı 195 min nəfərə yaxın, ermənilərin sayı isə 210 min nəfərdən çox olub.

Göründüyü kimi, hərbi sahədə oıduğu kimi, digər sahələrdə də Azərbaycanla Rusiyanın əməkdaşlığı, humanitar və mədəni əlaqələri Ermənistanla olduğundan yüksəkdir.

Elçin Bayramlı

Yazıda Rusiya Dövlət Statistika Komitəsinin, həmçinin, bəzi sosioloji və iqtisadi tədqiqat mərkəzlərinin məlumatlarından istifadə olunub.

https://sia.az/az/news/social/830867.html

Qarabağ problemi: fakt, səbəb və nəticə — ANALİZ

Ermənistanın işğalçı siyasətinə son qoymağın vaxtı gəlib çatdı

Son günlər Qafqazda yaşanan proseslər dünyanın diqqət mərkəzindədir. Qarabağ münaqişəsi ətrafında davam edən danışıqlarda Yerevanın 30 ilə yaxın qeyri-konstruktiv mövqe tutaraq vaxt uzatmağa çalışması, sonda isə Ermənistan baş nazirinin “Qarabağ Ermənistanındır” deyə bəyanat verərək, sülh danışıqlarına nöqtə qoyması Bakının səbr kasasını daşırdı. Artıq problemin həlli üçün yeganə yol qalmışdı- işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinin güc yolu ilə azad olunması. Azərbaycan məcburən bu yola əl atdı və ordu qısa müddətdə Qarabağda xeyli ərazini işğalçı ordudan təmizlədi…

Qarabağ: problemin həllindəki suallar

Azərbaycan diplomatiyasının son 25 ildəki gərgin işi nəticəsində Ermənistanın işğalçı olduğu və Azərbaycan ərazisinin 20 %-ni zəbt etdiyi həqiqəti dünya birliyi tərəfindən təsdiq, rəsmi Yerevan tərəfindən isə etiraf olunub.

Bəs regionun ən zəif, ən gücsüz, ən çətin vəziyyətdə olan ölkəsinin- Ermənistanın işğalçı siyasəti hardan qaynaqlanır? Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həllinə mane olan səbəblər hansılardır? Ümumiyyətlə, problem tək Qarabağın Ermənistan tərəfindən işğalı ilə bağlıdırmı? Son 2 əsrdə Azərbaycan xalqına qarşı onlarla soyqırım aktı həyata keçirən, yüzminlərlə insanı vəhçicəsinə qətlə yetirən, saysız terror aktları törədən, 1 milyon azərbaycanlını öz tarixi torpaqlarından deportasiya edən ermənilər bu qədər gücü hardan alıblar? Həqiqətənmi, tarixən qorxaq, satqın, saxtakar tayfa kimi tanınan bu vəhşi qəbilə bu qədər böyük prosesi həyata keçirmək gücündə olub?

Suallar çoxdur. Düşünürük ki, problemin yaranma səbəbləri və nəticələrinə nəzər salmadan fikir yürütmək düzgün olmazdı. Çünki ermənilərin dünyada saldıqları hay-küyün bazasında duran saxtakarlıqları ortaya qoymaq vacibdir.

Ona görə də bu problemin aktuallaşdığı bir vaxtda biz bir daha 30 il sürən erməni işğal, soyqırım və terror kampaniyasının səbəblərini, nəticələrini və perspektivini analiz etməyə çalışacağıq.

Universal maşa

Ermənilərin iç üzünün tam çılpaqlığı ilə açılması üçün cəmi bircə əsr qədər geriyə qayıtmaq kifayət edər. Baxmayaraq ki, ermənilər indi yaşadıqları ərazilərin tarixi sahibləri olan azərbaycanlılara qarşı xəyanət və təcavüz prosesini əsrlər öncə başlayıblar. Bu haqda Azərbaycan alimləri tərəfindən tarixi faktlara və sənədlərə əsaslanan kifayət qədər sanballı əsərlər yazıldığından, burada təkrara ehtiyac görmürük.

Riyakar Avropa mətbuatı hələ XIX əsrin sonundan “erməni problemini” öz sevimli mövzusuna çevirmişdi. Şöhrətpərəst, şəhər tülküsü olan ermənilər özlərini himayə edən mətbuatın təbliğatından daha da çaşdılar. Onlar Qərb ölkələrinin əsrlərlə dağıtmaq istədiyi türk dövlətlərinin ərazilərində özlərinə “dövlət” yaratmaq iddiasına düşdülər.

Nə üçün belə oldu? Ona görə ki, “yazıq ermənilər”in problemi məxsusi erməni məsələsi deyildi, bu, bəzi böyük dövlətlərin yeni ərazilər və müstəmləkələr arzusundan qaynaqlanan proses idi. Böyük dövlətlərə Yaxın Şərqdə və Qafqazda öz təsir gücünü artırmaq üçün forpost funksiyası yerinə yetirəcək oyuncaq “dövlət” lazım idi. Bu arzular güclənəndə, bölgəyə başqa təsir “rıçaqı” qalmayanda “erməni məsələsi” ortaya atıldı.

Erməni problemi ümumiyyətlə, fövqəldövlətlərin xarici siyasətində yoxdur. Ancaq erməni amilindən öz məqsədləri üçün istifadə etmək niyyətləri var. Ona görə də, erməni probleminin hər bir aktivləşməsi böyük dövlətlərinin regiona ekspansiyası və Qafqazda qarşılıqlı rəqabəti ilə bağlıdır.

Ermənizm genetik xəstəliyi

Bakı nefti hesabına varlanıb siyasətə qoşulan ermənilər Birinci Dünya Müharibəsindən sonra tarixi Azərbaycan torpaqları üzərində dövlət qurdu. Bundan sonra ermənilər azərbaycanlılara qarşı terrora, soyqırımlara qurşandılar.

Həm 1918-ci ildə, həm də ötən əsrin sonlarında Qarabağda öz kinli və qanlı əməllərini davam etdirən ermənilər xalqımıza qarşı onlarla soyrıqım aktı həyata keçiriblər. Yüz minlərlə azərbaycanlı vəhşicəsinə öldürülüb. Xocalıdakı dəhşətləri görəndə bunu edənlərin insan olduğuna şübhə edirsən. Bu, tarixdə görünməmiş bir vəhşilikdir. Azərbaycanın erməni təcavüzünə məruz qalmış torpaqlarından olan 1 milyon məcburi köçkünün öz doğma yurdlarından didərgin düşüb.

Ermənilər Türkiyəyə də böyük zərbə vurublar. PKK sıralarında çox sayda erməninin türk xalqına qarşı terror apardığını, beynəlxalq səviyyələrdə erməni lobbisinin Türkiyəni soyqırımı tanımağa və böyük təzminat ödəməyə məcbur etməyə çalışması, Türkiyəyə qarşı ərazi iddiası kimi əməllərin sayı-hesab yoxdur.

Ötən əsrdə onlarla türk diplomatına terror edilməsini, Osmanlı zamanında, öz vətənlərinə- Türkiyəyə etdikləri xəyanəti, hazırda bütün cəbhələrdə- (informasiya, diplomatik, hərbi və s) həyata keçirdiyi düşmənçilik siyasətini xatırlamaq kifayətdir.

Erməni ideoloqları erməni xalqına onların dünyanın ən qədim xalqı olduğunu və bütün ətraf region dövlətlərinin onların ərazisində qurulduğunu, ermənilərə qarşı guya böyük soyqırım həyata keçirildiyini aşılayıb və nəticədə ortada xalq əvəzinə xəstə bir kütlə əmələ gəlib. Bütün dünya mədəniyyətini ermənilərin yaratdığına, ilk insanın, Nuh peyhğəmbərin, hətta Tanrının belə erməni olduğuna milyonlarla ermənini inandırıblar. Bu xəstliyin dı artlq tibbi ədəbiyyatda “ermənizm” sindromu kimi qəbul olunur.

Qarabağın işğalı necə baş verdi?

Sovet İttifaqından Ermənistan müharibəyə hazırlıqlı, Azərbaycan isə hazırlıqsız çıxmışdı. Xarici ölkələrdən də xeyli silah texnika verilən erməni terror qruplaşmaları orduya malik olmayan Azərbaycanın Qarabağ bölgəsini işğal edə bildi. Ermənilər Azərbaycan ərazisindən 20 faiz, başqa sözlə 15 000 km2 ərazi tutdu (Ermənistanın yarısı qədər).

Burada əlbəttə, Azərbaycandakı siyasi çəkişmələri, hakimiyyət davasını və bu fonda da milli birliyin dağılması və ümumi düşmənə qarşı dövlətlə xalqın birgə mübarizəsini təşkil etməyin mümkün olmaması böyük rol oynadı.

1994-cü ilin mayında atəşkəs elan edildi. Həmin vaxtdan Ermənistanın bütün xarici siyasəti bir məqsədə- Azərbaycan Respublikasından işğal etdiyi 15 min kvadrat kilometrlik ərazini beynəlxalq hüquq pərdəsi arxasında özünə birləşdirməyə və dünya dövlətlərinin bu ilhaqı tanımasına can atır.

Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev qəti bir xarici siyasət aparırdı və Ermənistanla münaqişənin ancaq bir şərtlə- Azərbaycanın ərazi bütövlüyü şərti ilə həll edilə biləcəyini elan etmişdi. Ermənilər bəzi böyük dövlətlərin himayəsindən istifadə edib nə qədər fitnəkarlıq, hiyləgərlik etsə də, onların təşəbbüsləri Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa söykənən xarici siyacətinin qranit bünövrəsinə dəyib çilik-çilik olurdu.

Bütün dünya da bilirdi: Azərbaycan öz ərazilərinin işğalı ilə hec zaman barışmayacaq və özünün BMT tərəfindən tanınan ərazisindən bir qarış da ermənilərə verməyəcək. 30 ildir ikili standartlarla işləyən dünya siyasətçiləri bizim dövlətimizi zorla Ermənistanla dialoq aparmağa məcbur edirlər. Bu həmin demokratlardır ki, o vaxt da, indi də öz kosmik peykləri vasitəsi ilə Qarabağdaki hərbi əməliyyatları izləyir, Azərbaycan ordusunun hər addımını ermənilərə xəbər verirdilər.

Regionda güc balansı: kimin xeyrinədir?

Azərbaycan iqtisadi və hərbi qüdrətini artırandan sonra bölgədə fəal siyasət aparmağa başladı. Böyük beynəlxalq və regional iqtisadi, xüsusən də enerji və nəqliyyat layihələri reallaşdırıldı. Beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq quruldu. Getdikdə daha çox ölkə və beynəlxalq təşkilat ölkəmizi dəstəkləməyə başladılar.

İndiki vəziyyətdə Ermənistan ağır iqtisadi, sosial böhan keçirir. Bütün regional layihələrdən kənarda qalan, heç bir iqtisadi potensialı olmayan, xarici yardımlar hesabına dolanan bir ölkədə artıq bəziləri hələ əməliyyatlar başlamamışdan əvvəl anlamağa başlamışdılar ki, belə siyasətlə məhv olacaqlar. Qarabağda Azərbaycan ordusunun anti-terror əməliyyatları başladıqdan və qisa müddətdə Ermənistan ordusu və terrorçu qruplar darmadağın ediıdikdən sonra Azərbaycan işğalçı ölkəni bütün cəbhələrdə dalana dirəyib.

Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin danışıqlara çağırmasından sonra rəsmi Bakı təklifi qəbul etdi və XİN rəhbərləri səviyyəsində Moskvada keçirilən görüşdə Ermənistana sonuncu şans verdi. Lakin cəsədlərin döyüş meydanından çıxarılması və əsirlərin dəyişdirilməsi üçün razılaşılan müvəqqəti atəşkəsə də riayət etməyən Ermənistan ordusu cavab zərbələri ilə darmadağın edildi.

Ermənistan ordusu döyüş cəbhəsində sarsıdıcı məğlubiyyətə uğradıldığından, Yerevan Azərbaycan şəhərlərini bombardman etməklə mülki əhaliyə qarşı açıq dövlət terroruna start verdi. Onlarla mülki şəxs öldürüldü, lakin Azərbaycan ordusu bu terrora qarşı ermənilər kimi vəhşi və rəzil hərəkətlə cavab vermədi, Ermənistan ərazisinə zərbə endirilmədi, yalnız Qarabağdakı Ermənistan işğalçı ordfusunun və PKK-dan gətirilmiş muzdlu terrorçu dəstələrə ağır zərbələr endirdi. Hazırda bu proses davam edir və ərazilərimiz azad olunur.

Azərbaycan münaqişəni sülh yolu ilə həll etmək istəyir. Lakin Qafqazda ən qüdtrətli orduya malik Azərbaycan öz torpaqlarını güc yolu ilə azad etməyə qadirdir. Artıq bu proses başlayıb və uğurla davam edir.

Belə bir məqamda Azərbaycan güclü xarici təzyiqlərə baxmayaraq geri çəkilmir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin beynəlxalq hüquqa əsaslanan şərtləri çox sadə və konkretdir- Ermənistan işğal etdiyi ərazilərdən çıxmalı, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa etməli, azərbaycanlılar öz doğma yurdlarına qayıtmalıdır.

Əgər Ermənistan sülh yolu ilə buna razı olmasa, onda Azərbaycan ordusu bütün bu şərtləri güc yolu ilə, həm də çox qısa müddətə həll edəcək. Buna artıq heç kimin şübhəsi qalmayıb- nə dünyada, nə də ölkəmizdə.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/831685.html

Cənubi Qafqazda demoqrafik balans: Kimin xeyrinədir? — ANALİZ

Azərbaycan-Gürcüstan-Ermənistan: demoqrafik vəziyyət haqda hesabatlar və proqnozlar nə göstərir?

Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra Cənubi Qafqazda demoqrafiq proseslər ziddiyyətli templə inkişaf edib. Bölgədə ümumi əhali sayı 1 milyon nəfər artsa da, bu, 3 respubikaının sayəsində baş verməyib. Belə ki, təkcə Azərbaycanda əhali 3 milyon nəfər artıb, digər ikisində isə artım baş verməyib, əksinə hərəsində 1 milyon nəfər azalıb, beləliklə də, regionda əhali sayı dəyişməsə də, ölkələr arasında balans xeyli dəyişib. Bəs bu necə mümkün olub? Bu yazıda son 30 ildə Cənubi Qafqaz respublikalarını demoqrafik proseslərin fonunda müqayisə etməyə çalışacağıq.

Cənubi Qafqazın son 30 ildəki demoqrafiyası

BMT ekspertlərinin hesablamalarına görə, Cənubi Qafqaz respublikalarında ötən 30 il ərzində əhalinin ümumi 1 milyon nəfər artıb. 1990-cu ildə bölgənin 3 respublikasında- Azərbaycanda 7, Gürcüstanda 5, Ermənistanda 3 milyon olmaqla 15 milyon nəfər yaşayırdı.

Ötən il isə bu rəqəm 16 milyon nəfər təşkil edib. Yəni, artım 1 milyon təşkil edib. Bu artım isə, son 30 il ərzində əhali artımının dayandığı və azaldığı Ermənistan və Gürcüstanın yox, Azərbaycanın hesabına baş verib.

Azərbaycanda əhalinin artımı (+3 milyon nəfər) nəinki digər 2 respublikadak azalmanı kompensasiya edib, üstəlik, ümumilikdə bölgədə əhalinin artım səviyyəsinin müsbət saldo ilə ifadə olunmasına (+1 milyon nəfər) səbəb olub.

Son statistik göstəricilərə görə, hazırda Ermənistan (2 milyon nəfər) və Gürcüstanın (4 milyon nəfər) əhalisinin sayı bir yerdə götürdükdə (6 milyon nəfər) Azərbaycanın əhalisinin real sayından (10 milyon nəfər) 4 milyon nəfər azdır.

Cənubi Qafqaz üçün proqnozlar nə vəd edir?

Hazırda Azərbaycanın əhalisinin real sayı Ermənistan rəsmi əhalisinin sayından 3 dəfədən artıq, faktiki əhalisinin sayından 5 dəfə çoxdur. Əgər davam edən demoqrafik prosesi əsas götürsək, 2030-cu ildə Azərbaycanın əhalisinin real sayı 11 milyonu keçəcək, Ermənistan və Gürcüstan əhalisi isə artmayacaq. 2030-cu ildə hər 3 qafqazlıdan 2-i azərbaycanlı olacaq.

BMT ekspertlərinin proqnozlarına görə, əsrin ortalarında Ermənistanda əhalinin sayının Azərbaycanda yaşayan əhalinin sayından 6-7 dəfə az olacaq. XXI əsrin 2-ci yarısında isə Azərbaycanda Ermənistan və Gürcüstanın birlikdə götürülmüş əhalisinin sayından təxminən 3 dəfə artıq əhali yaşayacaq.

Belə ki, BMT demoqraflarının proqnozlarına görə, 2050-ci ildə Azərbaycanda 14 mln., Gürcüstanda 3 mln., Ermənistanda 2 mln. nəfər yaşayacaq. 2100-cü il üçün isə bu göstərici müvafiq olaraq 20 mln., 2,5 mln. və 1.5 mln-dur.

Bölgənin demoqrafik xəritəsinə dair ən müxtəlif hesablamalar və proqnozlar vəziyyəti aydın göstərir. Göründüyü kimi, qarşıdakı müddətdə hər iki qonşu ölkədə əhalinin sayında azalma, Azərbaycanda isə artma müşahidə olunacaq.

Lakin məlum olduğu kimi, ölkələrin müqayisəsində say çoxluğu heç vaxt əsas meyar kimi götürülməyib. Biz saydan başqa, bütün digər sahələrdə də üstünük ki, onların da başında elm, təhsil, texnologiya, iqtisadi inkişaf, sosial rihaf gəlir.

Azərbaycan: Demoqrafik inkişafın səbəbləri

Üumiyyətlə, son 30 ildə keçmiş Sovet məkanında ən yüksək artım Azərbaycanda olub- 40%. Son 30 ildə Azərbaycanda əhalinin artım tempi demək olar ki, sabit templərlə davam edib. İllik əhali artımı təxminən 100 min nəfər təşkil edir. Bu isə, ölkədə sosial-iqtisadi vəziyyətin digər 2 respublikaya nisbətən yüksək olması, həmçinin, milli mentalitetlə bağlıdır. Azərbaycanda 1 və 2 uşaqlı ailələr azuşaqlı ailə sayılsa da, digərlərində bu normal sayılır.

Bundan başqa, Azərbaycan hökumətinin həyata keçirdiyi sosial-iqtisadi proqramlar, ölkədə biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, cəmiyyətin tibbi sağlamlığının qorunması və sair faktorlar ölkədə əhalinin artım tempini yüksəldib.

Bütün bunların nəticəsində, ölkədən xaricə miqrasiya minimuma düşüb, əskinə Azərbaycana işləmək və yaşamaq üçün gələnlərin sayı artıb. Məlum olduğu kimi, ölkələrin yaxşı olub-olmamasını ölçən meyarlardan biri də budur. Bu səbəbdən daha çox adamın xaricə köçdüyü Ermənistanla və Gürcüstanla müqayisədə Azərbaycanın yaşamaq və işləmək üçün daha yaxşı ölkə kimi qəbul edilməsi hər şeyi aydın göstərir.

Gürcüstan: Demoqrafik böhranın səbəb və nəticələri

Gürcüstan əhalisi 2020-ci il yanvarın 1-ə təxminən 4 milyon nəfər təşkil edir. Bu, Cənubi Qafqazda 2-ci ghöstərici olmaqla, Azərbycandan 2,5 dfə az, Ermənistandan isə 1, 5 dəfə çoxdur.

1991-ci ildən sonra 1 mln nəfərə yaxın gürcü Rusiyaya miqrasiya etməli olub. Bundan başqa, Gürcüstan vətəndaşı olan azı 50 min nəfər azərbaycanlı da Azərbaycana köçüb. Gürcülər arasında Ukrayna, Polşa, Böyük Britaniya və digər örkələrə miqrasiya edənlərdə az deyildir.

Ölkədə baş verən hərbi qarşıdurmalar və seperatçılıq prosesləri də əhalinin miqrasiyasına ciddi təsir edib. Lakin iqtisadi və sosial problemlər də buna öz təsirini göstərib.

2019-cu ildə ölkədə ümumilikdə, 48 296 körpə doğulub. Bu göstərici 2018-ci ildə 51 138 nəfər təşkil etmişdi. Ölüm halları isə 46 524 nəfərdən 46 659 nəfər qədər artıb.

Ötən il Gürcüstan əhalisinin 20%-i yoxsulluq həddindən aşağıda yaşayıb. Gürcüstanın Milli Statistika İdarəsinin məlumatına görə, şəhər əhalisinin 16,4%-i, kənd əhalisinin isə 23,7%-i yoxsulluq səviyyəsindən aşağıda yaşayıb.

Ümumilikdə, Gürcüstan əhslinin son 30 ildə 5 milyon nəfərdən 4 milyon nəfərədək azalması müşahidə olunub bu da ciddi demoqraik böhran miqyasındadır.

Ermənistan: Demoqrafik vəziyyət faciə həddində

SSRİ tərkibində dotasiya ilə yaşayan Ermənistanın müstəqillik əldə etdikdən sonra bütün xarici yardımlara baxmayaraq, sosial-iqtisadi böhran keçirməsi və nəticədə miqrasiyanın ən yüksək səviyyəyə çıxması bu ölkədə əhali artımını dayandırıb və azaldıb.

Ermənistan İnzibati İdarəetmə Nazirliyinin rəsmi statistik göstəricilərinə görə, son 30 ildə (1990-2020-ci illər) Ermənistanı 1,5 milyon nəfər tərk edib. “İcma və hüquq” qeyri-hökumət təşkilatının apardığı monitorinqin nəticələrinə görə isə, ölüm səviyyəsinin doğum səviyyəsindən yüksək olması, yoxsulluq və miqrasiya prosesi əhalinin artımını dayandırıb.

Yalnız son 1 ildə ölkədə yoxsulların sayı 300 min nəfər artıb. Hazırda Ermənistanda faktiki 2 milyonluq əhalinin içində yoxsul insanların sayı 1 milyondan artıqdır.

Erməni mediası belə bir maraqlı məqama da diqqət çəkir ki, iqtisadi cəhətdən fəal olan əhalinin bir qismi çoxdan ölkəni tərk etsə də, dövlət onları hələ qeydiyyatda saxlamaqda davam edir.

USAİD-ın Ermənistanda miqrasiya proseslərinə dair araşdırmaları Ermənistandan xarici ölkəyə axının bir istiqamətli olduğunu, ölkəni tərk edən vətəndaşların ən çoxu 10 faizinin geri döndüyünü göstərir.

Ölkəni tərk etmiş təqribən bu sayda vətəndaşlar arasında əmək qabiliyyətli əhali qrupu 80% təşkil edir. Bu, həm də hərbi xidmətə yararlı olan vətəndaşların təqribən 70 faizi deməkdir.

İqtisadi böhtan keçirən, sosial problemlərin ağırlaşdığı ölkədə rəsmi olaraq 3 milyon vətəndaş qeydiyyatda olsa da, müxtəlif yerli və beynəlxaql təşkilatların hesablamalarına görə, ölkədə faktiki olaraq 2 milyon nəfər yaşayır. Qalanları Rusiyaya, Ukraynaya, Gürcüstana, Avropa ölkələrinə köçüblər və ya əmək miqrasiyası ediblər.

Bu, miqrasiya probleminin ölkənin demoqrafik vəziyyətinin kəskinləşməsinə ciddi təsir göstərdiyinə əyani sübutdur. Miqrasiyaya səbəb olan 2 problemin (ağır sosial-iqtisadi vəziyyət və müharibə) aktual qalması ölkədən xaricə axının hələ uzun illər davam edəcəyini proqnozlaşdırmağa əsas verir.

Dünya mediası regionun demoqrafik situasiyası haqda

Dünyanın aparıcı mətbuat orqanları Ermənistanda təhlükəli həddə çatmış miqrasiya problemindən tez-tez yazır. Ermənistanın yeganə himayədarı Fransanın nüfuzlu agentliyi olan «France-Presse»də dərc olunan «Erməni mühacirəti qadınlardan ibarət kəndlər yaradır» başlıqlı məqalədə Ermənistandan kişilərin kütləvi şəkildə xarici ölkələrə axışdığı bildirilir.

Yazıda bildirilir ki, tarlalarda məhsul yığını vaxtı əkin sahələrində yalnız qadınların və uşaqların işlədiyini görmək mümkündür. «Onların ərləri və ataları qazanc dalınca əsasən Rusiyaya üz tutublar»,- deyə qeyd olunur.

«Ermənistanı 50 min kişi tərk edir. Bu, reproduksiyaya və gender balansına mənfi təsir göstərir, cəmiyyətin qocalmasına səbəb olur. Statistikaya əsasən, Ermənistan vətəndaşlarının 44%-i özü və uşaqları üçün gələcəyi vətəndə görmür», — deyə yazıda bildirilir.

ABŞ-ın tanınmış «Huffington Post» qəzetində dərc olunan məqaləyə görə, hər il Ermənistanı təqribən 60 min erməni tərk edir. Qəzet yazır ki, əmək qabiliyyətli insanların xarici ölkələrə üz doğum göstəricilərinə də təsir edir, belə ki, hazırda əhalinin təbii artımı son dərəcə aşağı səviyyədədir.

Ermənistanda bu sahədə araşdırma aparan yerli və beynəlxalq təşkilatlar da hesab edirlər ki, proseslərin real gedişi sözügedən ölkədə insan resursunun sürətlə tükəndiyini meydana çıxarır. Əhalinin artım səviyyəsi aşağı olduğundan yaşlıların xüsusi çəkisinin davamlı surətdə artması da Ermənistanı böyük sürətlə demoqrafik böhrana yuvarlayır.

Bütün bunlar Ermənistanda acınacaqlı vəziyyətin hökm sürdüyünün, ölkənin təkcə demoqrafik yox, həm də böyük sosial-iqtisadi tənəzzül içərisində olduğunu göstərir.

Beləliklə, təcavüzkar ölkə getdikcə böhran içərisində boğulur və işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərində apardığı ağır müharibəyə görə özünün reabilitasiya imkanlarını itirir. Vəziyyətdən yeganə çıxış yolu isə işğal olunan ərazilərdən çıxmaq, qonşu ölkələrdə normal iqtisadi əməkdaşlıq qurmaqdır. Bunun üçün hələ də gec deyil.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/social/831037.html

Rusiya kimi daha çox silahlandırıb: — Azərbaycanı, yoxsa Ermənistanı?

Azərbaycan Ordusunun Qarabağda işğal edilmiş ərazilərin azad edilməsi əməliyyatları apardığı bir vaxtda hamını ordumuzun düşmən ordusu ilə hərbi arsenal cəhətdən müqaysəsi maraqlandırır. Bununla bağlı biz də dəfələrlə analiz və araşdırmalar yazmışıq. Bu gün isə bu istiqamətdə daha bir müqayisəli məqamı oprtaya qoymaq istəyirik. Belə ki, bəziləri iddia edir ki, Rusiya Ermənistana bizdən çox silah və texnika satıb, lakin faktlar bunun tam əksini göstərir.

Rusiyanın «Kommersant» qəzeti Azərbaycan və Ermənstanın Rusya ilə iqtisadi, hərbi, sosal, elmi, mədəni və sair sahələrdə əməkdaşlığını müqayisə edən araşdırma dərc edib. Yazıda son ildə Azərbaycan və Ermənistanın Rusiyadan aldığı silah və texnikanın sayını və növü də qeyd edilib.

Həmin araşdırma geniş olduğundan biz yalnız indi daha aktual olan hərbi texika və silah alışı ilə müqayisəli hissəni oxucularımıza təqdim etmək qərarına gəldik.

Azərbaycanın son 10 ildə Rusiyadan aldığı hərbi texnika

  • 100 ədəd «Kornet» tank əleyhinə raket kompleksi,
  • 2 divizion S-300 zenit-raket kompleksi,
  • 200 ədəd raket (48H6),
  • 24 ədəd Mi-35M vertolyotu,
  • 66 ədəd Mi-8 və Mi-17 vertolyotları
  • 18 ədəd «Msta» özüyeriyən qaubitsası
  • 18 ədəd «Vena» özüyeriyən minamyot qurğusu
  • 18 ədəd «Smerç» reaktiv yayım atəş sistemi
  • 2 ədəd «Buk» zenit-raket kompleksi
  • 200 ədəd raket (9M317, 9M38)
  • 100 ədəd «T-90» tankı
  • 118 ədəd BMP-3 piyadaların döyüş maşını
  • 1000 ədəd «Kastet» idarəolunan raketi
  • 36 ədəd «Buratino» reaktiv yaylım atəş sistemi
  • 24 ədəd «Xrizantema» tank əleyhinə özüyeriyən qurğu
  • 800 ədəd raket (9M123)
  • 76 ədəd BTR-82

Ermənistanın son 10 ildə Rusiyadan aldığı texnika

  • 2 divizion S-300 zenit raket kompleksi
  • 194 ədəd raket (5B55U, 9M338)
  • 10 ədəd «Tiqr» zirehli avtomobili
  • 4 ədəd «İsgəndər» raket kompleksi
  • 200 ədəd «İqla» zenit-raket kompleksi
  • 6 ədəd «Smerç» reaktiv yayım atəş sistemi
  • 200 ədəd «Verba» zenit qurğusu
  • 100 ədəd «Kornet» tank əleyhinə raket kompleksi,
  • 4 ədəd Su-30 qırıcı təyyarəsi
  • 2 ədəd «Top-M1» zənet raket qurğusu

Qeyd edək ki, burada yalnız son 10 ildəki vəziyyət göstərirlib, lakin əvvəlki dövrdə də biz Rusiyadan Ermənistana nisbətən dəfələrlə çox silah-texnika əldə etmişik.

Göründüyü kimi, təkcə son 10 ildə yalnız Rusiyadan aldığımız silah və texnikanın sayı və imkanları Ermənistanın aldıqlarını xeyli üstələyir. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan son ildə digər ölkələrdən də xeyli hərbi texnika və qurğular alıb, o halda Qarabağ cəbhəsində orduların texniki bazasının müqayisə edilməz dərəcədə fərqli olduğunu görərik. Belə ki, bizim son 10 ildə Rusiyadan adığımız hərbi texnika ümumi alınanın 63 faizini təşkil edir, Ermənistanın isə demək olar ki, bütün aldığı texnika budur (93 faz).

Ermənistan ordusunun texnikasının yarıdan çoxunun Qarabağda cəmləşdiyi və onların da son 10 gündəki döyüşlərdə darmadağın edildiyi və ya ələ keçirildiyi məlumdur. Bu hesabla hazırda orduların texnika parkında Azərbaycanın azı 5 qat üstünlüyü olduğunu əminliklə söyləmək olar.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/830622.html

Qafqazın ortasındakı “Çernobıl” və ya «Dom Feyzulla bomba rabatay»

Region xalqlarını dəhşətli faciədən qurtarmaq üçün Azərbaycan həyacan təbili çalır, dünya isə susur…

Ermənistanda fəaliyyət göstərən «Metsamor» Atom Elektrik Stansiyası partlamağa və milyonlarla insanı məhv etməyə hazır olan bomba rolunu oynayr. Belə ki, stansiyanın reaktoru həddən artıq köhnə və istismar müddətini başa vurmuş olduğundan qəza ehtimalı 90 faizdən çoxdur.

«Feyzulla»nın evində fitili çəkilmiş «nüvə bombası»

Beynəlxalq təşkilatların və ekspertlərin qənaətinə görə, Ermənistanda yerləşən AES bütün bölgəni fəlakətə sürükləyə biləcək böyük təhlükə mənbəyidir. “Metsamor”da köhnə texnologiyadan istifadə edilməsi, modernləşdirilməməsi, yüksək seysmik zonada yerləşməsi hər an qəza təhlükəsi gözlənildiyini deməyə əsas verir.

Hazırda bu stansiya dünyada ən köhnə texnologiyada olan yeganə AES-dir. Dünyada 4-cü nəsil atom elektrik stansiyaları inşa olunduğu bir vaxtda “Metsamor” tipli AES-lər çoxdan fəaliyyətini dayandırıb.

1977-ci ildə tikilən həmin reaktorun fəaliyyət müddəti 25 il idi və 2001-ci ildə bu müddət başa çatmışdı. Lakin müddət daha 13 il uzadıldı. Bu müddət də 2014-də başa çatdı, orada yeni stansiya tikilməli idi, lakin hələ ki, bu, reallaşmayıb. Yeni stansiya tikilənə qədər “Metsamor” təhlükəli vəziyyətdə işləməli olacaq…

Stansiya yüksək seysmik zonada yerləşir ki, bu da güclü seysmik aktivlik zamanı regionda zəlzələdən daha böyük fəlakət yarada bilər. 1988-ci ildə baş verən zəlzələ nəticəsində “Metsamor” da yararsız vəziyyətə düşdü. Möcüzə sayəsində Qafqazda “2-ci Çernobıl” baş vermədi. Spitak zəlzələsindən sonra stansiya bağlanmışdı, lakin beynəlxaql təzyiqlərə baxmayaraq 1995-ci ildə fəaliyyəti bərpa edildi.

Bundan başqa, “Metsamor”un yerli ərazidə reaktorunu soyudacaq kifayət qədər su ehtiyatları da mövcud deyil. Bu stansiyada indiyədək 150-dən çox qəza baş verib. Artıq bu «nüvə bombası»nın fitili alışmış vəziyyətdədir…

“Metsamor»un bağlanması niyə baş tutmadı?

BMT-nin müvafiq konvensiyasına görə, zərərli və partlayış təhlükəsi olan texnologiyaların qurulması qonşu ölkələrdə qiymətləndirilməli, ətraf mühitə təsiri və bunun törədəcəyi hər hansı fəsadlar haqqında qonşu dövlətlərlə razılıq protokolu olmalıdır.

“Metsamor”un region üçün böyük təhlükə olduğunu dərk edən Avropa İttifaqı 2001-ci ildə Ermənistanın Avropa Şurasına üzv olması zamanı AES-in birdəfəlik bağlanmasını tələb edib. Avropa İttifaqı bunun müqabilində Ermənistana 100 milyon avro ayırmaq fikrindəydi, amma Yerevan həyasızcasına 1 milyard avro tələb etdi. Buna görə də, bağlanma prosesi baş tutmadı.

Ermənistan rəhbərliyi ölkənin ağır iqtisadi-sosial vəziyyətdə olduğunu, ölkənin alternativ enerji mənbələrinin olmadığını bəhanə edir. Anlamırlar ki, AES-də qəza baş versə, ilk növbədə Ermənistan əhalisi məhv olacaq.

Ekspertlərə görə, stansiyada baş verəcək hər hansı bir qəza çox ciddi fəsadlara gətirə və bundan təkcə Ermənistan deyil, Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə və İran da ciddi ziyan çəkə bilər. Lakin təəssüf ki, region ölkələrinin bu haqda birgə təzyiqi yoxdur. Region xalqlarını dəhşətli faciədən qurtarmaq üçün Azərbaycan həyacan təbili çalır, Türkiyə narahat olur, Gürcüstan və İran isə susur…

«Metsamor» 5 ölkəni fəlakətə düçar edə bilər

Əgər «Metsamor»da partlayış olsa, bunun faciəvi fəsadları bütün region ölkələrində, o cümlədən də Azərbaycanda özünü göstərəcək. Buna görə də, Azərbaycan bütün mötəbər tribunalardan “Metsamor” AES-in region üçün təhlükə olduğunu elan edir və həyəcan təbili çalır.

Hələ 2002-ci ildə MAQATE-nin o vaxtkı baş katibi Məhəmməd əl-Baradeyi Azərbaycana səfər edərkən prezident Heydər Əliyev ondan xahiş etmişdi ki, “Metsamor”un köhnə reaktorlarının fəaliyyətinin dayandırılması məsələsinə baxılsın.

Seulda keçirilən Nüvə Təhlükəsizliyi Sammitində çıxış edən Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev regionda nüvə təhlükəsizliyi məsələsinə toxunaraq bu problemi qaldırmışdı.

Azərbaycanın BMT yanında daimi nümayəndəsi də mütamadi olaraq Təhlükəsizlik Şurasının nüvə təhlükəsizliyi üzrə brifinqinlərində “Metsamor” təhlükəsini qabardır.

Lakin beynəlxalq təşkilatlar bunun üçün Yerevana lazımi dərəcədə təzyiq göstərmirlər. Düzdür, bununla bağlı Avropa İttifaqının da qərarları var. Avropa Komissiyası da bu AES-in fəaliyyətinin dayandırılmasını tələb edir. Amma hələlik, Ermənistan bu qərarlara əhəmiyyət vermir. Yerevan enerji və maliyyə çatışmazlığını bəhanə edərək nə stansiyanı dayandırır, nə də onun texnologiyasını yeniləyir.

Qafqazda 3-cü “Çernobıl”ın qarşısı alınmalıdır

…Çernobılda qəza olanda butun Şərqi Avropada dəhşətli təsirləri oldu. «Fukuşima» qəzası isə Sakit Okeanın yarısını radiasiya ilə zəhərlədi. Ona görə də, bu məsələ heç bir dövlətin daxili iş ola bilməz, çünki qəza baş verərsə, faciənin miqyası bir neçə ölkəni əhatə edəcək. Buna görə də, Ermənistana qonşu ölkələr “Metsamor”un bağlanması üçün təzyiq göstərməlidirlər.

Turkiyəli eskpertlərin verdiyi açıqlamalara görə, “Metsamor”un radiasiya sızıntısı ilə çirklənmiş suları yeraltı sulara qarışıb və İğdır vilayətində ciddi fəsadlara səbəb olub. Şikəst uşaqların, xərcəng xəstəliyinə tutulmüş insanların, anormal doğulmuş heyvanların sayının artması Türkiyə müvafiq orqanlarını həyəcan təbili çalmağa vadar edib.

AES-in idarə edilməsi və tullantıların utilizasiyası ilə bağlı rəsmi məlumatların olmaması daha bir böyük probemdir. Bəzi məlumatlara görə, Ermənistan radiaktiv tullantıları Azərbaycanın işğal edilmiş Qarabağ zonasında basdırır. Bu isə regional ekoloji fəlakətə səbəb ola bilər.

Yeri gəlmişkən, bu AES-in radiasiyalı tullantılarının yearltı boru xətti ilə Araza axıdılması haqda ciddi məlumatlar var. Bu da ciddi araşdırılmalı məsələdir. Ümumiyyətlə, «Metsamor» bombası hər an partlamağa hazırdır və bu, böyük bir regionda dəhşətli faciələrə gətirə bilər.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/829520.html

Qarabağ probleminin həlli kimlərə və niyə sərf etmir? — ANALİZ

Fövqəldövlətlərin «nə sülh, nə müharibə» siyasətinin arxasında hansı maraqlar dayanır?

Ermənilərin Azərbaycanla sərhəddə yerləşən yaşayış məntəqlərini artilleriya atəşinə tutması və mülki şəxslərin həlak olması Azərbaycanda müharibə çağırışlarını artırıb. Son günlər həm yerli, həm də xarici mətbuatda Qarabağda müharibənin başlaya biləcəyi haqda məlumatlar yayılır. Artıq bıçaq sümüyə dirənib. Bu problem nəhayət həll ediməlidir.

İşğal probleminin sülh yolu ilə həll cəhdləri tükəndi

Ermənistan Helsinki Yekun Aktının 3 əsas prinsipinin daha 2-sini kobud surətdə pozub. Güc tətbiq edib və Azərbaycanın ərazi bötüvlüyünü pozub. 3-cü prinsipi isə hələ XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları üzərində öz müqəddaratını təyin edərək dövlət yaratmaqla pozub.

Ermənistanı himayə edən iri dövlətlərin mövqeyi problemi bu şəkildə uzatmaqla Azərbaycanı gec və ya tez reallıqla barışmağa vadar etməkdir. Özləri də yaxşı bilirlər ki, konkret bu situasiyada həmin 3 prinsipin tətbiqi bir arada mümkün deyil.

Əslində, bu prinsiplərlə həll modelini Azərbaycan çoxdan təklif edib, amma nə Ermənistan, nə də həmsədr ölkələr razılaşmayıblar. Bu modelə görə, güc tətbiq etmədən sülh yolu ilə əraziləri boşaldır, keçmiş DQMV ərazisində ermənilərə yüksək muxtariyyət statusu verilir. Yəni, hər 3 prinsip yerinə yetirilmiş olur. Lakin bu, ermənilərə və onların havadarlarına sərf etmir. Münaqişənin həll olunmaması həm Amerikanın, həm Avropanın, həm də Rusiyanın xeyrinədir. Bununla onlar hər iki dövlətə təzyiq göstərə bilirlər.

30 ildir deyilir ki, münaqişə sülh yolu ilə həll olunmalıdır. Amma, ortada bir fakt var ki, danışıqlar bir nəticə vermir, artıq bütün variantlar tükənib, çünki ermənilər hətta dünyada ən yüksək muxtariyyətə, yarımmüstəqil dövlətə belə razı deyillər. Beynəlxalq təşkilatlar və ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri olan böyük dövlətlər bunun üçün Yerevana heç bir təzyiq göstərmirlər.

Rusiyanın münaqişədə maraq və mövqeləri

Məlum olduğu kimi, Ermənistan KTMT, Avrasiya İqtisadi İttifaqı, Gömrük İttifaqı və sair təşkilatlarda üzvdür. Üstəlik, Rusiyanın cənubda NATO-ya qarşı ən böyük bazası da Ermənistan ərazisindədir. Kreml bu baza vasitəsilə NATO-ya qarşı cənub-qərb istiqamətindən müdafiə sistemi qurub, eyni zamanda bu ərazidən 4 ölkəyə (Türkiyə, İran, Azərbaycan, Gürcüstan) birbaşa çıxış üçün plasdarm əldə edib. Bu faktorlardan Ermənistan həmişə öz maraqları üçün istifadə etməyə çalışır. Düzdür, Rusiya Azərbaycanla yaxşı əməkdaşlıq və normal münasibətlərə malikdir, amma yuxarıda göstərilən səbəblərdən Ermənistan əleyhinə hər hansı bir addım ata bilmir.

Müharibənin Rusiyaya sərf etməməsi açıq-aşkar ortadadır. Status-kvonun qalması şəraitində Moskva hər iki respublikanı öz təsiri altında saxlayır. Müharibə başlayarsa, Azərbaycan qısa müddətdə işğal olunmuş torpaqlarını azad edə bilər, sonra isə Rusiyadan asılığını ləğv edər və Qərb ölkələrinin yanında yer alar.

Əgər Rusiya müharibəyə birbaşa müdaxilə etsə, onda beynəlxalq mövqelərini xeyli zəiflədərdi. Onsuz da Gürcüstan və Ukrayna hadisələrindən sonra Qərb bütün dünyada Rusiya əleyhinə ictimai rəy formalaşdıra bilib. Heç bir variantda Rusiya müharibədən qazanclı çıxmaz.

Ümumiyyətlə, Rusiya müharibəyə birbaşa müdaxilə edə bilərmi? Fikrimizcə, müharibə başlasa, belə müdaxilə olmayacaq, əvvəla ona görə ki, buna hüquqi əsası yoxdur, ikincisi ona görə ki, Moskvanı neytrallaşdırmadan Bakı anti-terror əməliyyatlarına başlamayacaq.

Azərbaycan öz işğal olunmuş ərazilərində anti-terror əməliyyatına başlasa, o zaman Rusiya KTMT çərçivəsində və ikitərəfli razılaşmalara əsasən Ermənistana yardım göstərməyəcək. Bunu açıq şəkildə dəfələrlə bəyan ediblər. Yalnız birbaşa Ermənistan ərazisinə hər hansı bir ölkə hücum eləsə, o zaman Rusiya KTMT-dəki öhdəliyi üzrə yardım göstərə bilər. Qarabağ isə rəsmi tanınmış Azərbaycan əraizisidir.

Lakin qeyd etməliyik ki, problemin həllində Rusiya təkbaşına rol oynaya bilməz. Rusiya münaqişənin həllinə səmimi olaraq girişsə belə, Qərb dövlətləri buna maneçilik törətmək üçün əlindən gələni edəcəklər. Onların da Yerevana təzyiq rıçaqları var və bundan yararlanacaqlar.

Qarabağın azad edilməsi Qərbə niyə sərf etmir?

Paşinyan Amerika tərəfindən təşkil olunan rəngli inqilab nəticəsində hakimiyyətə gələndən sonra, bütün rusiyayönümlü məmurları vəzifədən azad edərək yerinə amerikayönümlüləri təyin etdi və nəticədə Ermənistan hakimiyyəti tam heyətdə Amerikanın nəzarətinə keçdi. Düzdür, Ermənistan Rusiyadan müəyyən asılılıqları olduğundan Vaşinqton hələlik Paşinyan hakimiyyətini Rusiya əleyhinə proseslərə çox da cəlb edə bilmir, lakin onu Azərbaycanın üstünə qısqırtmaqla həm Rusiyaya mesaj verir, həm də Azərbaycana güclü təzyiq vasitəsi əldə edir.

Dərin planda baxsaq, bu münaqişəni elə tabeliklərində olan erməni lobbisinin əli ilə Qərb dövlətləri qızışdırıb. Bununla, onlar SSRİ-nin daxildən etnik münaqişələr zəminində dağılmasına nail oldular. İndi bu münaqişə onların müxtəlif missiyalar vasitəsi ilə Qafqaza rahatca «burnunu soxmaları» üçün şərait yaradır. Bu münaqişə qaldıqca Qərb hər iki ölkəyə təsir imkanlarını saxlayır. Ona görə də, münaqişənin həllini istəmirlər, Azərbaycanın hərbi güc tətbiq etməsinə də imkan vermirlər.

Belə olmasaydı, Azərbaycan Prezidentinin «biz öz torpaqlarımızı istənilən yolla azad edəcəyik» bəyanatları Qərbdə qısqanclıqla yanaşmaz, «bu problemin həllinin hərbi yolu mümkün deyil» kimi anormal reaksiyalar verməzdilər.

Necə yəni güc tətbiq etməmək? Axı, sülh yolu ilə işğal olunmuş ərazilər boşaldılmır. ABŞ və Avropanın bu mövqeyini anlamaq mümkün deyil. Həm demokratiyadan, hüquqdan-filandan danışırlar, həm də aşkar ikili standartlar tətbiq edirlər.

ABŞ və Fransa (onun timsalında Aİ) konkret olaraq, həmişə erməniləri dəstəkləyib. Baxmayaraq ki, Ermənistan Paşinyan hakimiyyətə gələnədək daha çox Rusiyanın yanında yer alıb və bir sıra təşkilatlarda onun müttəfiqidir, Rusiya isə ABŞ-ın düşmənidir. Azərbaycan isə daha çox Qərblə inteqrasiyadadır və iqtisadi əlaqələri da əsasən qərblədir. Bu halda, məntiqlə, ABŞ Azərbaycanın tərəfində olmalıdır, lakin məntiqin ziddinə olaraq əksinədir, xristian təəssübkeşliyi hər şeyi arxa plana atır.

Müharibə başlasa vəziyyət necə ola bilər?

ATƏT Minsk qrupunun həmsədrləri olan dövlətlərin rəsmiləri Azərbaycanın Ermənistanın terrorçu dəstələri tərəfindən işğal altında saxlanan ərazilərini hərbi yolla azad etməsinin yolverilməz olduğunu açıq bəyan edirlər. Xristian həmrəyliyi nümayiş etdirərək Ermənistanı müdafiə edən bu fövqəldövlətlər problemin sülh yolu ilə həlli üçün isə qəsdən heç nə etmirlər.

Lakin sülh danışıqları dayanıb, cəbhə bölgəsində də vəziyyət gərginləşir, həm bu ermənilər tərəfindən edilir. Biz ermənilərin mülki əhalimizə qarşı terror aktlarının qarşısını almaq üçün təsirli cavab tədbirləri həyata keçirməliyik. Misal üçün, hər dəfə erməni terrorçuları bizim mulki şəxsi öldürəndə, ermənilərin həmin istiqamətdə yerləşən hərbi hissələrinə və komanda qərargahlarına ağır zərbələr endirilməlidir. Son vaxtlar elə belə də edilir.

Son 15 ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri həm texniki arsenal, həm də peşəkar şəxsi heyət cəhətdən xeyli dərəcə güclənib. Ordumuz ən müasir hərbi texnologiyalara malikdir, üstəlik, vətəni azad etmək üçün son damla qanınadək döyüşəcək peşəkar hərbçilərlə zənginləşib. Ermənistanda isə vəziyyət bunun tam əksinədir. Müharibə başlasa, Azərbaycan ordusu qısa bütün işğal olunmuş ərazilərimizi terroristlərdən azad edə bilər. Bunu dünyanın əksər strateji institutları və hərbi tədqiqat mərkəzləri bildirirlər.

Azərbaycan xalqının əzmi torpaqlarımızın işğal altında qalması ilə barışmayacaq, gec-tez bu beynəlxalq riyakarlıqdan bezərək problemi adekvat yolla həll edəcək. Hələlik isə, dövlət və xalq bu istiqamətdə birgə fəaliyyət göstərməli, son məqsədə çatmaq üçün səbrli olmalı, düşünülmüş addımlar atmalı və o günə hazırlıqlı olmayılıq. O günə isə lap az qaldı. Ədalət bizim tərəfimizdədir, qələbə də bizim tərəfimizdə olacaq.

Elçin Bayramlı

SİA

22 sentyabr 2020

İnformasiya müharibəsində necə qalib gələ bilərik? — ANALİZ

İnformasiya və təbliğat müharibəsində ermənilərə uduzmağımızın fundamental səbəbləri

İnformasiya müharibəsinin döyüş meydanındakı müharibə qədər vacib olduğunu xatırlatmağa ehtiyac yoxdur- informasiya əsrində bu hər kəsə məlum həqiqətdir. Hazırda bütün dünyada, bütün ölkələrdə informasiya və təbliğat müharibəsi ilə məğşul olan elmi institutlar, xüsusi mərkəzlər var. Onların fəaliyyətinin hansı nəticələr veridyini biz dünyada baş verən hadisələrdən, gedən proseslərdən aydın görürük.

Döyüş meydanından əvvəl masada qalib gəlmək

Əksər problemlər, açıq döyüş meydanlarında yox, örtülü salonda, diplomatik yollarla və ya digər siyasi üsullarla həll olunur. Bu, bir növ böyük şahmat taxtasına oxşayır, daha ağıllı olan qalib gəlir. Bu döyüşdə əsas silah isə informasiyadır, təbliğat üsullarıdır. Bu silahdan çox peşəkar şəkildə istifadə edən dövlətlər, təşkilatlar çoxdur.

Bəs biz bu silahdan necə istifadə edirik? Bu sahədə əlimizdə hansı imkanlar var, onları necə tətbiq edirik, hansı effekti alırıq, daha nə edə bilərik? Bu suallara cavab verməyə çalışacağıq.

Sirr deyil ki, hələlik informasiya müharibəsində ermənilərə uduzuruq. Qarabağ problemi ilə bağlı dünya mediasının 90 faizi qarşıdurmanı erməni tərəfin mövqeyindən verir, sosial şəbəkələrdəki xaricilərin çoxu onları müdafiə edir.

Bilirikmi niyə? Əlbəttə bilirik! İnformasiya müharibəsini təkcə dövlət aparmır, həm də ictimaiyyət, təşkilatlar, fərdlər aparır. İnsafən qeyd etməliyik ki, dövlət bu istiqamətdə əlindən gələni edir, beynəlxalq tribunalarda, siyasi və diplomatik arenalarda, dünya mediasında Azərbaycan həqiqətlərini, Ermənistanın təcavüzünü və təxribatlarını faktlarla ortaya qoyur. Bu istiqamətdə xeyli enerji və vaxt sərf olunur, külli miqdarda vəsait xərclənir. Lakin gəlin görək biz xalq olaraq, vətəndaş olaraq bu müharibədə dövlətimizə hansı səviyyədə dəstək verə bilirik.

Nala-mıxa döymədən qısaca qeyd edim ki, dəstək vermirik, əlbəttə, azsaylı istisnaları nəzərə almasaq. Biz hələ sosial şəbəkələrin ölkə seqmentində bir-birimizi «qırmaqla» məşğuluq. Başımız daxili siyasi mübarizələrə, şou kampaniyalara, ideoloji mübahisələrə qarışıb. Ermənilərdə isə, xalq, ictimaiyyət bu sahədə dövlətdən daha çox iş görür. Dünyanın istənilən ölkəsində yaşayan erməni vaxtını, enerjisini, pulunu sərf edərək informasiya və əks-təbliğat kampaniyasına öz töhfəsini verir. Nəticə də ortadadır…

Biz erməni təbliğatına qarşı nə edirik?

Biz də bu işi ən azı düşmənimiz qədər etməliyik. Hər kəs bu işlə az və ya çox, imkan daxilində məşğul olmalıdır, buna görə də, feysbukda zadda boşboğaz statuslar yazmayıb, həmin vaxtı və enerjini müxtəlif sosial şəbəkələrdə erməni təbliğatına qarşı informasiya müharibəsinə sərf etmək Vətən üçün həqiqi xidmət olardı.

Az-az bu mübarizəni aparmağa cəhd edənlərin isə savad və dünyagörüşü, məlumat bazası yetərli deyil. Ona görə də, müzakirələrdə zəif hala düşürük. Əlbəttə, belə olacaq, çünki bizim kütlə şou ilə məşğul olanda, ermənilər peşəkarcasına milli maraq və mənafeləri üçün çalışırlar. Yutub, Kontakt, Feysbuk kimi sosial şəbəkələrdəki müzakirələri izləyəndə adam heyrətə gəlir, ermənilər sanballı və savadlı arqumentlərlə, peşəkar tryuklarla müxtəlif ölkələrin ictimaiyyətini öz tərəflərinə çəkir. Bizimkilərin yazdıqları sentimental, savadsız və yeniyetmə təfəkkürlü cavablara baxanda bişmiş toyuğun gülməyi gəlir. Rast gəldiyim bütün müzakirələrdə erməni fəallar iştirak edənlərin az qala hamısının fikrini özlərinin müdafiəsinə yönəldə biliblər.

Burada təkcə savad, dünyagörüş rol oynamır, həm də peşəkar üsulların böyük təsiri var. Məsələn, bir çox ermənilər sosial şəbəkələrdə, ingilis, fransız, alman, rus və xaqlara məxsus adlarla yazırlar ki, görənlər də düşünür ki, bütün xalqlar erməniləri dəstəkləyir. Başqa üsullar da var, lakin bunlar bizim «şoumenlərin» ağlına gəlməz.

Bizim Feysbuk seqmentinə baxanda adamın əsəbdən başı ağrıyır. Biri Türkiyəni, Pakistanı, nə bilim hansı ölkəni ermənilərlə döyüşməyə, Qarabağı alıb bizə verməyə çağırır, sanki bununla demək istəyir ki, bizim dövlətimiz zəif, ordumuz sıfır səviyyəsindədir. Halbuki , tam əksinədir, biz hər sahədə Ermənistandan dəfələrlə güclüyük. Sadəcə, bunu yazan gənc, ölkəyə əslində, zərər vurduğunun fərqində də deyil.

Biri dezo yaymaqla məşğul olur ki, ermənilər bizi filan qədər əsgərimizi öldürüb, biri yazır neçə yüz erməni gəbərtdik, biri yazır ermənilər neçə kəndimizi alıb, camaat kəndlərdən qaçır, o biri yazır hərbi texnikamız filan istiqamətdən filan tərəfə getdi və s. Ermənilər isə bu boşboğazlıqdan və ya məqsədli provakasiyadan necə lazımdı bəhrələnirlər.

Dövlətimiz informasiya müharibəsində nə iş görür?

Dövlətimiz infomasiya və təbliğat müharibəsində bütün mümkün üsullardan istifadə edir, bu sahədə gərgin iş aparır. Diaspor təşkilatlarına da dövlət xeyli vəsait ayrır. Lakin nədənsə biz adekvat nəticə görmürük. Bizim diapsor təşkilatları sayca və imkanlar cəhətdən ermənilərinkindən daha böyükdür. Üstəlik, maliyyə məsələlərində də onlardan xeyli üstünük. Lakin necə olursa, ermənilər dəfələrlə zəif imkanlarla bu işdə bizdən daha üstün fəaliyyət göstərirlər. Nəzərə alsaq ki, Ermənistan dövləti diaspor fəaliyyəti üçün pul ayırmır, lakin Azərbaycan bu iş üçün böyük vəsaitlər ayırır, o zaman bu müqayisə daha ağır forma alır.

Əgər, məsələn, Xocalı təbliğatı üçün aksiya keçirilməsi nəzərdə tutulan bir Avropa ölkəsində 14 diaspor təşkilatı və Azərbaycan cəmiyyətindən cəmi 13 nəfər iştirak edirsə, artq nəsə deməyə ehtiyac yoxdur. Nəticədə, biz bu sahədə məğlub vəziyyətə düşürük. Ona görə də, dövlətin bu istiqamətdə ayırdığı pullar üzərində çox ciddi nəzarət olmalı, onların diaspor təşkilatları tərəfindən hansı məqsədlərə xərcləndiyi, hansı effekt verdiyi araşdırılmalıdır.

Hər il dövlət fondlarından bu istiqamətdə layihələr üçün milyonlarla pul ayrılır. Əminəm ki, bu pulların da çox böyük hissəsi boşa gedir, yəni heç bir fayda vermir. Bir də görürsən, bir QHT dövlət fondlarından qrant alıb ki, bəs xarici ölkələrdə Azərbaycan həqiqətlərini, Qarabağ problemini təbliğ edəcəm. Gedir Türkiyədə beş-on nüsxə kitab, buklet və s çap edirlər, beş-on dost-tanışı bir otağa yığıb foto çəkdirirlər ki, bəs xaricdə tədbir keçirib, kitab buraxıb təbliğat aparmışıq. Maliyyənin çoxunu da, necə deyərlər, «basıb yeyirlər».

A kişi, əvvəla təbliğatı Türkiyədə yox, əsasən fövqəldövlətlərdə, Amerikada, Rusiyada, Çində, Avropada aparmaq lazımdır. Türkiyədə bilirlər məsələ nədir, nəmənədir. İkincisi də, beş-on kitab, buklet çap etməklə, beş-on nəfərlə tədbir keçirməklə təbliğat olmur, kimdi sənin kitabını oxuyan, tədbirinə gələn?

Üçüncüsü də, buraxdığın kitablar türkcə yox, ingilis, rus, fransız, ispan, ərəb, çin kimi beynəlxalq dillərdə olmalıdır. Kitab çap etmisənsə, bu kitablar böyük dövlətlərdə yerləşən kitabxanalara, elmi mərkəzlərə, siyasi institutlara, universitetlərə paylanmalıdır.

Ümumiyyətlə, informasiya və təbliğat müharibəsinin saysız üsulları var, qurtarın bu şablon üsullardan. Yeni, innovativ texnologiyalar tətbiq edin, müasir texnologiyaların imkanlarından istifadə edin, bir az yaradıcı olun.

Biz neyləyə bilərik…

Məsələn, mənasız layihələrə ayrılan pullarla dünyada tanınmış telekanallarda, radiolarda, qəzet və jurnallarda kiçik bir materialın yayımlanması 100 dəfə, 1000 dəfə daha effektlidir. Və ya on milyonlarla üzvü olan xarici sosial şəbəkə səhifələrində də bunu etmək olar.

O ölkələrdə intellektual yarış və müsabiqələr təşkil etmək, küçə və meydanlarda mədəni tədbirlər, məsələn, musiqi axşamları, rəsm sərgisi təşkil etmək dəfələrlə daha effektli olar. Hamısını mən deməli deyiləm ki, bir az da özünüz fikirləşin.

Ümumiyyətlə, xaricdə yaşayan azərbaycanlıların təşkilatlanması artırılmalıdır. Ermənilərdə olduğu kimi, bizim həmin ölkələrdə yaşayan, işləyən imkanlı biznesmenlər də Azərbaycan cəmiyyətlərinə, diaspor təşkilatlarına maliyyə dəstəyi verməlidirlər.

Düşməni zəif və kiçik görmək olmaz. Tarixdə bunu edənlər həmişə məğlub olublar. İnformasiya müharibəsində də, çığır-bağırla, söyüşlə qalib gəlmək olmaz, soyuqqanlı şəkildə peşəkar və savadlı mübarizə ilə üstün gəlmək olar.

Dediyim odur ki, əgər biz bu müharibədə qalib gəlmək istəyiriksə onu elliklə aparmalıyıq. Hər şeyi dövlətdən gözləməklə olmur. Dövlətin sehirli çubuğu yoxdur ki, fırlatsın və bütün məsələlər həllini tapsın. Burada bizim xalq, cəmiyyət olaraq üzərimizə böyük məsuliyyət düşür. Özümüzə sual verməliyik- bu müharibədə qalib gəlmək üçün biz şəxsən nə edirik, hansı fəaliyyət göstəririk.

Soruşa bilərsiniz ki, bizə ağıl verməklə deyil, bəs özün nə edirsən. Çox az da olsa, nəsə etməyə çalışıram. Məsələn, sosial şəbəkələrdə 2 dildə təbliğat aparıram, informasiyalar yayıram, müzakirələrdə erməniləri faktlarla, sənədlərlə susdurmağa çalışıram, beynəlxalq ictimaiyyətdə ölkəmiz, xalqımız haqda müsbət rəy yaratmağa çalışıram. Gücüm buna çatır. Hər birimiz gücümüz çatanı etsək, biz hər sahədə qalib ola bilərik.

Elçin Bayramlı

https://sia.az/az/news/politics/826744.html

Yollarımızı, küçələrimizi kim, necə və niyə dağıdır?

Son dövrlərlə ölkəmizin yol infrasturkturunda böyük işlər görülüb, magistrallar yenilənib, yeni yollar çəkilib. Görülən bu qədər işlərə, xərclənən bu qədər vəsaitə baxmayaraq bəzi yollarda problemlər yaranır ki, burada da əsas günah şirkətlərə, müəssisələrin, həmçinin, Azərsu, Azəriqaz kimi bəzi dövlət orqanlarının üzərinə düşür.

Belə ki, yollar və küçələr tərmir olunandan sonra ənənəvi olaraq həmin orqanların və şirkətlərin yadına düşür ki, bəs yolun o tərəfinə boru çəkilməlidir və ya kanalizasiya işləri görülməlidir. Yolu bir neçə yerdən qazıb işlərini görürlər, sonra həmin qazılan hissəsi bərbad formada ört-basdır edərək aradan çıxırlar. Nəticədə, həmin yerdə çökəklik və qabarıqlar qarmoşka) qalır və avtomobillər ordan keçəndə atılıb düşərək zərər görür ki, bu da narazılıq yaradır. Tezliklə, yolun həmin yamaqlı hissələri sıradan çıxır və dövlət məcbur olur həmin yolu və ya küçəni yenidən təmir etsin.

Daha bir problem isə yük maşınları ilə bağlıdır. Belə ki, normadan 2 dəfə artıq yüklənmiş yük maşınları yolları və küçələri bərbad hala salır. Magistral yollarda sağ kənar zolaqların pis vəziyyətə düşməsinin əsas səbəblərindən biri də budur. Bu, xüsusilə də, Bakı-Rusiya sərhəddi magistral yolunda özünü daha qabarıq biruzə verir.

Özü də, təkcə magistral yollarda yox, şəhərdaxili yollarda da belədir. Məsələn, paytaxtın düz mərkəzinə daxil olan strateji əhəmiyyətli əsas yol — Yeni Salyan şossesi ilə axşamdan başlayaraq gecə səhərədək çoxsaylı ağırtonnajlı yük maşınları daxil olur ki, onlar da gecə sakinlər yatdığı vaxtda güclü səs-küy yaratmaqdan əlavə, həm də yolun dağılmasına səbəb olur. Nəticədə, dövlət milyonlarla manat zərərə düşür.

Bu ilin əvvəlində həmin yolun çökməsi və paytaxta girişin iflic olması da bu səbəbdən idi. Yolun sağı yamacdır və həmin zolaqla normadan artıq yüklənmiş yük maşınlarının fasiəsiz hərəkəti yolun həmin hissəsinin bu təzyiqə dözməməsinə gətirib çıxarır. Ona görə də, şəhərin mərkəzinə- Bibiheybət məscidindən Azneft istiqamətinə daxil olan yolda yük maşınlarının hərəkəti tam qadağan olunmalıdır.

Bundan başqa, bəzi yük maşınları yük hissəsini torpaq, qum və s tikinti materialları ilə maksimum yükləyir və yol boyu həmin material tökülə-tökülə gedir. Arxadan gələn figər maşınlar həmin torpağın üstündən keçəndən sonra onları qabarıq şəkildə bərkiyir, yolda dombalar əmələ gəlir və bərbad hala düşür.

Bu qeyd etdiyimiz hallar nəticəsində dövlətin böyük xərc və əziyyət bahasına başa gələn yollarımız dağılıb gedir. Ona görə də, Nəqliyyat Nazirliyi, Azəravtoyol və DYP bu məsələyə ciddi nəzarət etməli, belə hallara səbəb olanlar ciddi cəzalandırılmalı, böyük məbləğdə cərimə edilməlidir.

Elçin Bayramlı

SİA.AZ

Elçin Bayraml: “Qarabağ ölkənin 2-ci iqtisadi regionuna çevriləcək”

“Torpağı əkib becərməsən, qorumağa dəyməz, torpağı qorumursansa, əkib becərməyə dəyməz”

“Dədə Qorqud” filmində deyilən bu kəlamın həqiqətən Dədə Qorqud tərəfindən səsləndiyi, yoxsa filmin yaradıcı heyəti tərəfindən tapıldığını deyə bilməsək də, hazırda işğal altında olan ərazilərimizn azad edildiyi ərəfədə aktual olduğunu deyə bilərik. 30 ildir ki, təəssüflənirdik, münbit, bərəkətli torpaqlarımızın əlimizdən alındığını deyirdik. İndi isə məqam yaxınlaşır.

Dağlıq Qarabağ və ətraf bölgələr Azərbaycanın ən əlverişli, gözəl iqlim şəraitinə malik əraziləri sayılır. Quraqlıq probleminin aktuallaşdığı son illərdə bol sulu bu regionun ölkəmiz üçün əhəmiyyəti daha da artıb.

Ərazilərimizin işğaldan azad olunması Azərbaycana hansı iqtisadi üstünlükləri gətirə bilər? Həmin ərazilərdə hansı sahələrin inkişaf perspektivi var?

“Altay” Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elçin Bayramlı “Cümhuriyət” qəzetinə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanın 20 faizini təşkil edən 12 rayon ölkənin ən üstün potensiallı əraziləri hesab olunur: “Təxmini hesablamalara görə, həmin ərazilərin işğal altında olması nəticəsində ölkəmizə dəyən zərər 300 milyard dollara bərabərdir. 30 ildə əldə edə biləcəyimiz gəlirlər də nəzərə alınarsa, bu zərər 500 milyard dollara yaxın olar. Biz bu qədər vəsaitlə dünyanın iqtisadi cəhətdən daha inkişaf etmiş ölkələrindən biri ola bilərdik. Bundan başqa Qarabağ münaqişəsinin həllinə yönələn siyasi diplomatik məsələlərə, hərbi gücümüzün artırılmasına yönələn xərclərə də 10 milyard dollarlarla vəsait xərclənib”.

İqtisadçı hesab edir ki, işğal altında olan ərazilərimiz azad olunacağı təqdirdə ölkəyə verdiyi fayda regionlarımız arasında ikinci mövqeyə sahib olacaq: “Həmin ərazilərimizin həm iqlim, həm təbii sərvətlər, həm torpaq fondu cəhətdən Azərbaycanın ən yaxşı bölgəsi sayılır. Ərazinin çox böyük aqrar, turizm potensialı var. Sovet dövründə burada yüngül sənaye, turizm, tərəvəzçilik, üzümçülük, taxılçılıq inkişaf etmişdi. Heyvandalıq üçün də böyük potensial var. Bundan başqa Qarabağda dərman sənayesi üçün lazım olan faydalı bitgilər yetişir.

Bunun sayəsində orda dərman fabriki açmaq və təbii yolla alınan dərmanlar istehsal etmək olar. Bu ərazilər ölkənin qeyri-neft sektorunda böyük paya malik olacaq. Ərazidə böyük həcmli faydalı qazıntı imkanları var. Qısa bir müddətdə — 1-2 il müddətində ərazilərə investisiyalar yönəltməklə sosial-iqtisadi infrastruktur qura bilərik. Həm yerli, həm də xarici investorlar cəlb etmək olar. Oradakı yaşayış məntəqələrini bərpa etmək üçün 70-80 faiz bərpa işləri aparılmalıdır. Bunun üçün böyük bir maliyyə lazımdır. Hesab edirəm ki, dövlətin müvafiq ehtiyatları var.

Bizim 50 milyard dollarlıq strateji ehtiyatlarımız var, digər çoxsaylı fondlarımız var, bundan əlavə yerli investorlarımızın böyük imkanları var, xaricdə yaşayan azərbaycanlıların investisiya qoyması üçün dövlət stimullaşdırıcı tədbirlər görəcək, güzəştlər tətbiq olunacaq. Ermənilər qeyri-qanuni olaraq, xarici şirkətlərlə — Fransa, ABŞ şirkətləri ilə müqavilə bağlayaraq Kəlbəcərdəki qızıl məntəqələrində işləyir və böyük gəlirlər əldə edirlər. Bu mədənlər də böyük fayda deməkdir və Qarabağın bərpasında həmin mədənlərin böyük rolu olacaq”.

Elçin Bayramlı deyir ki, həmin ərazilərin 1 milyon nəfər məcburi köçkünün öz yurd-yuvasına qaytarılması da ölkəyə iqtisadi fayda gətirəcək: “Həmin əhalinin ərazilərə köçürülməsi həm də digər ərazilərdəki sıxlığı azaldacaq. Orda tikinti-quruculuq işlərinin aparılması məşğulluq imkanlarını artıracaq. Hesab edirəm ki, Azərbaycan hökuməti açıqlamasa da, onun Qarabağda sosial-iqtisadi infrastrukturu bərpa etməklə bağlı xüsusi hesablanmış, aydın proqramı var. Maksimum 2 il müddətində Qarabağda həm sosial-iqtisadi inkişaf, həm abadlıq baxımından çox böyük dəyişikliklər olacaq, dövlət büdcəsinin gəlirləri, ÜDM-də olan faizinə görə ikinci yerə malik ola biləcək”.

Xatirə Nəsirova

https://cebhe.info/isgala_son_bereketli_torpaqlar_bize_ne_qazandiracaq-238430

Uduzulmuş müharibə, çökmüş iqtisadiyyat, ümidsiz xalq

Elçin Bayramlı: “Ermənistan üçün artıq təslim olmaq vaxtıdır”

Sentyabr ayının 27-si səhər saatlarından Ermənistanın hərbi təxribatına Azərbaycanın əks- hücum əməliyyatları ilə cavab verməsi Yerevan üçün gözlənilməz oldu.

Müharibənin başlanmasında tək səbəbkar olan Nikol Paşinyan rejimi artıq məğlubiyyətin qoxusunu aldığı üçün bütün beynəlxalq qurumları və dövlətləri köməyə çağırır. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, Paşinyanın zəng etmədiyi dövlət qalmayıb. Lakin Beynəlxalq hüquq Azərbaycanın tərəfindədir. Azərbaycan yalnız öz torpaqlarında döyüşü və onun azadlığı uğrunda mübarizə aparır.

Ermənistan əlindən gələn bütün təxribatları etsə də, bu ona heç bir kömək olmayacaq. Artıq Ermənistan ölkənin bütün sahələrində çöküş yaşayır. Bu həm iqtisadi-siyasi, həm hərbi, həm də psixoloji cəhətdən çıxılmaz duruma düşüb. Belə ki, Ermənistanın valyutası kəskin ucuzlaşıb, ölkədə daşınmaz əmlakın satış qiyməti və kirayəsi artıb və s.

«Altay» Sosial-iqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin (ASAM) rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı “Cümhuriyət”ə açıqlamasında Ermənistanın bir ay ərzində sonunu gətirəcək faktları sadalayıb:

“Azərbaycanla Ermənistanın müqayisəsini indi deyil, bundan əvvəl də aparsaq, görərik ki, bizdəki göstəricilər hər zaman 3- 5 dəfə yüksək olub. Məsələn, biz iqtisadi gücə görə 5 dəfə Ermənistandan üstünük. Orduda şəxsi heyətin və texnikanın sayı baxımdan bizim göstəricilər Ermənistanla müqayisədə 3 dəfə çoxdur. Bunu beynəlxalq hərbi ekspertlər və iqtisadçılar deyir.

Hər bir müharibənin arxasında güclü iqtisadiyyat dayanır. Bizdə ümumi daxili məhsul (ÜDM) 70 milyard civarındadır. Ermənistanda isə bu göstərici təqribən 13 milyard civarındadır. Burda 5 qat fərq var. Bizim dövlət büdcəmiz 25 milyard, Ermənistanınkı isə 3.5- 4 milyarddır. Ermənilərin 2 milyard, bizim isə 50 milyard strateji rezervlərimiz var.

Bunlardan başqa ordunun silah- sursat bazasında bizim üstünlüyümüz daha çoxdur. Çünki bunlar çox bahalı avadanlıqlardır və böyük miqarda maliyyə tələb edir. Beynəlxalq hərbi araşdırma mərkəzlərinin hesablamalarına görə, Ermənistan iqtisadiyyatı yalnız bircə ay müharibəyə davam gətirə bilər. Bir aydan sonra ölkə tamamən iqtisadi və hərbi cəhətdən çökmüş olacaq.

Bundan əlavə, Ermənistanın tədiyyə balansında çox böyük biabırçı vəziyyət var. Belə ki, Ermənistanın tədiyyə balansında 3 milyard mənfi saldo var. Bunlar 2 milyardlıq məhsul ixrac edirlər, 5 milyardlıq isə alırlar. Hər il belə edirlər. Artıq Ermənistan müharibə vəziyyətində olduğu üçün ona kimsə borc verməyəcək. İndi Ermənistanın 5 milyardlıq idxala ehtiyacı varsa, eyni dərəcədə də ixrac etməlidir. Bu da mümkün deyil. Nəzərə alsaq, müharibə aparan dövlətə borc verilmir, onların bütün rezervləri  sıfıra enəcək. Ermənistanın məğlubiyyəti heç kəsə sirr deyil və dünya bunu gözəl bilir”.

Ekspert hesab edir ki, Qarabağdan Ermənistana qayıdan ermənilər Yerevan hökumətinin vəziyyətini daha da ağırlaşdıracaq: “Eyni zamanda hazırda Qarabağda məskunlaşmış ermənilər Ermənistana qayıdır. Onlar qaçqın hesab olunur və həyat şəraitlərini qurmaları üçün əlavə vəsaitə tələbat yaranacaq. Çünki onları ərzaqla, evlə və digər vasitələrlə təmin etmək lazım gələcək ki, Ermənistanın real şəraitdə buna imkanı yoxdur. Yəni, hər cəhətdən Ermənistan çökmüş vəziyyətdədir. Faktiki olaraq ölkənin xarici borcu ÜDM-in 67 faizinə çatıb. Bir neçə Afrika ölkəsini istisna olmaqla, bu göstəici dünyada ən ağır vəziyyətdir.

Üstəlik beynəlxalq reytinq baxımından Ermənistanın durumu pisdir. Yəni onun müharibəni davam etdirməsi üçün heç bir imkanı yoxdur. Eyni zamanda, ölkədə artıq sosial böhran yaşanır. Yaxın zamanda Ermənistanda sosial vəziyyətlə bağlı qarşıdurmalar başlanacaq. Ona görə də, Ermənistanın bizim şərtlərimizlə razılaşmaqdan başqa çarələri yoxdur. Şərtləri isə Prezident İlham Əliyev diktə etdi. Göründüyü kimi ermənilərin texnikaları da köhnəlib. Atdıqları raketlərin əksəriyyəti partlamır. Yeniləməyə isə imkanları yoxdur. Hətta cəbhədə əsgərlərin qaçmaması üçün zəncirlə bağlayırlar. Mülki əhalini yaşayış yerlərindən çıxmağa qoymurlar. İstəyirlər mərmiyə düşüb ölsün və dünyaya car eləsinlər ki, guya biz sivilləri öldürürük. Bunu erməni xalqı özü də görür. Ermənilər psixoloji cəhətdən də çox gərgindirlər. Ermənistan xarici siyasətdə də defolt vəziyyətindədir. Əllərindəki bütün dəstək imkanlarını itiriblər. Çarəsizlikdən artıq bilmirlər nə etsinlər”.

Elçin Bayramlı əlavə edib ki, çarəsiz qalan ermənilər son ümidi dezinformasiya yaymaqda və Azərbaycanın dinc sakinlərini hədəfə almaqda görürlər: “Ermənistan artıq çıxılmaz «dalana dirənib». Onun əlində qalan yeganə mübarizə elementi dezinformasiya və əks-təbliğatdır. Yəni bütün günü yalan xəbərlər yaymaqla məşğuldurlar. Görün nə vəziyyətdədirlər ki, deyirlər Suriya ordusunun xüsusi təyinatlıları gəlib Azərbaycanda döyüşür. Suriyada 10 ildən çoxdur müharibə gedir və ərazisinin 15 faizdən çoxu terrorçuların işğalı altındadır. Yəni Suriyanın özünə peşəkar döyüşçülər lazımdır. Məntiqi cəhətdən Suriyanın Azərbaycana xüsusi təyinatlı əsgərlər göndərməsi mümkün deyil. Üstəlik dünya ölkələrinin peyki var və belə vəziyyət olsaydı, görünərdi.

Hazırda iki ölkə arasında kiber müharibə gedir və bunda da biz qalib gəlirik. Çünki bizim kosmik fəzada peykimiz var və Qarabağda hər hərəkəti anında görürük. Ermənistanın isə belə bir imkanı yoxdur. Bircə Gürcüstandan gələn kabelin ümidinə qalıb. Orda da bir problem olan kimi Ermənistan informasiya məsələsində havada qalır. Yəni Ermənistanın prosesi idarə etmək imkanları yoxdur. Ermənistan son addım kimi dinc sakinlərimiz hədəf alır ki, bizi də əks zərbəyə məcbur etsin. Ona görə Daşkəsənə, Tərtərə, Naftalana, Gəncəyə, Mingəçevirə raketlər atırlar ki, biz də onların ərazisinə ataq. Lakin biz təxribata getmirik və Ermənistan ərazisində heç bir marağımız yoxdur.

Bizim tək istəyimiz işğal olunmuş ərazilərimizi azad etməkdir. Fikrimiz də qəti və açıqdır. Qarabağı azad edəndən sonra orada çoxdan yaşayan mülki əhali ilə də heç bir işimiz olmayacaq. Onlar istəsələr, Azərbaycan qanunları ilə yaşayarlar, istəməsələr, çıxıb gedərlər. Yəni bu məsələdə sərbəstdirlər. Bizim məsələmiz işğalçı Ermənistan ordusu ilə və Dağlıq Qarabağdakı terrorçu rejimlədir. Ermənistan bizim mülki şəhələrimizə raket atdıqca biz də onların həmin atəş nöqtələrini vuracağıq. Ermənistan üçün artıq təslim olmaq vaxtıdır. Qələbə Azərbaycanındır”.

Əli Bədir

https://cebhe.info/ermenistan_bu_gun_caresiz_hokumet_cokmus_iqtisadiyyat_umidsiz_xalq-237923